Þjóðviljinn - 23.09.1979, Blaðsíða 13

12 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Stlnnudagur 23. september 1979
Sunnudagur 23. september 1979 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 13

Belgrad*
Albanía.
á albönsku: Shqipfeqa (land arnarins)
Staösetning: á Balkahskaga vestanverðum
Stærð: 28.748 ferkm. 'v
Meðalhæð yfir síávarrr.„...
Náttúruauðæfi: Ýmiss konar
jnálmur og olia.
Tunga: albanska (indo-évrópskt)
Fólksfjöldí: 2,5 millj., afkomendur
lllyra. \
Höf uðborg i^-Tir.ana, 250 þús. íb.
Ríkisskipulag: Sósíalismi,
alræði öreiganna.
„Jöröin
en ekki
Við förum frá Kaupmannahöfn með ferðafólki á veg-
um Dansk- albanska vináttufélagsins. Flugvéliner ung-
versk. Um borð er boðið upp á kryddpylsur, ost, keldu-
vatn og pepsíkóla. Á leiðinni er gist í Búdapest og svo er
haldíðáfram með viðkomu í Belgrad. Þaðan fljúgum við
út yfir strönd Adríahafsins og í sveig inn yfir albanskt
landsvæði í áttina til Tirana. Albaníu-megin eru ásarnir
og hæðirnar við ströndina uppgræddar og frá f lugvellin-
um sjáum við fjallgarðinn í austri standa upp úr hvít-
blárri móskunni eins og snævi þakta tinda, grjótið og
klettarnir eru hvítá litinn. Flugvöllurinn er umkringdur
ökrum. Sumir grænir af maísrækt og aðrir í hörgulum lit
hveitiuppskerunnar. Umhverfis flugstöðina eru ýmis
konar tré, runnar og blóm til skrauts. Við könnumst að-
eins viðeinn runnann: langir teinungar vaxnir lárviðar-
laufi.
okkar
A flugvellinum sáum viö einnig
i fyrsta sinn vinsamleg samskipti
sem viö áttum eftir aö sjá oft I
ýmsum myndum: Þrir fullorönir
karlmenn héldu þétt yfir axlirnar
hver á öörum i mesta bróöerni og
iáköfum samræöum. Þetta kvöld
sáum viö sams konar viömót á
„rúntinum” i Tirana. Manngrúi
aö spássera á götunum, tala sam-
anog hitta aöra i svo vinsamlegu
andrúmslofti aö viö sögöum okk-
ar á meöal aö enginn tryöi okkur
á Islandi og varla viö sjálf þegar
heim kæmi.
Verksmiðjan er
stofnun
1 úthverfi einu i Tirana er stór
verksmiöja. Þar eru framleiddir
vélahlutar. Fyrsti albanski trakt-
orinn kom þar út i fyrra og nú er
áætlaö aö smiöa einnig vörubila.
— I málmsteypunni hittum viö
Shollo. Hann hefur unniö þarna i
15 ár. Viö spyrjum hann um
starfiö og verksmiöjuna. Verk-
smiöjan hefur stækkaö og afköst-
in aukist. Þegar liöur á samtaliö
fer okkur aö skiljast aö þetta er
ekki verksmiöja eins og viö eig-
um aö venjast. Verkamennirnir
ákveöa framleiöslumagniö og
þeir hlaupa ekki endilega heim
þegar vaktinni er lokiö. Verka-
mannaráö er i verksmiöjunni
sem skiptir sér af öllu. Félagslif
er mikiö á staönum. Námshringir
eru settir á fót og sumir verka-
mannanna eru I tækni- og
háskólanámi. Fótboltaliö verk-
smiöjunnar tekur þátt i lands-
keppninni og Shollo stjórnar kór.
Viö biöjum hann aö syngja fyrir
W*
Röskar hendur gera hræruna klára.
