Þjóðviljinn - 17.07.1974, Blaðsíða 8

8 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Miövikudagur 17. júll 1974.
Minningarorð
Svanberg Magnússon
Á sumardaginn fyrsta lést að
heimili slnu Mjósundi 2, Hafnar-
firði Svanberg MagnUsson skip-
stjóri.
Ég veit aö væri hann staddur
hér hér hjá mér sem lifandi per-
sóna mundi hann segja: Ef þú
skrifar um mig dauðan.Markús,
vertu þá stuttorður.
Ég ætla að reyna hvað ég má i
þeim efnum. En þegar geta skal
góðs vinar er hætta á að stfllinn
geti orðið langur. Ég gekk i hús
Svanbergs þennan dag eftir
hádegi. Bankaði sem venja min
er. Til dyra kemur kona Svan-
bergs Guðrún Sigfúsdóttir að
nafni. „Gleðilegt sumar, Guðrún,
þakka þér fyrir veturinn,” —
„Sömuleiðis”, er svarið. En til
viðbótar segir Guðrún: „Hann
Svanberg dó i morgun um sex-
leytiö.” Mig setti hljóðan um
stund, tók I hönd Guðrúnar i
samúðarskyni. Svanberg hafði
undan farin ár átt við vanheilsu
að striða og var nýkominn af
sjúkrahúsi. Hann hóf nú starf sitt
að nýju hjá Kaupfélagi Hafnar-
fjaröar, en þar vann hann sem
starfsmaður eftir að hann varð að
hætta sjómannsferli sinum,
vegna vanheilsu hin siðari ár.
Nokkru áður en Svanberg lést
sá ég hann ganga skáhallt yfir
Strandgötuna móts við Apótek
Hafnarfjarðar. Þetta var hans
daglega leið á vinnustaö. Ég
þekkti ekki Svanberg I augna-
blikinu, mér fannst hann að sjá
eins og annar maður. Þegar svo
er ástatt hjá mér, veit ég
samkvæmt eigin reynslu, að sá er
ég lit svona, á stutt ólifað. Nú
gekk ég yfir götuna er ég þekkti
Svanberg. Við hófum tal saman.
Málefni sjómannadagsins bar á
góma, þar með væntanlega
byggingu á Dvalarheimili
aldraðra hér i Hafnarfirði. Svan-
berg var hvatamaður að þvi með
setu I stjórn DAS, að hér á að
hefjast handa I þvi máli. Hann
var einnig hvatamaður og kom
þvi til leiðar að mál þetta var
upptekiö i bæjarstjórn Hafnar-
fjarðar varðandi lóðaúthlutun
fyrir dvalarheimili, að ég best
veit. Þetta voru upplýsingar er
hann veitti mér þarna á stuttum
umræðufundi.
Ég á ekki marga vini hér I
Hafnarfirði.en þó nokkurn reiting
af kunningjum, upp og ofan, sem
manngerð. En þegar ég kom til
Hafnarfjarðar alkominn frá
vondu fólki vestra, þá er það
Svanberg einn sá fyrsti hafnfirski
sjómaður sem ég kynntist. Enda
var hægt um vik, þar sem ég gat
kallað af tröppum á húsi foreldra
minna að dyrunum að Mjósundi
2. Það var lika oft gert af báðum
aðilum. Ég fann strax til vinar,
þar sem Svanberg var að hitta,og
sú vinátta stóð til kveðjustundar
og varir mér að eilifu.
Svanberg Magnússon var fædd-
ur aö Skarði i Skötufirði við ísa-
fjarðardjúp hinn 9. janúar 1909.
Foreldrar hans voru þau sæmd-
arhjón Karitas Skarphéðinsdóttir
og Magnús Guðmundsson. Svan-
berg var elstur 10 systkina, svo
snemma varö drengur að taka til
hendi, enda byggðist framtið og
afkoma heimilanna I þá daga á að
samhjálp við foreldra hæfist svo
fljótlega sem verða mátti til að
létta undir og létta foreldrum sin-
um þunga byrði, sem fjöldi barna
skapaði þá. Þá var barneign ekki
á rikisstyrk, svo sem I dag.
