Þjóðviljinn - 10.12.1972, Blaðsíða 10

10 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 10. desember 1972
Vésteinn Lúövíksson
Hagsmunir borgarastéttar
og herstöövar imperíalismans
Vésteinn Lúöviksson rithöfund-
ur fjallaöi einkum um alþjóðamál
i framsöguerindi sinu. Fyrri hlut-
inn fjallaöi um heimsvaldasteínu
auðvaldsrikja eöa imperialism-
ann, einkum Bandarikjanna.
í þvi sambandi minnti Vésteinn
á Vietnam-striöiö, en varaði viö
þvi aö menn litu á það sem eins-
dæmi. Bandarikin hefðu þvingaö
önnur riki til efnahagslegrar und-
irgelni oftar en lölu verður á
komið.
Imperialisminn á sér alltaf
fyrst og fremst efnahagslegaror-
sakir, og verður þannig rakinn til
kapitaliskra framleiösluhátta.
Það var til kapitalismi án
imperialisma, en imperialismi án1
kapitalisma er ekki og helur ekki
veriö til.
Vésteinn varaði viö þvi aö rugi-
aö væri saman útþenslustelnu
kapitaliskra landa og Sovétrikj-
anna. Þaö ,var al hernaöarlegum
ástæöum sem Sovétrikin her-
námu og innlimuðu Eystrasalts-
lönd, en inn i Tékkóslóvakiu réö-
ust þau al' pólitiskum ástæðum
fyrst og lremst. Þvi ef sósialiskt
lýöra'öi heföi náö aö þróast i
Tékkóslóvakiu, heföi þaö ógnaö
skrifstoluveldinu i allri Sovét-
blokkinni.
Vésteinn rakti siöan nokkuö þá
sögulegu þróun sem leiddi til nú-
verandi drottnunarveldis Banda-
rikjanna og herstöövakerlis
þeirra um allan heim. Árekstrar
milli kapitaliskra landa hafa ver-
iö óverulegir siðan i striðslok, en
þeim mun skarpari hafa andstæð-
urnar verið milli imperiaiisma
Bandarikjanna og svokallara
sósialiskra rikja, ekki sizt eftir að
byltingin sigraöi i Kina. Hefur
imperialisminn notiö þess aö eiga
fremur heppilegan andstæöing i
sovézka skrifstofuveldinu.
Siöan benti Vésteinn á þann
vanda sem imperialisminn mætir
i sivaxandi mæli vegna mót-
spyrnu alþýðunnar og vegna
árekstra viö önnur auðvaldslönd
og -rikjasamsteypur. Þennan
vanda reyna Bandarikin aö leysa
i aukinni og æ friðsamlegri sam-
vinnu viö Sovétrikin og jafnve!
Kina lika.
Vésleinn lagöi áherzlu á þaö, að
gera mætti ráö fyrir bandarisk-
um imperialisma sem ráðandi
afli lengi enn. ()g auk þess væri ó-
Vésteinn Lúðviksson
hugsandi að losna við
imperialisma nema þvi aðeins að
forsendu hans, auövaldsskipulag-
inu, væri útrýmt.
Vésteinn vék siðan talinu að is-
lenzkum aðstæðum og sagði að
þaö væri augljós stundarhagur
rikjandi stéttar á Islandi að ekki
væri skorið á þau bönd
sem tengdu hana við auðvalds-
heiminn, þess vegna mundi hún
berjast af alefli fyrir þrásetu
hersins og áframhaldandi aðild
að NATO. Borgarastéttin i land-
inu sé ekki völt i sessi, og það eina
sem verulega ógnar tilveru henn-
ar er erlent auövald, en það elsk-
ar hún mest Hún hefur tögl og
hagldir i rikisvaldinu, og Sérhver
rikisstjórn sem hér hefur setið
hefur- fyrst og fremst þjónað
hagsmunum hennar, stundar-
hagsmunum eða framtiðahags-
munum, eins og t.d. núverandi
stjórn.