Hrafn E. Jónsson skrifar ferðasöguglefsur frá Albaníu
okkur og verkfræöingurinn tekur
undir meö honum. Lagiö er sér-
kennilegtogfjallarum frumkvæöi
Envers Hoxha. Listdansarahópur
frá verksmiöjunni vann fyrstu
verölaun i fyrra á „Tiu dagar i
mai”-listahátíöinni fyrir leik-
menn.
Rennismiöjan er geysistór sal-
ur. Okkur var sagt aö 43% verka-
mannanna væru konur. Þarna
sýndist okkur kvenþjóöin vera i
meirihluta. A einum staö er véla-
samstæöa sem er ónothæf vegna
þess aö þaö vantar eina vélina i
rööina. Festingarnar eru klárar
og gripa I tómiö. Þetta er sam-
stæöa keypt af kinverjum og þeir
neita aö afgreiöa vélina sem á
vantar fyrr en albanir flaöra upp
um þá og leggjast hundflatir. Þaö
er ljóst aö vélin veröur aldrei af-
greidd.
Viö spyrjum1 hvort viö megum
ekki ræöa viö eina kvennanna.
Henni er ekki vel viö þetta um-
stang þegar viö ráöumst aö henni
og spyrjum hana spjörunum úr.
Hún heitir Marita og er 25 ára.
Nei, hún er ekki gift og svipurinn
á henni segir: Hvers konar
spurningar eru þetta eiginlega?
Viö gefumst ekki upp og spyrjum
hvaö hún ætli aö gera i kvöld eftir
vinnu. Þá lifnar hún aftur viö.
Þær ætla nokkrar stöllur aö hitt-
ast i verksmiöjunni og ræöa
framleiösluvandamál. Aftur rek-
umst viö á þetta undarlega á-
stand sem er okkur svo framandi.
Verksmiöjan er ekki bara vinnu-
staöur. Hún er miklu meira. Þaö
rennur einnig upp fyrir okkur aö
kvenfólk getur veriö jafn áhuga-
samt um tækni- og framleiöslu-
vandamál og karlmenn.
Úti á milli verksmiöjuhúsanna
er stórt áróöursspjald. Þaö er
mynd af þvi hvernig marxisminn-
leninisminn visar Húa á rusla-
haug sögunnar. Okkur sýnist Titó
og Brésnev sitja þar fyrir, ámát-
legir á svipinn.
Jarðskjálftinn
„Jöröin skelfir fjöllin en ekki
hjörtu okkár” (texti á skilti viö
veginn á jaröskjálftasvæöinu).
Viö komum til jaröskjálfta-
svæöisins þ. 1. ágúst, 3 og hálfum
mánuöi eftir jaröskjálftann mikla
i Júgóslaviu og Albaniu. Albaniu
megin viö landamærin fórust 35
manns, um 10 þús. hús og mann-
virki skemmdust og 6 þús. fjöl-
skyldur uröu heimilislausar.
1 þorpinu Bahcallek er endur-
byggingin langt komin og á
undan áætlun. Fjöldi sjálfboöa-
liöa vlös vegar af landinu vinnur
þar. Búiö er aö reisa granitplötu I
þorpinu og á henni stendur aö þ. 9.
mai 1979 hafi uppbygging
Bahcaliek hafist eftir aö þorpiö
hrundi gjörsamlega þ. 15. april
1979.
Viö kikjum inn i þaö hús sem
stendur næst okkur og er aö
mestu fullgert. Húsiö er byggt
fyrir tvær fjölskyldur meö aö-
skildum inngangi á hvora hæö. A
efri hæöinni eru tveir trésmiöir aö
leggja massift parkett á stofu-
gólfiö. Þeir horfa undrandi á út-
lendingana. Ibúöin er u.þ.b. 80
ferm. og þriggja herbergja. Hin
gólfin eru lögö steinflísum, hrein-
lætistækin eru ókomin og rafvir-
arnir standa út úr veggjum og
biöa frágangs. — Trésmiöirnir
segja okkur aö þeir séu aö vinna
sjálfboðavinnu þarna. Annars
vinna þeir i trésmföafyrirtæki I
Shkodraborg. Þeir fengu fri á
fullum launum til aö taka þátt i
uppbyggingunni. Viö lýsum yfir
undrun viö þá hve fljótt þessi hús
hafa verið byggö. Þeir brosa á-
nægöir og viö göngum út i sólskin-
iö.
