Þjóðviljinn - 08.04.1967, Blaðsíða 4

4 SÍDA — ÞJÖÐVTLJINN — Lasugardagur 8. aprfl 1967.
OtgeEandi: Sameiningarflokkur alþýðu — Sósíalistaílokk-
urinn.
Ritstjórar: Ivar H. Jónsson (áb). Magnús Kjartansson,
Sigurður Guðmundsson.
Fréttaritstjóri: Sigurður V. Friðþjófsson.
Auglýsingastj.:Sigurður T. Sigurðsson.
Framkvstj-: Eiður Bergmann.
Ritstjóm, afgreiðsla, auglýsingar. prentsmiðja Skólavörðust. 19.
Simi 17500 (5 línur) — Askriftarverð kr. 105,00 á mánuði, —•
Lausasöluverð kr. 7.00.
Rannsókn óhjákvæmileg
JJvernig er háttað tollgæzlu á íslandi og gjaldeyr-
iseftirliti þegar heildsalar eiga í hlut? Sú
spurning hlýtur að verða næsta áleitin í sam-
bandi við húsgagnamálið svokallaða, en það virð-
ist bera með sér að íslenzkir heildsalar hafi ár-
um saman flutt inn margskonar varning á fölsuð-
um faktúrum í því skyni að svíkja ríkið um
tollgjöld. Svo er að sjá sem eftirlitskerfi íslenzka
ríkisins hafi ekki haft nokkum minnsta pata af
þessari iðju, fyrr en danskur kaupsýslumaður
komst undir manna hendur og danskir lögreglu-
menn fluttu fréttirnar hingað. Var þá hafin rann-
sókn hér, en öll hefur hún verið mildilegri en
þegar farmenn eiga hlut að máli, og íslenzkir
rannsóknarmenn hafa ekki enn fengizt til að segja
neitt um málavexti. Hins vegar eru Danir ekki
jafn svifaseinir; þegar er búið að dæma danska
kaupsýslumanninn í fjögurra ára fangelsi, og
danska rannsóknarlögreglan hefur greint frá því
að þégar sé ljóst að íslenzkir viðskiptavinir hans
hafi svikið íslenzka ríkið um 700.000 danskar krón-
ur í tollgjöldum, eða 4,4 miljónir íslenzkra króna.
Grunur leiki hins vegar á því að svik þessi séu
mun stórfelldari og nemi miljónum danskra króna,
enda sé nú kunnugt að hliðstæður háttur hafi
verið hafður á viðskiptum íslenzkra kaupsýslu-
manna við þýzka aðila.
Y^æntanlega tekst íslenzkum rannsóknarmönnum
að greiða sundur alla þessa svikaþræði þótt
hægt miði og koma lögum yfir þá sem sekir kunna
að reynast með aðstoð erlendra starfsbræðra
sinna. En það alvarlegasta í þessu máli er það
hvað gjaldeyriseftirlit bankanna og tollgæzlan
virðast standa varnarlaus andspænis þvílíkri iðju.
Kaupsýslumennirnir virðast hafa flutt inn allt
aðrar vörur en þær sem tilgreindar voru á verzl-
unarskjölum án þess að því væri veitt nokkur at-
hygli af tollgæzlunni, og gjaldeyriseftirlit bank-
anna gaf því engan gaum þótt fáránlegt verð væri
skráð á faktúrum, jafnvel aðeins tíundi hluti af
raunverulegu verði, að því er danskar heimildir
telja. Mörg hliðstæð dæmi hafa komizt upp á und-
anförnum árum, til að mynda gjaldeyrissvikamál
Friðriks Jörgensens sem talið er vera mjög um
fangsmikið. Og minna má á hið alræmda svika-
mál Olíufélagsins h.f. sem frekar komst upp fyrir
tilviljun en verðleika gjaldeyriseftirlitsins.
