Þjóðviljinn - 11.05.1985, Blaðsíða 14

MENNING
Þæreru margarþverstæð-
urnar í lífinu. Ein var uppgötv-
uð núna nýlegaog hún snýr
að íslenskum dagblöðum. ís-
lenskir unglingar lesa töluvert
mikið í blöðunum en samt
sinna blöðin börnum og ung-
lingum sáralítið ef marka má
skyndikönnun sem Sigríður
Hrafnhildur Jónsdóttir fjöl-
miðlafræðingur gerði á efni
dagblaðanna snemma árs í
fyrra.
Það er samstarfshópur skipað-
ur haustið 1983 af norrænu ráð-
herranefndinni til að fjalla um
börn og barnamenningu sem
fékk Sigríði til að gera þessa
könnun. Niðurstöður hennar
voru lagðar fram á ráðstefnu sem
hópurinn hélt í Helsingör í Dan-
mörku á sl. hausti. Hópurinn hef-
ur valið þá leið í starfi sínu að
helga hvert ár ákveðnu verkefni
og í fyrra var heiti þess Hlustið á
börnin. Tilgangur þess var að
beina athygli manna að tjáning-
armöguleikum og þátttöku barna
í fjölmiðlum.
Könnun Sigríðar var einn lið-
urinn í þessu verkefni. Hún gerði
skyndikönnun á tímabilinu 1.-14.
mars í fyrra og athugaði hversu
mikið barnaefni var á boðstólum
Þær kynntu starf samstarfshópa um barnamenningu á blaðamannafundi í vikunni. Frá vinstri: Sigríður Hrafnhildur Jónsdóttir fjölmiðlafræðingur sem
gerði könnun á barnaefni blaðanna, Sigríður Ragna Sigurðardóttir fulltrúi Islands ínorrænasamstarfshópnum, Gunnvör Braga dagskrárfulltrúi í útvarpinu og
Jenna Jónsdóttir rithöfundur. Mynd: Valdís.
Börn og fjölmiðlar
Blöðin standa sig illa
Könnun ö efni fyrir böm og unglinga ííslenskum dagblöðum sýnir að það er hverfandi lítið.
Samteru íslenskir unglingar dhugasamir blaðalesendur.
í íslensku blöðunum. Hún tekur
það fram í niðurstöðum sínum að
ekki bera að líta á þessa könnun
sem vísindalega rannsókn heldur
einungis vísbendingu um það
hvað blöðin bjóða yngstu lesend-
um sínum upp á.
í fréttatilkynningu frá sam-
starfshópnum segir svo um
barnaefnið: „Það er ákaflega lítið
og varla mælanlegt hlutfallslega
borið saman við annað efni.“ Og
lokakaflinn í skýrslu Sigríðar
hljóðar svo:
„Niðurstaðan er sú að börn og
unglingar sem sérstakur lesenda-
hópur fá hvorki það lesefni né þá
athygli sem svo stór hópur ætti að
fá. Þess má geta að árið 1982 voru
börn á aldrinum 5-14 ára 17,5%
af íbúum landsins. Það er athygl-
isvert hve áhugamiklir blaðales-
endur íslenskir unglingar virðast
vera. Fjölmiðlakannanir Hag-
vangs og SÍA gefa til kynna að
yfir 70% unglinga á aldrinum 13-
15 ára séu daglegir blaðalesend-
ur. Með það í huga hve fátækleg
íslensk tímaritaútgáfa fyrir börn
og unglinga er og hversu lítið efni
þeim er ætlað í blöðunum væri
áhugavert að kanna hvað það er
sem íslenskir unglingar lesa í
blöðunum.
