Þjóðviljinn - 16.01.1980, Blaðsíða 5

Miðvikudagur 16. janúar 1980. ÞJóÐVILJINN — SIÐA 5
\----------------------------
I Stjórn Indíru tekur við:
\Engin ástœða
| til bjartsýni
Indira Gandhi er að ganga frá ráðherralista
| sinum. Heyra mátti i fréttum að menn undrast
! það hve margir þeirra sem setjast i stjórn hennar
| eru ungir og óreyndir. Þetta er útskýrt með þvi
j helst, að Indira sé fyrst og fremst að verðlauna
menn fyrir dyggan stuðning við hana. Og svo er
| það gömul og ný saga, að „sterkur persónuleiki”
i stjórnmálum telur skynsamlegt að ala ekki upp
| hugsanlega keppinauta sér við hlið, heldur láta
I náðarsól sina skina á vixl á þá menn sem verða
■ að éta úr lófa leiðtogans.
Fréttaskýrendum þykir hin
mikla velgengni Indiru Gandhi i
senn jákvæð og uggvekjandi.
Mönnum þykir það að sjálf-
sögðu jákvætt, að i heimi valda-
rána og einræðisherra tekst að
skipta um stjórnendur i jafn
fjölmennu og þýðingarmiklu
riki og Indland er með jafn
skaplegum hætti og kosningum.
En ýmislegt er það sem vekur
ugg. Meðal annars sjálf hin
mikla sveifla sem verður á fylgi
hinna helstu pólitisku fylkinga.
Hún bendir til þess að það sé að-
eins þröngur hópur manna sem
hefur tök á pólitisku lifi Ind-
lands. Þegar þessi þröngi hópur
breytir um viðhorf fylgja hon-
um nokkuð sjálfkrafa stórir
hópar kjósenda.
Pólitisk
gleymska
I annan stað sýnist það nokk-
uð dapurlegt hve fljótt Indverj-
ar sýnast hafa gleymt verstu
hliðunum i stjórnsýslu Indiru
Gandhi sem komu hvað greini-
legast fram á árunum 1975-77
þegar hún stjórnaði með til-
skipunum. Þessi gleymska
kemur ekki hvað sist fram i
giæsilegri endurkomu sonar
Indiru, Sanjay, inn á pólitiskan
vettvang. Sanjay var ekki að-
eins sá sem stóð fyrir þvi að
framkvæma með ofbeldi ófrjó-
semisaðgerðir ýmiskonar —
hann varð lika frægur að end-
emum fyrir fjármálaspillingu
og ýmisleg bolabrögð önnur.
& ••
Indira Gandhi: Jákvæð tiðindi, en uggvænleg um leið
Fyrr og nú
Einna lakast er það þó, að það
er ekkert sem bendir til þess, að
Indira Gandhi hafi á takteinum
nein þau svör við vandamálum
Indlands sem gætu bætt hag
tugmiljóna örbirgðarfólks, sem
ekki hefur séð neinar bætur á
sinum hag, hvað sem liður
fögrum fyrirheitum bæði Indiru
og andstæðinga hennar.
Kosningabaráttan var að mestu
háð án þess að stefnumál kæmu
á dagskrá,baráttan snerist fyrst
og fremst um það að skapa
ljóma i kringum persónu Indiru
Gandhi, efla trú á hinn sterka
foringja sem getur tryggt ,,lög
og reglu”. Indira hefur komist
til valda með svipuðum hætti
áður. Hún vann mikinn
kosningasigur árið 1971. Henni
tókst þá að flýta nokkuð iðn-
væðingu landsins, en ekki tókst
henni að koma neinum þeim
umbótum á sem kæmi hinum
snauða fjölda til góða. Fyrirheit
hennar um ,,lög og reglu” og
aga enduðu i herlögum 1975 og
miskunnarlausri valdniðslu. Og
i utanrikismálum leiddi stefna
hennar fljótlega til styrjaldar
við Pakistan.
Efnahagslegu vandamálin
eru hin sömu og áður. Enn geta
vofað yfir átök við Pakistan sem
nú kann innan skamms að eign-
ast sina fyrstu atómsprengju og
fær nú aftur vopn frá Banda-
rikjunum eftir innrás Sovét-
manna i Afganistan. Þvi miður
mælir fátt með þvi að valdatimi
Indiru nú verði farsælli en fyrra
valdaskeið hennar.