Varðandi brottför hersins kvað
Vésteinn valt að treysta borgara-
legri, veikburða og hikandi
vinstri stjórn, sem styðst við
flokka er áður hafa svikið i mál-
inu og einn sem er tengdur verzl-
unarauðvaldinu ótal böndum. Við
getum þvi á engan treyst nema
okkur sjálf og fólkið i landinu.
Þess vegna verðum við að efla
samtök okkar og gera þau sjálf-
stæð og óháð öllum öðrum en
þeim sem af alhug vilja vinna að
brottför hersins og úrsögn tslands
úr NATO.
Vésteinn Ólason
Þurfum ekkiaðeinsaölosnaviö
herinn, heldur herstöövarnar
Vésteinn ólafson tók fram i
upphafi, að hann teldi, að tslend-
ingar ættu að segja sig úr NATÓ.
En NATÓ lélli ekki við úrsögn
okkar og bæði það og Varsjár-
bandalagið yrðu álram við lýði og
svokallaðar varnir Evrópu mið-
,aðar við sovézka árás. Þvi snerist
umræða um mikilvægi eða fánýti
herstöðvarinnar i Keflavik ekki
sizt um likur á að Sovétrikin réð-
ust á tslandi, þótt það væri fjar-
stæðukennd hugmynd.
Heilbrigð skynsemi og stjórn-
málalegar aðgerðir sannfærðu
mann um, að allsherjar átök milli
stórveldanna væru óhugsandi og
æ fjarlægari möguleiki, sagði
hann og vitnaði til viðleitni þeirra
lil viðræðu um öryggismál og
samkomulags um lakmörkun
vigbúnaðarkapphlaupsins.
Hann minntist hræðslu mikils
hluta mannkyns við nýja styrjöld
Einar Karl Haraldsson sagði,
að varnarkerfi smáþjóða á tim-
um gjöreyðingarvopna væri
fáránlegt. Smáþjóðir eins og
Noregur og Danmörk verðu stór-
fé i varnarmál, en ættu samt allt
sitt undir bandamönnum sinum
og sama máli gegndi um Sviþjóð,
þótt hún ætti að heita hlutlaus.
Bandarikjamenn hafa sannað,
með striðsrekstri sinum i
Vietnam, að hefðbundið strið er
ekki lengur til, sagði hann og
benti á hvernig hlutfall almennra
borgara sem falla i striði hefur
hækkað og aldrei verið meira en i
Vietnam.
Er hægt að verjast með öðru en
vopnum? Oft getur siðferðis-
styrkur ráðið úrslitum i baráttu,
sagði hann og á þvi grundvallast
hugmyndir um varnir án vopna,
sem komið hafa upp á Norður-
löndum á siðustu árum, eins og
hugmyndir um almannaviðnám,
sem ekki má rugla við almanna-
varnir, er annað en
heimavarnarrlið og einnig annað
en pacifismi.
Grundvöllurinn i hugmyndum
um almannaviðnám er að i stað
og hvernig stjórnmálamenn
hefðu notað hana til að koma á fót
i svonefndu varnarskyni ægileg-
um hernarðarbáknum, sem gætu
margdrepið alla jarðarbúa.
Ýmislegt benti þó til að mönnum
væri að verða ljóst, að það sem
mesl ógnar tilveru mannsins á
jörðinni sé ekki sjálfseyðing i
slyrjöldum, heldur sjálfeyðing
vegna rányrkju, röskunar lifkerf-
is og lifrikis jarðarinnar og of-
fjölgun. Þessar staðreyndir neyði
stórveldi til að draga úr vigbún-
aði og þvingi fram breytingar á
skipulagi efnahagsmála og
stjórnmála. Likur á að fsland
gæti dregizt inn i styrjöld i fyrir-
sjáanlegri lramtið væru m.ö.o.
hér um bil eins hverlandi og lik-
urnar á einangraðri innrás Sovét-
rikjanna.