Fyrstu árin elst Svanberg upp
Svanberg Magnússon
skipstjóri Hafnarfirði
við Inndjúpiö sem kallað er, en
fer svo til Hnifsdals með foreldr-
um sinum, er þau flytja þangað,
dvelur þar nokkur ár, en 1922 flyt-
ur hann ásamt foreldrum sinum
til tsafjarðar. Þar hóf hann sin
ævistörf sem unglingur er hann
gerist sjómaður hjá hálfbróður
sinum Öskari, aðeins 17 ára að
aldri. Þar fær hann sina fyrstu til-
sögn á sjó. Hann vex nú úr grasi,
gerist brátt fulltiða sjómaður, og
vekur strax athygli fiskiskip-
stjóra vestra, og er hann hefur
lokið fiskiskipaprófi sem rétt-
indamaður á hin minni fiskiskip
sem stýrimaður, þá lendir hann
hjá hinum landsþekkta skipstjóra
Guðmundi Guðmundssyni skip-
stjóra á m.b. Gunnbirni frá Isa-
firði. Þetta dæmi talar sinu máli
— hann er strax I áliti sem háseti
og stýrimannsefni og skipstjórn-
armaöur. Sjósókn Vestfirðinga er
sú harðasta, er háð er við strend-
ur landsins. Þaðan stunda ekki
sjó, nema harðduglegir sjómenn,
svo erfið er sjósókn þaðan, séri-
lagi er vetur konungur þjónar
sinu hlutverki I fullu veldi. En
Svanberg var ekki aðeins afburða
sjómaður I starfi, hann var einnig
sérstakur afreksmaður á sviði fé-
lagsmála er varðar alla sjómenn
og starfsemi þeirra. Þar var hann
tveggja manna maki, en svo kalla
sjómenn þá menn er skera sig úr
hópnum á einhverju sviði sér-
staklega.
Svanberg Magnússon hóf starf
sitt i Skipstjóra- og stýrimanna-
félaginu Kára I Hafnarfiröi 1945.
Hann gerist þá þegar virkur og
lifandi félagi, greindur vel. Störf
þau sem hann gegnir á vegum fé-
lagsins eru i stuttu máli þessi:
gjaldkerastörf, ritarastörf, situr
þing Farmanna- og fiskimanna-
sambands Islands sem fulltrúi,
situr Slysavarnarþing fyrir hönd
Kára, situr samningafundi I
kaupdeilum yfirmanna i Kára við
atvinnurekendur, situr I stjórn
DAS, situr I sjómannadagsnefnd
Hafnarfjarðar. Þessi upptalning
sýnir i skiru ljósi hve mikilvirkur
félagi var hér á ferð. Og frá
1968—1972 er hann formaður
Skipstjóra- og stýrimannafélags-
ins Kára. Hann biðst undan
endurkjöri 1972 sem formaður
vegna vanheilsu.
Hann starfar I félaginu i tæp 30
ár sem virkur félagi. Þvi var það i
góðum tilgangi gert er ég lagði til
á fundi i Kára að Svanberg yrði
gerður heiðursfélagi á sjómanna-
daginn I fyrra og með þvi sýnd sú
sæmd sem honum bar, þvi hann
bar af öllum en þó ólöstuðum
látnum félögum Kára I starfi. Ég
vil einnig taka það fram að rit-
leikni Svanbergs var með ágæt-
um svo sem fundargerðarbók
Kára er til merkis um. Skriftin er
hrein snilíd og frágangur allur.
Svo dræmar undirtektir fékk
hugmynd min um heiðursveiting-
una Svanbergi til handa, að henn-
ar er ekki getið I fundargerðarbók
Kára, nefndan fundardag. Hér
hefði betur farið á annan veg,þvi
Svanberg starfaði allt sitt lif I fé-
laginu sem félagi, en sniögekk
dans I kringum gullkálfinn og
bitlinga, sem ýmsir aðrir félags-
menn I dag virðast ganga fyrir,
eins og nútlmablll fyrir bensini
eða hráollu, svo ekki sé meira
sagt. Svanberg heitinn var fyrst
og fremst sannur og trúr I starfi
sem Kárafélagi, fremri öllum
öðrum sem ég hef kynnst hér i
Hafnarfirði á þvi sviði. Tillögur
hans voru sérlaga vandaðar,
stuttorðar en hnitmiðaðar um
málefnið sjálft. Svanberg var
einnig fiskifræðingur á máli eldri
sjómanna, sjálfmenntaður. Sagði
mér margar sögur um áhrif veiö-
arfæra á fiskistofnana og hvernig
fara mundi fyrir þeim ef ekki
væri að gáð I tima.