Jjessar staðreyndir sýna að óhjákvæmilegí er að
framkvæma gaumgæfilega rannsókn á öllu
eftirlitskerfi hins opinbera á þessu sviði og gera
ráðstafanir til þess að það kerfi dugi. Reynslan
sannar að aeði margir íslenzkir kaupsýslumenn
víla ekkert fyrir sér; framtak gróðahyggjunnar
lætur hvorki hefta sig af siðgæðishugmyndum né
lagabókstaf. — m.
Alþjóðaheilbrigðsmálastofnunin varar
við vandræðaástandi í hjúkrunarmálum
í gaer, 7. aprfl, var
alþjóðlega heilbrigðisdags-
ins minnzt í þeim ríkjnm
sem aðild eiga að Samein-
nðn þjóðunum. Dagurinn
var að þessu sinni helg-
aður því fólki, sem legg-
ur fram krafta sína í
þágu heilbrigðismála,
læknum, hjúkrunarkon-
um, tannlæknum, dýra-
læknum o.s.frv.
í tilefni dagsins birtir
Þjóðviljinn þýdda grein
um hjúkrunarfólk — upp-
lýsingaskrifstofa SÞ í
Kaupmannahöfn sendi
blaðinu þýðingu greinar-
innar, en hún barst ekki
nægilega tímanlega til að
komast i föstudagsblaðið.
Starf hjúkrunarkonunnar verður æ mikilvægara.
Hjúkrunarstarfið stendur and-
spaenis kreppu, sem er ekki
síður alvarleg en kreppan í
læknamálum og svipar að
mörgu leyti til hennar. 1 van-
þróuðum löndum er sjaldan
kostur á menntun eða fjármun-
um til nauðsynlegra kaup-
greiðslna — oft er ekki einu
sinni búið að koma é fót heil-
brigðisiþjónustu, sem er þó
grundvallaratriði. ■ A vissum
svæðum í Asíu er aðeins ein
hjúkrunarkona á hverja 8000 i-
búa. í Afríku er hlutfallstalan
breytileg, en fer sums staðar
niður í eina hjúkrunarkonu á
12.000 fbúa.
Þetta ástand veldur alvarleg-
um vandamálum, sem krefjast
skjótra úrlausna. Ein leið er nð
notast við aðstoðarhjúkrunarli-5
í stórum stíl, þar til menntuðj
hjúkrunarliði fjölgar.
Kreppan er þó ekki aðeins
bundin við vanþróuðu löndin.
Meðal Evrópuþjóða hafa t.d.
Frakkar eina hjúkrunarkonu á
hverja 850 íbúa og Portúgal
eina á hverja 1200 íbúa, og er
það langt fyrir neðan það sem
talið er viðunanlegt meðallag á
alþjóðavettvangi, nefnilega ein
hjúkrunarkona á hverja 350
íbúa.
Enda þótt fjárskortur sé að-
eins ein af orsökunum, eru
störf hjúkrunarkvenna yfirleiit
vangoldin þegar litið er á það
mikla og erfiða starf sem þær
inna af höndum. önnur óþæg-
indi eru líka samfara starfinu.
Vinnutíminn er annar en hjá
öðrum meðlimum fjölskyldunn-
ar, hjúkrunarkonur eiga sjald-
an frí á sunnudögum — fransk-
ar hjúkrunarkonur eiga nS
jafnaði frí einn sunnudag ann-
an hvem mánuð. Oft og tíðum
geta þær ekki heldur farið i
sumarleyfi á sama tíma og aðr-
ir í fjölskyldunni. Hjúkrunar-
starfið þarínast hærri launa,
betri menntunar og betri starfs-
mannabústaða, en einnig meiri
möguleika á frama í starfi.
—------------------<
flskorun um hjálp
vegna hungurs-
neyðar Indverja
GENF 6/4 — Alþjóða rauði
krossinn hefur sent áskorun til
allra aðildarríkjanna 106 um
að senda þurrmjólk og fjörefn-
istöflur til indversku fylkjanna
Bihar og Uttar Pradesh þar
sem nú ríkir hungursneyð. Beð-
ið hefur verið um 2.300 lestir
af þurrmjólk og mikið magn
a£ fjörefnistÖflum."