En innrás er ekki óhugsandi,
heldur staðreynd i dag, annars-
hers eru landsmenn þjálfaðir i
ýmsum andófs og viðnámsað-
gerðum og siðferðisstyrkur
þeirra aukinn með uppbyggingu i
skólakerfi og eftir öðrum leiðum.
Við árás á landið er ekki veitt við-
nám með vopnum, heldur byggist
viðnámið upp á eftir, annaðhvort
á neikvæðri baráttuaðferð, þe.
andófsaðgerðum, smávægilegum
skæruhernaði og' fl., eö jákvæðri,
sem byggist á að tala um fyrirí
árásaraðilanum, eins og gerð var
tilraun til i Tékkóslóvakiu.
Einar minntist á hugmyndir
um friðun NA-Atlanzhafs og taldi
að það mál mundi koma fyrir
Norðurlandaráðsfund i vetur og
sennilega fyrir Sameinuðu þjóð-
irnar siðar. Stórveldin gætu ekki
á opinskáan hátt ráðizt gegn slik-
um hugmyndum, þar sem þau
vildu lita út fyrir að vera friðelsk-
andi og réttsýnar þjóðir.
t sambandi við athuganir á
hernaðarstöðu Islands, sem ætti
að fá herfræðinga til að gera,
benti hann á, að á Norðurlöndum
hefði risið upp rannsóknargrein i
háskólum, sem köHuð. ■> er
friðarrannsóknir. Þangað ættum
vegar innrás Bandarikjanna i is-
lenzkt menningarlif og hinsvegar
innrás Breta og V-Þjóðverja i is-
lenzka landhelgi. En bandariska
NATO-herstöðin ver okkur ekki
gegn slikum innrásum, heldur
stendur að þeim eða horfir að-
gerðarlaus á. Burt með hana.
Við mættum samt ekki taka
ákvörðun uin herstöðvarnar út
frá þvi sjónarmiði einu, hvað okk-
ur sjálfum kæmi bezt. Vitanlega
ættum við einnig að lita á, hvort
við getum með einhverju móti
stuðlað að friði i heiminum, ekki
bara friði, heldur auknu frelsi og
velmegun.
Hann vakti athygli á, að þótt
þróunin i Evrópu hefði að vissu
leyti dregið úr ófriðarhættu,
stefndi hún samtimis að staðfest-
ingu rikjandi ástands i Evrópu,
staðfestingu á óskertum áhrifum
Sovétrikjanna i Austur-Evrópu og
við að leita með úttekt á hern-
aðargildi lslands og möguleikum
Islendinga að koma sér upp eigin
varnarkerfi i framtiðinni. Þessar
rannsóknir beinast ekki eins og
herfræðirannsóknir að þvi að við-
halda þvi ástandi sem er, heldur
að þvi að koma á friði i heimin-
um.
Stjórnarstefnuna i varnarmál-
um skortir markmið. Þótt herinn
fari úr landi erum við eftir sem
áður samábyrg Nató og höfum
vissar skyldur gagnvart þvi ef á
reynir og deiluástand kemur upp
á NA-Atlanzhafi. Þýðing her-
stöðva á Islandi hefur aukizt,
taldi Einarogspurði: Hvað gerist
þegar Eir.ar Ágústsson fer að
semja við bandarisku stjórnina
um brottför hersins og fær það
svart á hvitu, að þýðing her-
stöðvanna hafi aukizt?
Það væri sterkt ef islenzka
rikisstjórnin tæki upp ákveðnar
hugmvndirum hlutleysisstööu Is-
lands og lýsti yfir. að Island ætl-
aði að verða hlutlaust á næstu 10
árum. Siðan gætum við gert
ýmislegt, sem stefndi að þessu
Vésteinn ólason
efnahagskerfi nýkapitalismans i
Vestur-Evrópu og Ameriku. Þvi
væru það draumórar ef Islend-
ingar héldu, að aulveldara vrði
eftir nokkur ár að semja um að
herstöðin i Keflavik yrði lögð nið-
ur i sambandi við niðurskurð her-
afla i Evrópu. Yfirstandandi
samningar yrðu notaðir til að
Kinar Karl Haraldsson
markmiði, m a. friðlýsingar-
hugmyndinni fylgi á alþjóðavett-
vangi, komið fram með ákveðnar
hugmyndir um hlutleysi íslands
og friðlýsingu NA-Atlanzhafs á
væntanlegri öryggisráðstefnu
Evrópu og reynt að fá þar viður-
kenningu stórveldanna á hlut-
leysisstöðu Islands, sem yrði þá
liöur i þvi heildaruppgjöri á
varnarmálum Evrópu sem nú fer
fram.