Rustem gengur meö okkur inn-
an um húsin. Hann er forstööu-
maöur borgarbókasafnsins I
Shkodra en hann er meö okkur
þarna þvi hann er i framkvæmda-
ráöi borgarinnar og þetta þorp er
innan borgarmarkanna. Hann
fullyrðir aö svona sé gengiö frá
öllum ibúöum: parkett á stofu og
steinflisar á hitt. — Við göngum
fram á steinahrúgald. Þar haföi
eitt húsanna staöiö fyrir jarö-
skjálftann. Nýju húsin eru betri
og stærri. Þau eru hlaðin úr tfgúl-
steini meö járnbentum uppistöö-
um og gólfplötum. Þau eiga aö
þola mesta jaröskjálfta. Rikiö
leggur til efni og skipulagningu en
sjálfboöaliöar alla vinnu og þeir
sem uröu fyrir náttúruhamförun-
um fá ókeypis betra húsnæöi.
Þannig getur ógæfan snúist til
hins betra.
Viö stönsum viö annaö hús. Þar
erveriö aöhlaöa veggi á efri hæö.
Bæöi konur og karlar vinna
saman i glaöværö. Foringi sjálf-
boöaliösflokksins er kennari
frá Tirana. Hann er meö
tveggja daga skeggbrodda,
brúnt andlit af sól og hreyk-
inn af frammistööu flokksins.
Þau munu ljúka sinu verkefni
einum mánuöi fyrir áætlaöan
tima. Hann segir okkur aö hann
hafi strax boöiö sig framþegar
hann frétti um jaröskjáiftann og
flokkurinn og rikisstjórnin báöu
um sjálfboöaliöa. Hann varö bara
aö ijúka skólanum og vona hiö
besta þvi miklu fleiri buöu sig
fram en komust. Hann er einarð-
legur á svipinn og okkur finnst
hann vera eins og fulltrúi fyrir
alla þá samhjálp sem kemur
fram i þessum byggingum og
mannfjölda. — Stuttu áöur höfö-
um viö séö I sænsku blaöi, Dagens
Nyheter, grein frá jaröskjálfta-
svæöinu Júgóslaviu-megin. Sam-
kvæmt blaöinu er litiö búiö aö
gera og fólkiö i uppgjafarskapi
Einhverja áætlun er búiö aö gera
sem er miöuð viö 1981. — Sjálf-
boöaliöinn sagöist vita þetta og
að þaö væri náttúrlega munur á
stjórnkerfunum. í Albaniu værí
þaðjfólkiö meö flokkinn i farar-
broddi en I Júgóslaviu væru þaö
endurskoöunarsinnarnir sem
heföu mestar áhyggjur af feröa-
’r 'j

SKSÖi*
mannaversluninni niöur viö
ströndina, hótelum og kókakóla-
menningunni en ekki fólkinu.
Hérna var áætlaö aö ljúka allri
endurbyggingu fyrir 1. október
1979 en þeirri áætlun verður náö
einum mánuöi fyrir þann tima. A
meöan búa Ibúar þorpsins i her-
mannatjöldum og stunda sina
vinnu. Fyrir börnin er þetta stutt
sumarævintýri i. áhyggjulausri
útilegu.
Albönum var boöin aöstoö
erlendis frá en þeir afþökkuöu
hana kurteislega. Annars vegar
var sú aöstoö mjög litil, tiltölu-
lega fá uppbyggö hús á meðan
þörfin var upp á þúsundir húsa.
