Þjóðviljinn - 03.01.1989, Blaðsíða 5

FRETTIR
Efnahagsþróunin 1988
Verðbólgan komin í 4%
Yfirlit Seðlabankans: Minnkun kaupmáttar ogstöðvun launaskriðs.
Raungengið lœkkað allt að 10%. Verðbólgan ídesember komin í
10%. Óvissa um vaxtaþróun. Erlend lán langt umfram lánsfjáráœtlun
Vísitala greidds tímakaups
landverkafólks innan Alþýð-
usambandsins varð um 13%
hærri á þriðja ársfjórðungi nýlið-
ins árs en þeim fyrsta. Þetta er
sama hækkun og mat hagfræði-
deildar Seðlabankans benti til
eftir síðustu kjarasamninga.
Þannig þykir sýnt að launaskrið
fyrri ára hafi stöðvast og
kaupmáttur tímakaups minnkað,
auk þess sem vinnutími styttist,
að því er fram kemur í forystu-
grcin í nýjasta hefti Hagtalna
mánaðarins sem Scðlabankinn
gefur út.
Raungengi krónunnar náði há-
marki á fyrsta ársfjórðungi sl. árs
og verður raungengið um 5%
hærra á árinu 1988 en árið 1987.
Raungengið hefur hækkað jafnt
og þétt frá árinu 1985. Þrjár
gengisfellingar og launa- og verð-
lagsfrysting á nýliðnu ári hafi snú-
ið þessari þróun við og frá upp-
hafi til loka árs 1988 hefur raun-
gengið lækkað á mælikvarða
verðlags um 7% og um 10% á
mælikvarða launakostnaðar, að
því er fram kemur í Hagtölunum.
Þá hefur einnig dregið veru-
lega úr verðbólgu á síðustu mán-
uðum. í október var verðbólgan
á ársgrundvelli um 6% og verð-
bólgan í desember er áætluð tæp-
lega 4%, miðað við fjögurra
mánaða miðsettan kvarða fram-
færsluvísitölu. Þá er áætlað að
framfærsluvísitalan verði að
meðaltali um 25% hærri á ný-
liðnu ári en árið á undan og frá
upphafi til loka árs 1988 hækki
hún um liðlega 17% samanborið
við 26% árið 1987.
Spenna á lánamarkaðnum hef-
ur orsakað að raunvextir hafa
haldist háir hérlendis lengstan
hluta ársins, en síðustu mánuði
hafa raunvextir verðtryggðra liða
lækkað nokkuð í kjölfar lækkun-
ar vaxta á spariskírteinum ríkis-
Við erum auðug þjóð, þótt
sumt af þeim auði sé að vísu
lítils virði þegar á móti blæs. Bar-
lómur er að minnsta kosti óþarf-
ur, Við komumst fyrir fætur
vandans, lagfærum það sem úr-
skeiðis hefur farið og hefjum nýja
sókn á traustari grunni, sagði
Steingrímur Hermannsson for-
sætisráðherra m.a. í ávarpi sínu
til þjóðarinnar á gamlárskvöld.
Steingrímur spurði hvernig á
því stæði að þjóðinni héldist ekki
betur á auði sínum en raun bæri
vitni, íslenskt sjálfstæði þyldi
ekki margar kollsteypur enn.
- Aukinn afli og mikill vöxtur
sjóðs. Seðlabankinn segir hins
vegar að mikil óvissa ríki um þró-
un vaxta á næstunni m.a. vegna
óvissunnar í ríkisfjármálum.
Sá mikli halli á ríkisreikningi
sem myndaðist á sl. ári hefur að
mestum hluta verið fjármagnað-
ur með lántökum í Seðlabanka.
Gengið hefur verið á gjaldeyris-
forðann en grunnfé bankans hef-
þjóðartekna má ekki á ný leiða til
þenslu eins og verið hefur undan-
farin ár. Að sjálfsögðu er æski-
legast að það gerist þannig að fyr-
irtæki og fjölskyldur nýti auknar
tekjur til að greiða skuldir eða
auka sparnað. Stjórnvöld verða
þó að vera reiðubúin til þess að
grípa í taumana af festu ef þörf
krefur og verða að hafa til þess
nauðsynleg tæki og kjark.
Forsætisráðherra sagði nauð-.
synlegt að horfa til framtíðar og
velta því fyrir sér hver staða lands
og þjóðar yrði í næstu framtíð og
hvernig við vildum sjálf byggja
upp okkar samfélag.
ur aukist um 14% frá því í árs-
byrjun 1988.
Erlendar lántökur hafa farið
verulega fram úr áætlunum sem
settar voru í lánsfjáráætlun og er
ástæðan fyrst og fremst vanmat á
lántökum einkaaðila auk þess
sem rekstrarhalli ríkissjóðs verð-
ur trúlega að hluta fjármagnaður
með erlendum lánum.