Við og rikisstjórnin ættum að
gefa gaum að hugmyndunum um
almannaviðnám, en til að byggja
telja okkur af að senda herinn
heim til að veikja ekki samnings-
aðstöðuna.
Ýmislegt i þróun alþjóðamála
benti til að verið væri að tak-
marka athafnafrelsi smáþjóða,
einkum frelsi til grundvallar-
ákvarðana um hagkerfi sitt og
pólitiskt kerfi.
Allt sem veikir hernaðarkerfi
Bandarikjanna og heimsvalda-
stefnu þeirra er skerf i baráttunni
fyrir frelsi þjóða heims og eina
stefnan i herstöðvarmálinu sem
vit er i er að rikisstjórnin standi
við fyrirheit sin og sendi herinn úr
landi á kjörtimabilinu. Við verð-
um vist að horfast i augu við að
ekki er þinglegur meirihluti fyrir
úrsögn úr NATÓ, en herstöðva
andstæðingar verða að þrýsta á
stjórnina að standa við yfirlýs-
ingar um herstöðina. óljósar
hugmyndir um að tækjabúnaður
yrði látinn eftir i umsjá Islend-
inga er með öllu óraunhæfur. Það
er að visu mikilvægt að losna við
herinn og þar með menningarleg
og efnahagsleg áhrif hans, sagði
Vésteinn að lokum, en ég tel enn
mikilvægara fyrir okkur að losna
ekki aðeins við herinn, heldur og
herstöðina og allt sem henni fylg-
ir.
það upp með órofa samstöðu
verður þjóðin að standa saman og
tekjujöfnuður innan þjóðfélagsins
verður að stóraukast.
Hugsum okkur, að Islendingar
geti tryggt hlutleysisyfirlýsingar
sinar á öryggisráðstefnu Evrópu,
búið sé að koma á varnarkerfi
byggt á almannaviðnámi, NA-
Atlanzhaf hafi verið friölýst, jafn-
vægi riki milli rikjabandalaga
hvað utanrikisverzlun okkar
snertir, aukið sé jafnræði og
tekjuskipting á Islandi. Þá hefð-
um við bæði mikilvægar trygg-
ingar frá stórveldunum og að-
stöðu til að mæta ógnunum og
innrás. Þó við getum ekki varizt I
striði, getum við forðað mannslif-
um t.d. með skynsamlegri upp-
byggingu landsins. Mikilsvert
atriði i kenningum um almanna-
viðnám er að landið sé ekki of iðn-
vætt og tæknivætt og byggð þess
svo jöfn, aö árásaraðili geti aldrei
lamað það i heild sinni.
Það er ekki rétt að ganga út frá
þvi, að það verði um alla framtið
tvö stórveldi, sem bitast um áhrif
hér við NA-Atlanzhaf, sagði Ein-
ar Karl að lokum. Friðarrann-
sakandinn próf. Johan Galtung i
Olsó hefur fært að þvi sterk rök,
að EBE þróist i stjórnmálalegt og
hernaðarlegt bandalag, og þar
með aukist likur á styrjaldarátök
um i Evrópu, þegar þar eru þrjár
btokkir með andstæða hagsmuni.
Þá er ekki lengur um tvo aðila að
velja, heldur þrjá og þá fer nú að
verða hyggilegt að halda sér utan
við deilur þeirra.
Einar Karl Haraldsson
Vinna þarf að því að Island
verði hlutlaust á næstu árum