Melri ábyrgð
En erfiðleikarnir eru meiri
en margan grunar. Fyrir ekki
alllöngu gerðu hjúkrunarkonur
í New York verkfall — ekki til
að fá hærri laun, heldur til að
fá betri vinnuskilyrði. Þetta er
einkennandi og bendir á kjama
vandans.
Samhliða þeim tækniframför-
um, sem hafa gersamlega um-
bylt læknavísindunum á síðustu
20-30 árum, hafa verkefni
hjúkrunarkvenna orðið erfiðari
og ábyrgðarmeiri. Þær verða
nú að nota áhrifameiri og
skjótvirkari lyf, sem jafnframt
eru miklu hættulegri. Ein mis-
tök geta orðið afdrifarík, að
ekki sé minnzt á slys í sam-
bandi við öndunartæki og ann-
að þvíumlíkt. Hjúkrunarkon-
unni er Ijóst. að starf hennar
verður æ mikilvægara, og get-
ur því hæglega látið hugfallast
þegar hún sér að það er ekki
metið að verðleikum. Hún er
ekki lengur einungis meðhjálp-
ari læknisins. Jafnvel þótt það
sé ekki hún, sem framkvæmir
sjálfa aðgerðina, er hún engu
síður mikilsverð og nýtur ekki
þeirrar viðurkenningar, sem
hún verðskuldar.
Hún getur ekki alltaf hagnýtt
þekkingu sína til hins ýtrasta,
jafnvél þótt henni sé ljóst, að
verkefni hennar er ekki ein-
ungis fólgið í því að gefa inn-
spýtingar og lyf eftir tíma-
töflu. Læknirinn sér sjúkling-
inn aðeins nokkrar mínútur i
senn, en hjúkrunarkonan er hjá
honum dag og nótt og veit um
hverja breytingu á líðan hans,
en það getur hjálpað lækninum
til að gera sjúkdómsgreiningu
eða breyta meðferð sjúklings-
ins.
Mönnum er Ijóst, að tilfinn-
ingaleg vandamál geta haft á-^
hrif á sóttarfarið. I mörgum til-
vikum er þörf á sálfræðilegri
hjálp til að sjúklingur hjami
við. Hjúkrunarkonan verður að
fylgjast með og ákveða hvaða
þörf hver einstakur sjúklingur
hefur fyrir umönnun, huggun
og upplýsingar. Með því að
hlusta á vandkvæði sjúklings-
ins, sem stundum leiðir til að
þau leysast, getur skilningsrí'k
hjúkrunarkona verið sjúklingn-
um jafn mikils virði og lyfja-
gjöf.
Það er ekki nægilegt að
lækna sjúklinginn og senda
hann heim til sín. Það verður
að fræða hann um, hvernig
hann fái várðveitt heilsu sjna
með því að fara að ráðum
læknisins, með réttu mataræði,
með heilsubótaræfingum eða
einfaldlega með því að vera
varkárari í líferni sínu. Alltof
oft er vanrækt að gera gaum
þessari viðleitni t»l heilsubótar
og hömlunar gegn sjúkdómum,
sem er þó svo mikilvæg bæði
frá efnahagslegu og mannúðar-
legu sjónarmiði.
Af ýmsum orsökum getur
hjúknunarkonan að jafnaði ekki
rækt nema eitt af þessum verk-
efnum — hina beinu hjúkrun
og lyfjagjöf. Vera má að henni
séu ekki Ijósir þeir kostir sem
fyrir hendi eru og láti sér
nægjá að leysa þau verkefni,
sem fyrir hana eru lögð, á
raunhæfan og sómasamlegan
hátt. Hún finnur kannski ekki
hjá sér köllun . til . að. ganga...
lengra. 1 hinni hefðbundnu
menntun hjúkrunarkvenna er
alls ekki lögð æskileg áherzla
á það hlutverk að fræða sjúk-
linga um heilsugæzlu í þvi
skyni að koma í veg fyrir veik-
indi. HÍútverk þeirra í þvi liði,
sem starfar við heilbrgðisþjón-
ustu og hjúkrun, er enn í
mörgum tilvikum slælega skil-
greint, og þær gera sér ekki
alltaf ljóst, til hvers er ætlazt
af þeim.