- Við viljum bæta og styrkja
það velferðarkerfi, sem tekist
hefur að skapa, ekki með því að
ausa í það fjármagni, heldur með
því að gera það skilvirkara. Það á
að skapa öllum öryggi en sinna
þeim fyrst sem öryggið eiga
minnst, sagði Steingrímur og
lagði áherslu á að ísland yrði í
„forystusveit þjóða, sem vinna
gegn þeim hörmungum og
eyðingu umhverfis, sem mann-
kynið af hugsunarleysi og
skammsýni skapar sér. Við vilj-
um gjöreyðingarvopnin burt og
eiturefr.in öll,“ sagði forsætisráð-
herra. -*g-
Forsœtisráðherra
Barlómur er óþarfur
Steingrímur Hermannsson: Hefjum nýja sókn á traustari grunni.
Sjálfstœðið þolir ekki margar kollsteypur enn
Fríða Sigurðardóttir rithöfundur.
Rithöfundasjóður
Fríða fékk
styrkinn
Á Gamlársdag var árleg styrk-
veiting úr Rithöfundasjóði Ríkis-
útvarpsins. Formaður sjóð-
stjórnar er Jónas Kristjánsson
forstöðumaður Árnastofnunar en
aðrir í nefndinni eru Andrés
Björnsson, Gunnar Stefánsson,
Birgir Sigurðsson og Kristján
Árnason.
Að þessu sinni hlaut Fríða Sig-
urðardóttir rithöfundur styrkinn
sem nú nam 300 þúsund krónum.
Fríða er fædd á Hesteyri árið
1940, hún er bókmenntafræðing-
ur að mennt, skrifaði lokaritgerð
um leikrit Jökuls Jakobssonar, og
hefur gefið út fjögur skáldverk,
smásagnasöfnin Þetta er ekkert
alvarlegt (1980) og Við gluggann
(1984), og skáldsögurnar Sólin og
skugginn (1981) og Eins og vatn-
ið (1986). Hún hefur fengið orð
fyrir að skrifa listfengan stfl og
lýsa tilfinníngum manna af innsæi
og næmi. -sa
Nonni og Manni
í föðurieit
Nonni og Manni. í sex kvöld
sat þjóðin límd við skjáinn og
fylgdist með ævintýrum drengj-
anna frá Möðruvöllum. Ýmsir
hafa farið fjálgum orðum um
sameiningu fjölskyldna sem þessi
myndaflokkur hafi komið í kring,
baðstofustemmning ríkti í sjón-
varpsherbergjum segja þeir róm-
antískustu. Það þarf enginn að
velkjast í vafa: Nonnabækurnar
höfða enn til okkar, þessi sér-
kennilega barnalegu skrif
Jesúítaprestsins snerta einhvern
streng í þjóðarsálinni enn þann
dag í dag. Okkur er, sem betur
fer, alls ekki sama hvernig Nonn-
abækurnar eru hantéraðar á
skjánum.
Þegar upp er staðið og mynda-
flokkurinn tekinn til
gagnrýninnar umfjöllunar hljót-
um við fyrst að spyrja: fyrir hvern
er þetta gert? Og svarið er auðvit-
að: fyrir útlenda áhorfendur,
ekki íslenska. Þessir útlendu
áhorfendur hafa fæstir lesið
Nonnabækurnar og margir þeirra
vita varla hvar ísland er á kort-
inu. Við getum þessvegna sleppt
öllum vangaveltum um rétta eða
ranga staðfræði - það gerir ekk-
ert til þótt sjórinn sé uppi á fjalli,
svo dæmi sé tekið. Sömuleiðis
getum við litið framhjá því ein-
kennilega veðurfari þegar sveitin
breyttist í jökul í einu vetfangi á
miðjum vordegi og varð jafn-
skjótt græn aftur. Nonnabækurn-
ar eru ævintýrabækur og í ævin-
týrum getur allt gerst, frábiðjum
okkur smásmygli.