1960, þegar misvitrir alþingis-
menn á sviði sjávarútvegsmála,
með mislukkaða fiskifræðinga I
fararbroddi, og nefni ég hér engin
nöfn, en þeir taka það til sin sem
eiga, samþykktu reglugerð um að
opna Faxaflóa fyrir rányrkju-
veiðarfærinu (snurvoð), þá sagð-
i Svanberg orðrétt við mig:
Markús, innan fárra ára verða
þeir búnir með allt lif hér I Faxa-
Rúna, skip þeirra mága.
bugt úr þvi þeir leyfðu snurvoðina,
þvi sllk rányrkjutæki eru hér á
ferð sem þessir menn gera sér
ekki grein fyrir, enda hafa þeir
enga reynslu á þessu sviði, þó
þeir séu allir með háskólapróf,
hvort þeir sitja á alþingi eða
sveittir við að telja þorskhrogn
inni á rannsóknarstofu fiskiðnað-
arins. Enda var svo komið fyrir
Faxaflóa 1970, að loka varð flóan-
um fyrir snurvoð. Svo þarna
stendur Svanberg með hærri
einkunn sem sjálfmenntaður
fiskifræðingur en hinir þekking-
arsnauðu alþingismenn á sviði
verndunar fiskistofnanna og mis-
lukkaöir fiskifræðingar, sumir
hverjir með háskólapróf I hand-
töskunni á þvl sviði, þvi lif verður
að fæðast fyrir það sem tekið er.
Svanberg Magnússon var ekki
einn á ferð að öllu leyti, þvi árið
1938 kvæntist hann sæmdar- og
heiöurskonu sinni Guðrúnu Sig-
fúsdóttur. Það er enginn einn á
ferð sem á sllkan samherja sem
Guðrún er. Börn þeirra urðu tvö
og lifa þau föður sinn. Kynning
Guðrúnar og Svanbergs varð
einnig til þess að hann eignaðist
fyrir mág Sigurþór Sigfússon,
sjómann. Milli þeirra var sllk
vinátta, sem ekki verður lýst með
orðum. Hann var á heimili þeirra
hjóna alla tíð sem tryggur bróðir
og mágur. Og það er árið 1956,
sem þeir mágar láta byggja sér
opinn bát, 7 tonn aö stærð, og var
gefiö nafnið Rúna, gælunafn
gæfuskips. Eftir það starfa þeir
mágar saman I 15 ár á sjónum.
Þetta happaskip og litla fley gera
þeir út héðan frá Hafnarfirði I 15
ár með þeim ágætum,að oft á tfö-
um var engan fisk að fá á borð
hafnfirskra húsmæðra ef Rúna
var ekki á sjó. Hér á þessu litla
skipi komu fram hæfileikar Svan-
bergs sem skipstjóra, sem kunn-
áttumanns I starfi að sjó-
mennsku. Hann lauk stærra fiski-
mannaprófi frá Stýrimannaskól-
anum 1950. Hann náði ætið heill til
hafnar þótt sjór væri stundaður,
vetur,sumar, vor og haust. Veöur
aö vetrarlagi válynd. Ég vil svo
segja frá þeim mágun, að þeir
voru ekki aðeins góðir sjómenn.
Þeir sýndu einnig skipi og veiðar-
færum sllka viröingu að hér væri
engin útgerð á rlkisstyrk, ef þeir
hefðu verið ráðgjafar á vegum
sjávarútvegsmála á sviði með-
feröar og hirðingar veiðarfæra.
öll nýtni og frágangur voru
slik, að ég hef hvergi augum litið
betra. 1970 selja þeir mágar
happaskip sitt Rúnu, sem veitt
haföi þeim sameiginlega margar
ánægjustundir á sjó og við land,
ekki hvað sist máginum Sigur-
þóri. Mörg spor á hann með hjól
sitt sér við hlið hér niður að
Framhald á bls. 11
Of margt fólk
A hverri einustu sekúndu fjölg-
ar Ibúum heimsins um tvo. Þessi
staöreynd á meðal annars sinn
þátt I þvl, að Sameinuðu þjóðirn-
ar hafa lýst þvi yfir aö árið 1974
skuli sérstaklega helgað mann-
fjölgunarvandamálum. Það er of
mikil fjölgun að tvær nýjar
mannverur skuli bætast við á
hverri einustu sekúndu. Ef við
höldum útreikningunum áfram,
þá eru þetta næstum sex miljón
nýir einstaklingar á mánuöi, eða
rúmlega 70 miljónir manna á
heilu ári.