Loks er ein meginástæða
þess, að hjúkrunarkonan getur
ekki raekt hin einstæðu verk-
efni sín, sú að hún er ofhlaðin
öðrum skyldustörfum, sem aðr-
ir ættu að inna af hendi. Hún
gæti losnað við eitthvað af
skriftunum, ef hún hefði skrif-
stofustúlkur sér til aðstoðar, og
meðhjálparar gætu tekið að sér
ýmis vandaminni dagleg störf.
Breyting nauðsynleg
Eins og yfirmaður hinnar al-
þjóðlegu hjúkrunarkvennastofn-
unar í Lyon hefur bent á, er
vandamálið einfaldlega það, að
rannsaka verður frá rótum
hjúkrunarstarfið, þannig að
menn fái raunhlíta yfirsýn yfir
það. Gera verður fullkomnar og
kerfisbundnar rannsóknir á
starfi hjúkrunarkvenna í
sjúkrahúsum, Gffurlegum tíma
og orku er nú sóað í óþarfa,
og bráðnauðsynleg þekking er
ekki hagnýtt. Afleiðingin er
tvíþætt: velmenntaðar hjúkrun-
arkonur eru látnar gegna
hversdagslegum smáverkefnum,
og vanmenntaðar hjúkrunar-
konur fá verkefni, sem einung-
is velmenntaðar hjúkrunarkon-
ur ættu að leysa.
Hjúkrunarikonurnar verða að
horfa „ferskum augum" á störf
sín og géra á þeim nauðsynleg-
ar breytingar. Til skamms tíma
var þetta ógerlegt, þar eð ekki
var fyrir hendi nægilega stór
hópur hámenntaðna hjúkrimar-
kvenna sem gætu rætt vanda-
málin á jafnréttisgrundvelli við
lækna og forráðamenn sjúkra-
húsa. En ástandið er í þann
veginn að breytast.
Hjúkrunarkonur verða jafn-
framt að eiga kost á frama i
starfi þó þær haldi áfram
beinum hjúkrunárstörfum. Eins
og nú háttar, getur dugleg
hjúkrunarkona einungis fengið
betri stöðu, bæði fjárhagslega
og félagslega, með því að snúa
sér að kennslu eða skipulags-
störfum. Með öðrum orðum
orðum missir hún samband við
sjuklingana — sem voru upp-
haflega orsök þess að hún lagði
út é þessa braut.
Sem betur fer er driffjöður :
hjúkrunarkvenna — löngunin
til að hjálpa öðrum — sterk.
Með betri starfsskilyrðum og ;
möguleigum á frama í starfi :
væri hægt að fá fleiri konur
til að velja sér starfa, þar sem
þær geta hagnýtt hæfileika
sína til hins ýtrasta og jafn-' "
framt orðið öðrum að ómetan-
legu liði.
Starfsstú/ka óskast
Starfsstúlku, vana matreiðslu, vantar í . eldhús
Landspítalans til sumarafleysinga. Upplýsingar
gefur yfirmatráðskonan í síma 24160.
Reykjavík, 6. apríl 1967.
Skrifstofa ríkisspítalanna.
Látið stilla bílinn fyrir vorið
Önnumst hjóla-. Ijósa- og mótorstillingar. Skiptum um
kerti. platínur. ijósasamlokur o.fl — Örugg þjónusta.
BÍLASKOÐUN OG STILLING
Skúlagötu 32, sími 13100. _ ... . ^