Svo virðist vera að lesefni fyrir
börn sé fyrst og fremst mynda-
sögur og lesefni fyrir unglinga er
einkum sótt í popptónlist og
íþróttir. Það af efni dagblaðanna
sem snertir börn og unglinga birt-
ist einkum í þeim dálkum sem oft
eru nefndir „Human interest"
(þ.e. slúður og furðuleg fyrirbæri
í útlöndum) en vandamál barna
og staða þeirra í samfélaginu fær
mjög litla umfjöllun.“
Á blaðamannafundi þar sem
skýrsla hópsins var kynnt sagði
Sigríður að umfjöllun um vanda-
mál barna, félagslegar þarfir
þeirra o.þ.h. væri fyrst og fremst
að finna í aðsendum greinum sem
blöðin birta. Skoðanir barna og
unglinga koma hins vegar eink-
um fram í lesendadálkum blaða-
nna.
Svo mörg voru þau orð og geta
þeir tekið til sín sem eiga. Það er
e.t.v. örlítil huggun en alls engin
afsökun fyrir íslenska fjölmiðla
að dagblöð á öðrum Norður-
löndum standa sig síst betur á
þessu sviði.
Tómstundir
kannaðar
Norræni samstarfshópurinn
ákvað að helga árið í ár tóm-
stundum barna og verður gerð
könnun á tómstundastarfi barna
á aldrinum 10-11 ára. Þar verður
m.a. kannaö hverjir stjórna
áhugamálum og frítímum barna,
hverjir greiða fyrir frístundastörf
þeirra, hvaðan börn fá peninga
og í hvað þau eyða þeim. Niður-
stöður þessarar könnunar verða
kynntar í lok nóvember í haust.
Hópurinn gefur út fréttablað
um starf sitt og geta þeir sem vilja
nálgast það fengið upplýsingar
hjá íslenska fulltrúanum í hópn-
um, Sigríði Rögnu Sigurðardótt-
ur, Einarsnesi 16,101 Rvík, sími
27608. -ÞH
KVIKMYNPIR
Morð ó stríðstímum
Stjörnubíó: SAGA HERMANNSINS.
Bandaríkin 1984.
Leikstjóri: Norman Jewison. Hand-
rit: Charles Fuller. Kvikmyndun:
Russell Boyd. Klipping: Mark Warn-
er, Caroline Biggerstaff. Aðalhlut-
verk: Howard E. Rollings, Adolph
Caesar, Art Evans, Dennis Lipscomb,
Larry Riley, Denzel Washington,
Patti LaBelle.
Saga hermannsins er óvenjuleg
mynd að því leyti að hún fjallar
um hermenn í síðari heimsstyrj-
öld sem allir eru blökkumenn.
Óvenjuleg, því að þeir fáu hvítu
menn sem koma við sögu eru allir
í aukahlutverkum. NormanJewi-
son (Rússarnir koma! Rússarnir
koma!) leikstýrir og handritið er
unnið úr leikriti eftir Charles
Fuller.
Myndin er byggð upp sem
morðgáta og sagan í stuttu máli
þessi: í djúpsveitum Louisiana
fylkis eru nokkrar herdeildir sem
bíða þess að komast á vígstöðv-
arnar í Evrópu. Þetta er árið
1944. Eina nóttina er svartur lið-
þjalfi, Vernon Waters, skotinn til
bana þar sem hann vafrar um
augafullur á afskekktum sveita-
vegi. Þetta leiðir til þess að sent
er eftir lögfræðimenntuðum
manni frá Washington til þess að
rannsaka málið og leiða það til
lykta á skjótan hátt. Þegar kapt-
Norrœna húsið
Norsk skóldkona í heimsókn
Á sunnudagskvöld les norska
skáldið Halldis Moren Vesaas
úr Ijóðum sínum í Norræna
húsinu og segir frá eigin-
mannisínum, rithöfundinum
Tarej Vesaas. Einnig flytja
þau Sigurður I. Snorrason og
Anna Guðný Guðmundsdóttir
nýtttónverk eftir Jón Nordal,
Ristur. Dagskráin hefst kl.
20.30 og eru allir boðnir vel-
komnir.