áb byggði á DN
I
■
I
■
I
■
I
■
I
i
■
i
■
i
■
i
■
i
■
i
i
i
■
i
■
j
Gíslamir / bandaríska sendiráðinw
Er Khomeini
gísl íranskra
vinstrisinna?
Bandariski fáninn brenndur fyrir utan sendiráðið i Teheran: liður i
áætlun um að losna við Khomeini?
Um fimmtiu gíslum er enn
haldið föngum i bandaríska
sendiráðinu I Teheran og frelsi
þeim til handa er ekki i sjónmáii.
Ferð Waldheims aðalritara SÞ
til Teherans varð árangurslaus.
Sovétmenn komu með neitunar-
valdi sinu nú um helgina I veg
fyrir að öryggisráð SÞ sam-
þykkti refsiaðgerðir á trani. 1
sjálfu íran er sem fyrr ókyrrt
meðal minnihlutaþjóða og stuðn-
ingsmanna keppinauta Khom-
einis meðal ajatolla.
Misheppnuð ferð Waldheims
hefur m.a. orðið til þess, að
bandarisk stjórnvöld eru farin að
láta að þvi liggja, að Khomeini
ráði ekki eins miklu i tran og
menn hafa haldið. Jody Powell
blaðafulltrúi Carters forseta
sagði á þá leið á dögunum, að það
væri vafasamt hvort Khomeini og
byltingarráð hans hefðu stjórn á
atburðum og þá einnig hvort
höfuðklerkurinn frægi gæti látið
stúdentana i bandariska sendi-
ráðinu hlýða sér. Var um leið
látið að þvi liggja, að stúdentar
væru langt til vinstri og tækju mið
af marxisma i orðum og gerðum.
Grunnt á því góða
Þegar sjónvarpsáhorfendur sjá
fjöldagöngur i tran undir
myndum af Khomeini gætu þeir
freistast til að halda að þjóðin,
eða a.m.k. Persar sjálfir, stæði
nær einhuga að baki honum.
Sannleikurinn er þó sá, að i
landinu eru til margar róttækar
hreyfingar, sem hafa önnur
viðhorf og markmið en Khomeini
og aörir þeir sem kenna sig við is-
lamska byltingu. Þeir hafa
hugann við viðtækari byltingu
sem gengi götur vinstrisinna.
Sumir eru kommúnistar, aðrir
lita til PLO, frelsishreyfingar
Palestinu, sem fordæmis eða
jafnvel til Gaddafis i Libýu.
Þessir hópar litu á Khomeini
fyrst og fremst sem tæki til að
steypa keisaranum — sem siðan
þyrfti að losa sig við þegar hann
hefði lokið þvi hlutverki.
Þessar róttæku sveitir hafa
verið mjög tortryggnar á hið svo-
nefnda Islamska lýðveldi. Þær
hafa bent á það, að Khomeini hafi
notið mikils stuðnings kaup-
manna, bæði efnahagslegs og
pólitiskSjOg telja sig geta reiknað
það út, að nú sé að eflast ný stétt
kapitalista sem fyrr eða siðar
Sovétrikin biðu allmikinn ósig-
ur á mánudag þegar 104 aðildar-
riki Sameinuðu þjóðanna sam-
þykktu tillögu frá hlutlausum
rikjum um að erlendur her yrði á
brott frá Afganistan. Aðeins 18
riki greiddu atkvæði með Sovét-
mönnum í þessu mállen 18 sátu
hjá, m.a. Finnland, Indiand og
Alsir.
Þá hefurráðstefna 16 rikja Mú-
hameðstrúarmanna sem haldin
er I Kuala Lumpur I Malasiu
hvatt allar þjóðir til að styðja
„heilagt stríð” afganskra upp-
reisnarmanna.
muni leiða Iran aftur út i banda-
lag við Vesturveldin.