Þessi öri vöxtur, — þótt vissu-
lega sé hann ógnvekjandi, er
samt ekki meginástæðan til þess
að mannfjölgunarvandamálin
valda mönnum nú verulegum
áhyggjum. Það hefur ekki minni
þýöingu hversu ójafnt fjölgunin
skiptist niður á hina ýmsu heims-
hluta. Mannfjölgunin er langsam-
lega mest I þróunarlöndunum,
þar sem aðstæður eru jafnverstar
og llfskjörin að jafnaði lökust.
Á ráðstefnu Sameinuöu þjóö-
anna, sem haldin verður I
Búkare'stfrá 19. ti! 30. ágúst næst-
komandi verða mannfjölgunar-
vandamálin tekin til ýtarlegrar
umræðu og gaumgæfilegrar at-
hugunar. Þar verða þessi mál
rædd og skoðuð i efnahagslegu og
félagslegu samhengi. Þar munu
fulltrúar rikisstjórna velflestra
landa I veröldinni meðal annars
taka afstöðu til tillagna um úr-
bætur sem sérfræðingar Samein-
uðu þjóðanna hafa samiö og mót-
að.
ör f jölgun
Enn kunna að eiga eftir að
verða breytingar á þessum tillög-
um, sem nú eru til umfjöllunar
hjá rikisstjórnum aðildarrikja
Sameinuðu þjóðanna, en tillögur
sérfræöinganna hafa þegar veriö
samþykktar I hinu svonefnda
mannfjöldaráði samtakanna, en i
þvi sitja fulltrúar sem tilnefndir
eru af rikisstjórnum landa sinna.
1 inngangsorðum fyrrgreindra
tillagna segir meðal annars að frá
þvi i kringum 1950 hafi ibúum
jarðarinnar fjölgað um um þaö
bil 2% á ári. Ef þetta hlutfall ekki
breytist er óhætt aö reikna meö
að Ibúatala jarðarinnar tvöfaldist
á 35 ára fresti. öldum saman
fjölgaði Ibúum jarðarinnar afar
hægt, — fjölgunarprósentan var
rétt ofan við núllið. Höfuðástæðan
fyrir hinni öru fjölgun undanfarin
ár og raunar áratugi eru framfar-
ir á sviði læknavlsinda og heilsu-
gæslu.
Eins og sagði hér að framan er
mannfjölgunin langmest I þró-
unarlöndunum. Þótt meðaltalið
fyrir allan heiminn sé 2% er fjölg-
unin I þróunarlöndunum vlða um
og I kringum 3%, en I iönvæddu
löndunum I Vestur-Evrópu, til
dæmis á Norðurlöndunum er
fjölgunin ekki nema um það bil
0,7%. Reynslan hefur sýnt og
sannað svo ekki verður um villst
að þar sem iðnvæðing og
efnahagsleg þróun er komin vel á
veg gætir þess fljótlega, aö fólk
vill ekki eignast eins mörg börn
og áður, þegar efnin voru minni.
Nú er sem sé ekki lengur nauð-
synlegt, að eignast sæg af börnum
til að tryggja að einhver þeirra
komist örugglega á legg og nái að
fullorðnast. Þessarar þróunar
gætir jafnt alls staðar þar sem
efnahagsleg velmegun fer vax-
andi — jafnt þótt það hafi áöur
verið reglan ef svo mætti segja að
hver hjón eignuöust mörg börn.
Það er þess vegna ekki að
ástæðulausu, að mannfjölgunar-
málin tengjast almennum þró-
unarmálum, og þess vegna er
litiö á þetta ár, sem Sameinuðu
þjóðirnar hafa helgaö mannfjölg-
unarvandamálum sem nátengt
þróunaráratugnum, þeim öörum I
röðinni, sem nú er aö hefjast. 1
fyrrgreindum inngangsorðum
segir meöal annars á þessa leiö:
„Ef mannfjölgun, skipting og
þjóöfélagsgerð er ekki samhæfð
félagslegum, efnahagslegum og
umhverfisþáttum, getur þaö haft
i för með sér mjög alvarleg þró-
unarvandamál”. Stefna sem
hefur það markmið að hafa áhrif
á ibúafjölgun getur ekki komið I
stað stefnu I þróunarmálum, en
hún getur vissulega gert það að
verkum, að stefnan i þróunar-
málum beri fyrr árangur og betri
árangur en ella.