Halldis Moren Vesaas er fædd
árið 1907. Hún gaf út fyrstu
ljóðabók sína „Harpe og dolk“
árið 1929 og þótti um margt á
undan sinni samtíð með boðskap
fagnandi vitundar um að vera
kona, sem ætti sér „lykla að alls-
konar frelsi" eins og hún hefur
sjálf komist að orði. Síðan þá hef-
ur Halldis Moren Vesaas skrifað
margt - barnabækur, skáldsögur,
fyrirlestra, minningabækur, en
ljóðasöfn hennar, sem orðin eru
sjö talsins, þykja kóróna verk
hennar. Og þau hafa, að því er
gagnrýnendur skrifa, jafnan stað-
ið í ljósi vonar um sterka aðild að
lifanda lífi. í formála að ljóða-
úrvali sínu veltir skáldkonan m.a.
fyrir sér orðum Pauls la Cour um
að lífið var aðeins ástar virði og
þeirra augnablika þegar skáld-
skapurinn „steig niður til þín“.
Þetta eru ekki mín orð, segir
Halldis Moren Vesaas. Það væri
ógjörningur að telja það allt upp
sem hefur gert lífið þess vert að
lifa því. Best að segja blátt áfram:
lífið hefur verið lífsins virði. Og
kvæðin sem í áranna rás „stigu
niður" til mín hafa verið einskon-
ar aukaafurðir af því að lifa.
Stóðu í innilegustu sambandi við
það - án þess að vera skýrsla....
Halldis Moren giftist árið 1954
rithöfundinum Tarej Vesaas.
sem fékk á sínum tíma bók-
menntaverðlaun Norðurlanda-
ráðs fyrir skáldsöguna Klakahöll-
in. Hann lést árið 1970.
einn Davenport birtist rekur alla í
rogastans því að hann er blökku-
maður, eini blökkumaðurinn
með yfirmannstign sem komið
hefur til herstöðvarinnar. Daven-
port hefst handa við að yfirheyra
þá sem viðriðnir eru málið - og
framanaf eru það einkum undir-
menn Vernons heitins og skálafé-
lagar. Smátt og smátt er dregin
upp lýsing, að mörgu leyti mót-
sagnakennd, á manninn sem var
myrtur. Allir svörtu hermennirn-
ir hafa sína sögu að segja af við-
skiptum sínum við hann en þær
gefa undarlega og brenglaða
mynd af manninum.
Morðgátan sem slík er vel
heppnuð og höfundum tekst að
vinda úr efniviðnum alla þá
spennu og eftirvæntingu sem þar
er að finna. Hverjir myrtu Vern-
on Waters á þennan böðulslega
hátt? Ku Klux Klan, eins og flest-
ir hallast að? Ungu, hvítu yfir-
mennirnir sem voru á ferðinni
umrædda nótt? Eða, og varla
nokkur þorir að nefna þann
möguleika, einhverjir úr herdeild
gamla mannsins?
En morðgátan er ekki annað
en sniðugur rammi um efni sem
er mun stærra í sniðum. í mynd-
inni er spurt hvernig blökkumenn
geti áunnið sér þegnskaparrétt í
hvítu þjóðfélagi án þess að glata
sjálfsvirðingu sinni og án þess að
afneita uppruna sínum eða sér-
stöðu. Vernon Waters er maður
sem hefur brotist áfram og stend-
ur á einu af lægstu þrepunum í
hvíta metorðastiganum. Hann
hefur jafnframt tileinkað sér lág-
kúrulegustu hugmyndir sem hvít-
ir menn gera sér um svarta. Of-
stæki hans jaðrar við geðbilun.
Davenport er andstæða hans, í
fullkomnu jafnvægi hvort sem
hann er meðal svartra eða hvítra.
Þriðji maðurinn í þessum dram-
atíska þríhyrningi er C.J. Memp-
his, stór og stæðilegur sveitapilt-
ur frá Mississippi, mestur íþrótta-
maður meðal hermannanna og
söngvari og gítarleikari af guðs
náð. Larry Riiey leikur C.J.
Memphis af miklum þokka og
hann samdi lögin sem hann flytur
í myndinni, ásamt Patti LaBelle.
Patti LaBelle leikur þarna söng-
konu og kráareiganda, Big Mary.
Að öðru leyti gerði Herbie Han-
cock tónlist við myndina.
26 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 11. maí 1985