Sögurnar sem lagðar eru til
grundvallar sjónvarpshandritinu
eru upphaflega stakir þættir, frá-
sagnir en ekki skáldsaga. Hand-
ritshöfundar brugðu á það ráð að
búa til samfellda sögu og er að
sjálfsögðu ekkert við það að at-
huga. Framhaldsmyndaflokkar í
sjónvarpi lúta sínum eigin lög-
málum: hver þáttur þarf í senn að
lifa sjálfur og vera hluti af
heildinni. Hitt er verra, að sagan
sem búin er til gengur eiginlega
þvert á allt inntak Nonnabók-
anna. Hún fjallar um föðurleit
Nonna og Manna og ástamál
móður þeirra. „Drengirnir þurfa
föður“ er setning sem klifað er á
nánast í hverjum þætti. í bókun-
um þurftu þeir engan föður, þeir
áttu föður á himnum. Sigríður
Jónsdóttir, móðir drengjanna,
sem í bókunum er heilög kona og
kunn hafa verið kvenskörungur
hinn mesti í raunveruleikanum,
hún er allt í einu orðin svo glám-
skyggn og ósjálfstæð að hún sér
ekki í gegnum aðalskúrkinn í sög-
unni þótt flestir aðrir séu löngu
búnir að því. Loks álpast hún
samt til að útvega drengjunum
réttan föður og það er efnt til
mið-evrópsks brúðkaups í túninu
á Möðruvöllum - en viti menn:
sagan hefur ekki fyrr fengið
þennan góða endi en botninum er
skyndilega kippt undan öllu sam-
an og Nonni sendur burt úr faðmi
þessarar langþráðu kjarna-
fjölskyldu. Til hvers er barist? Til
hvers þurfti hann föður? Ein-
hvern tíma hefði svonalagað ver-
ið kallað útlendu orði: antiklim-
ax, og þótt ófínt.
Ýmislegt fleira gæti ótuktar-
legur gagnrýnandi tínt til.
Möðruvallarbærinn er t.d. hefð-
bundinn torfbær að utan en af
einhverjum ástæðum lítur hann
út einsog borgaralegt kaupstað-
arhús þegar inn er komið. Har-
aldur Helgason gefur myndinni
vestralegt - eigum við að segja
Clint Eastwoodlegt? - yfirbragð
og samviskulausu skúrkarnir
tveir sem Magnús Hansson send-
ir til að njósna um Nonna og
Manna minna helst á harðkúlu-
spæjarana í Tinnabókunum.
Deila má um hvort nokkurntíma
sé réttlætanlegt að setja íslenskt
tal inn á erlenda mynd, en sé það
gert þarf auðvitað að gera það
betur en hér var raunin.
Og samt... Samt var gaman að
horfa á Nonna og Manna. Ég veit
ekki hvort útlendum áhorfendum
finnst það, en segi fyrir mig og sjö
ára dóttur mína að þessum stund-
um sem eytt var í framhalds-
myndaflokkinn um þá Möðru-
vallabræður var vel varið. Landið
var fagurt og frítt og myndatakan
iðulega stórgóð, drengirnir í titil-
hlutverkunum stóðu sig með
prýði og reffilegri sýslumann en
Rúrik Haraldsson hefur maður
varla séð. Við mæðgumar erum
þá sammála um að bækurnar séu
betri - en hefðum varla dregið
þær fram og dustað af þeim rykið
nema í tilefni af myndaflokknum.
Um leið vakna nýir draumar:
væri ekki gaman að fá á skjáinn
bækur Stefáns Jónssonar og
Ragnheiðar Jónsdóttur? íslensk
börn ættu það skilið. Mætti ég
ráðleggja þeim sem vilja gera
myndir fyrir börn að læra af Sví-
um? Skoða t.d. myndaflokkinn
um Rasmus á flakki sem við feng-
um að sjá nýverið í sjónvarpinu.
Þar fór fram öðravísi föðurleit en
í Nonna og Manna, þar fengu til-
finningar að vakna og vaxa og
breytast einsog í lífinu sjálfu.
Með þessu er ég ekki að segja að
Nonni og Manni hefði átt að vera
einsog Rasmus á flakki, enda
stóð það aldrei til. Svíar hafa Ast-
rid Lindgren, við höfum Stefán
og Ragnheiði.
Af öðru sem sjónvarpið mataði
okkur á um jólin langar mig mest
til að þakka fyrir heimildarmynd
Viðars Víkingssonar um þann
umdeilda mann Guðmund
Kamban. Sú mynd var yndislega
ólík þeim heilagramannamynd-
um sem öðru hverju er verið að
búa til á íslandi og jafnvel Steinn
Steinarr hefur orðið fyrir barðinu
á, svo ekki sé minnst á Guðjón
Samúelsson.
Myndin um Kamban var
skemmtileg, bæði að stíl og inni-
haldi, nýstárleg og óhátíðleg.
Hún sagði okkur vitaskuld ekki
allan sannleikann um Kamban,
enda skilst mér að svoleiðis liggi
ekki á lausu, en hún bætti ýmsu
við þá ófullkomnu mynd sem t.d.
undirrituð hafði gert sér af þess-
um furðulega manni, og vakti
forvitni - sem er ekki minnst um
vert.
Ingibjörg Haraldsdóttir.
Þriðjudagur 3. janúar 1989 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5