Vinstrimenn ofsóttir
Þegar I febrúar i fyrra kom til
átaka milli áhangenda Khomeinis
og vopnaðra skæruliðasveita
vinstrisinna. En Khomeini náði
undirtökunum og einn af tals-
mönnum þeirrar stjórnar sem við
tók af Bakhtiar lýsti þvi yfir að ,,i
þessari stjórn er ekki pláss fyrir
vinstrisinna.”.A næstu mánuðum
sættu skæruliðahópar vinstri-
sinna margháttuðum ofsóknum,
I fréttaskýringum frá Vinar-
borg segir, að forystumenn vest-
urevrópskra banka telji liklegt,
að versnandi sambúð Sovétrikj-
anna og Bandarikjanna muni
koma fram I nokkrum samdrætti
1 viðskiptum, sem og þvi að Aust-
ur-Evrópulöndin muni ekki fá lán
hjá vesturevrópskum bönkum i
sama mæli og áður, og þá með
hærri vöxtum en fyrr vegna auk-
innar pólitiskrar áhættu eins og
það heitir.
Sú refsiaðgerð Carterstjórnar-
þeir voru reknir úr bækistöðvum
sinum, allmargir liðsmenn þeirra
og oddvitar voru handteknir. I
júli voru allar vinstribókmenntir
horfnar af götum og úr bóka-
verslunum. I vanmáttugri
gremju sinni lýstu skæruliða-
hreyfingarnar þvi yfir að þær
væru horfnar „undir jörðina — en
mundu koma aftur”.
Hefnd?
Og nú velta menn þvi fyrir sér
hvort það eru ekki einmitt
þessi öfl sem tóku sendiráð
innar að neita að selja 17 miljónir
lesta af korni til Sovétrikjanna
varð fyrir nokkru hnjaski i fyrra-
dag þegar landbúnaðarráðherra
Argentinu sagði, að land sitt
mundi ekki taka þátt i sliku korn-
banni. Væri um mistúlkun að
ræða ef bandariskir ráðamenn
héldu svo. Daginn eftir komu svo
fregnir um að bandariskir sendi-
menn hefðu reynt að fá fulltrúa
Argentinu til að vera með i korn-
sölubanninu eins og Astralir og
Kanadamenn hafa lofað, en ekki
fengið ákveðin svör.
Bandarikjanna — til þess meðal
annars að ýta af stað þróun sem
gæti orðið Khomeini að falli. Með
þvi móti er margt að vinna:
vinstrihóparnir sýna styrk sinn,
neyða Khomeini til að viðurkenna
þennan styrk, sýna trönum að
skæruliðarnir geti náð að ýmsu
leyti lengra en stuðningsmenn
Khomeinis, gefa þeim róttækustu
færi á að koma nokkru óorði á
andstæðinga sina i hópi sam-
starfsmanna Khomeinis. Sé þetta
rétt verða Bandarikin að horfast i
augu við það, að Khomeini sé með
nokkrum hætti i gislingu lika.
Ef þessi kenning er rétt og
það eru i raun ekki stuðnings-
menn Khomeinis sem hafa sendi-
ráðið á valdi sinu heldur and-
stæðingarisem eru nógu klókir til
að bera höfuðklerkinn fyrir sig)
þá gæti áætlun þeirra litið út á
þessa leið: Það vorum við sem
komum Khomeini til valda, en
hann hefur siðan afneitað okkur.
Nú hefnum við okkur með gisla-
tökunni — Bandarikin ráðast
gegn Khomeini og það munu
Iranir aldrei fyrirgefa Banda-
rikjamönnum og þar með losna
vinstrisinnar við tvær hindranir
sem helst standa i vegi fyrir
þeirra eigin valdatöku.
Þetta hljómar reyfaralega — en
menn eru hættir að undrast Iran,
þar sýnist allt geta gerst.
Aftur á móti er óliklegt að
nokkru sem máli skiptir verði
breytt um tilhögun ölympiu-
leikjanna i' Moskvu i sumar. Tals-
menn alþjóðlegu olympiunefnd-
arinnar itrekuðu i Lausanne i
Sviss I gær, að hvortsem einstak-
lingar eða einstaka riki vildu
hundsa þessa leika, þá mundu
þeir fram fava i Moskvu eins og
ákveðið hefði verið. Akvarðanir
um þátttöku i Olympiuleikum eru
ekki teknar af rikisstjórnum
heldur af olympiunefndum i
hverju landi.
áb
Afleiðingar innrásar í Afganistan:
Ósigur Sovétmanna hjá SÞ.