Hins vegar var þetta einnig póli-
tiskt atriði aö sjá um þetta sjálfir
á eigin vegum og án erlendra sér-
fræöinga 1 samsetningu nokk-
urra húsa frá útlöndum ásamt til-
heyrandi fréttamennsku um aö
endurbyggingin I Albaniu væri nú
undir velviljuöum útlendingum
komin.
Ströndin
Strönd Adriahafsins er hvit og
blátt hafið er svo hreint og kyrrt
aö eftir nokkra daga i nágrenni
þess setur aö manni ógnvænlega
tilfinningu. Þaö er eins og hafiö sé
aö bralla eitthvaö. En þetta er
ekki úthaf og engin skyndileg
veðrabrigöi eru hér I samanburöi
viö Island. Albanir hafa löngum
haft þessa óþægilegu tilfinningu
u gagnvart hafinu. Gamlar sögu-
sagnir segja frá skrimslum og i
Lítill
og stór
Albania er litiö land meö
stóra óvini. Flestir kannast
viö landiö af afspurn: Alban-
ir eru róttækir. Þeir rifa
kjaft viö stórveldin. — Sumir
töldu þá útibú Kinverja i
Evrópu vegna þess aö þeir
vöröu Kinverja þegar Krú-
stéf gerö sem haröasta hriö
aö þeim. Þeir böröust einnig
fyrir rétti Kinverska Alþýöu-
Lýöveldisins til setu i Sþ.
Sovétrikin vildu hafa ráö-
stöfunarrétt yfir albönum og
þegar þeir neituðu aö hlýöa,
bannfæröi Krústéf þá. —
Sama sagan endurtók sig
siöastliðiö sumar nema þá
kom bannfæringin frá Pe-
king. Kinverjar notuðu sömu
aöferöir gegn albönum og
Sovét beitti bæöi gegn albön-
um og kinverjum áöur: ein-
hliöa svik allra samninga.
Þjóörembingspólitlk kin-
verja sýndi sig svo i vetur
þegar þeir geröu innrásina I
Vietnam. Þ.e.a.s. pólitik sem
gengur út á aö hinir stærri
hafi rétt til aö fara meö lög-
regluvald meöal hinna minni
og stugga þeim til og frá.
Albanir eru fordæmdir af
öllum sem álita enga smá-
þjóö mega sin neins nema
meö þvi aö halla sér aö ein-
hverjum stórum. Þannig
sögðu kinverjar: „Fyrst þiö
viljiö ekki hlýta okkar for-
ystu þá þýöir þaö náttúru-
lega aö þiö ætliö aö halla
ykkur aö Sovét.” En albanir
eru stoltir. Þeir hafa valiö
leiö sjálfstæöisins og veröa
aö treysta á eigin mátt.
Stelpurnar I handlanginu.
nútimanum hafa innrásarherir
komiö yfir hafiö. Láglendiö meö-
fram ströndinni var mýrlent. Þar
vaknaöi upp á vorin moskitóflug-
an og bar malariuna manna á
meöal. Ströndin var, sem sagt, ó-
byggileg og fina fólkið i Durres,
hafnarborginni, foröaði sér alltaf
á sumrin inn i landiö til Tirana.
Núna er búiö aö vinna bug á
malariunni og tugir þúsunda
Albana er hér f sumarleyfi á
ströndinni skammt fyrir sunnan
Durres. Sumar-, gistihús og hótel
eru hér I rööum. Albanskur
verkalýöur hefur forgang aö
ströndinni og útlendingar koma
meö skilyröum albana. — Viö
sleikjum sólskinið, syndum i
sjónum og gefum okkur tima til
aö ræöa viö túlkinn okkar um lifiö
i þessu landi.
Hver ræður?
Túlkurinn talar ensku. Hann er
kominn á eftirlaun og hefur lifaö
timana tvenna, séö ítalska og
þýska fasista herja land og þjóö.
Hann tók þátt I baráttunni fyrir
frelsun landsins og ber með sér
stolt þess sem frelsar sig sjálfur.
„Viö uröum aö byrja á núlli eftir
striö”, segir hann. „Bretarnir
vildu gleypa okkur en við sýndum
þeim hnefann. Amerikanarnir
ætluöu aö vera sniöugri og sendu
yfir okkur flugumenn i fallhlifum
meö allan nýtiskulegasta út-
búnaö og vopn. Hlutverk þeirra
var aö skipuleggja valdarán aö
innan. Þessir flugumenn náöust
fljótt. Viö komumst aö leyni-
sendingalyklinum og sendum
beiöni um meiri vopn og útbúnaö
þvi uppreisnin væri á fullu! Kan-
arnir héldu þannig áfram aö
senda okkur útbúnaö I fallhlifum
að næturlagi uns þeir uppgötvuöu
aö þaö væri eitthvaö skrýtiö meö
þessa uppreisn. Þeir einu sem
sýndu okkur viröingu voru Sovét-
rikin á timum Stalins.”
Viö spyrjum hann um lýöræöiö.
Bara einn flokkur er leyföur i
landinu og fréttir af kosningum
fjalla um aö 99.9% kjósenda hafi
kosiö fulltrúa Alþýöufylkingar-
innar til þingsins. „Þetta er alveg
eins og i Sovét sem þiö fordæm-
iö.” „Nei, nei, alls ekki,” segir
hann „þetta er alls ekki þaö
sama. Þiö eruö vön aö hafa
marga flokka til aö velja á milli.
Ýmislegt ber á milli þessara
flokka en þeir hafa samt það
sameiginlega markmið aö viö-
halda kapitalismanum. Hjá okk-
ur er þaö Flokkur vinnunnar og
Alþýöufylkingin sem I nafni fjöld-
ans vilja hafa sósialisma og vinna
saman. Margir þingmenn okkar
eru ekki I flokknum þó þeir séu
hlynntir sósialismanum.—Þegar
kosningar eru, eins og t.d. i fyrra,
þá eru fulltrúarnir valdir af fólk-
inu. Þannig var þaö I hverfinu
sem ég á heima i I Tirana. Fyrst
voru fjöldafundir I húsráöunum
og þar var rætt um hverjum þeir
gætu best mælt með sem fulltrúa
úr hverfinu. Svo kom hverfisráöiö
saman og ræddi tillögurnar frá
húsráöunum. Hverfisráöiö ákvaö
endanlega aö mæla meö ungum
manni sem haföi getiö sér gott orö
og allir i hverfinu treystu. Þetta
er nú einfalt mál og ekkert skrýt-
iö aö allir kjósi svo sinn mann i
kosningunum. Þegar þessi maöur
er svo oröinn þingmaöur okkar þá
fær hann engin laun fyrir aö vera
þingmaöur. Hann fær bara frl úr
vinnunni nokkrum sinnum á ári
þegar þingiö er kallaö saman til
aö kjósa stjórn, semja lög og gera
áætlanir. — Viö erum ekki meö
atvinnu -þingmenn eins og á
vesturlöndum. Hér þurfum viö
ekki sifellt aö breyta lögum, gera
bráöabirgöaráöstafanir, breyta
sköttum og tollum og blása ryki i
augun á fólki.”
Við spyrjum hvort það sé ekki
dýrkun á Enver Hoxha i Albaniu
og aö hann ráði miklu. Túlkurinn
okkar skilur ekki alveg spurning-
una. Hann er meira aö segja
hneykslaður. „Enver Hoxha er
fremstur okkar. Vib dáumst aö
honum fyrir þaö sem hann hefur
gert og staöiö sig i forystu flokks-
ins. Hann hefur alltaf tekiö miö af
þörfum fjöldáns. Hann sá fyrstur
i gegnum nýju herrana I Kreml
þegar Krústéf komst til valda.
Þegar hann fór til Moskvu þá hélt
hann alltaf fundi meö albönsku
stúdentunum þar og ræddi málin
viö þá. Hann varöi kinversku
félagana þegar Krústéf ætlaöi að
reka þá úr alþjóðahreyfingunni.
Hann sá lika hvernig klikubarátt-
an var I kinverska flokknum.
Hann hefur skrifaö bók um
heimsvaldastefnuna og bylting-
una. Þar tekur hann fyrir heims-
Framhald á bls. 14.
Barátta gegn kven-
fyrirlitningu og kúgun
Eiga þær ekki gott konur i
Albanfu? Þær þurfa ekki aö
hafa áhyggjur af framfærslu
sinni né barna sinna. Næga
vinnu er aö fá. Húsaleigan er
ekki nema örfá prósent af
kaupinu. Vöggustofur og dag-
heimili erualls staöará næstu
grösum. Ef þær eru meö barn
á brjósti fá þær fri nokkrum
sinnum á dag til aö gefa
barninu brjóst.
Samkvæmt lögum fá þær
sömu laun fyrir sömu vinnu og
kariar. Ekki nóg meö þaö: ef
kona og kari eru jafn hæf til
einhvers starfa á konan aö fá
starfiö, samkvæmt lögum.
Þetta hljómar eins og óréttlæti
gagnvart karlkyninu þvi þaö
mætti nú kasta krónunni 1
svona tilfeilum. En þetta er
ákveöin pólitik stjórnarinnar
til aö stuöla aö frelsi
konunnar.
1 margar aldir réö Hund-
tyrkinn yfir Balkanskaga áöur
en hann var hrakinn þaöan
fyrir tæplega sjö áratugum.
Múhameöstrúin var rikjandi
og sú trú er aiveg einstaklega
kvenhatursleg eins og
nýlegar fréttir fra' tran bera
meö sér.
1 Albaniu var konan eins og
húsdýr. Hún var seld og keypt
fyrir nokkrar geitur eöa
hveitipoka. Mismun kynjanna
mátti sjá daglega: karl-
maöurinn sat hestinn meö
byssu um öxl og konan gekk á
eftir meö allan farangur á
heröum sér og sveipuö dulum
svohvergi sást ihana. Þá var
einnig viökvæöiö: „Asninn
étur hey en konan brauö, þess
vegna veröur hún aö vinna
meira.”
Sem sagt, nútimalif
konunnar I Albaniu hefur
kostað mikla baráttu gegn
ógurlegri kvenfyrirlitnmgu
og kúgun. En umræðan um
hlutverk kynjanna er miklu
róttækarien viö þekkjum. Þær
fjalla ekki um hvort þessi rétt-
indi eöa hin séu fyrir hendi
heldur um þaö sem hindrar aö
konan gangi inn um þær dyr
sem búiö er aö opna.
Hindrunin er afstaöa margra
karlmanna til kynhlutverk-
anna bæði úti og heima við.
Einnig tilfinningar margra
kvenna um aö þær eigi siöur
aö hafa sig i frammi sam-
kvæmt gömlum siðum sem
eru oft á tiöum ævafwnir og
bera meö sér afturhaldsamar
hugmyndir frá annarri sam-
félagsgerö.
Ungu fóki erráölagtaö flýta
sér ekki i hjónabandiö. Engir
þurfa aö taka tillit til fjár-
hagslegrar afkomu I vali á
maka. Hér á fólk aö geta
kynnst á eðlilegan hátt I starfi
og fritima og bundist sönnum
vinaböndum, oröið lifsföru-
nautar.
Merita viö rennibekkinn. Hún og nokkrar stöliur ætla aö hittast eftir
vinnu i sjáifri verksmiöjunni.
Kristofoz Shollo vinnur I málmsteypunni og æfir verksmiðjukórinn.