Þjóðviljinn - 01.09.1990, Blaðsíða 6

ERLENDAR FRETTIR
Enn hamast
Kain að Abel
Ævaforn óvildfólks meðfasta búsetu í
garð bedúína hefur magnast með
skyndilega tilkomnum oggífurlegum ol-
íuauðiþeirra síðarnefndu. Sú óvild
leiddi ásamtmeð öðru til árásar Iraks á
Kúvæt og nú óttast olíusjeikar Saúdi-
Arabíu og Sameinuðu arabafurstadæm-
anna að röðin komi að þeim nœst
Takist Saddam Hussein að
halda Kúvæt, getur hann
fengið snauðan og ráðviiltan múg
arabaheimsins í lið með sér og
hleypt af stað atburðarás svo
stormasamri og byltingar-
kenndri, að þessi hluti heims hafi
aldrei reynt annað eins.“
Sá sem svo mælir er Moham-
med Hassanein Heikal, þekktur
egypskur ritstjóri og á sinni tíð
einn nánustu samstarfsmanna
Nassers, valdhafa í Egyptalandi
sem mest hefur verið metinn allra
arabaleiðtoga á þessari öld, með-
al araba sjálfra. Heikal var hægri
hönd Nassers í samningum og
sviptingum við arabíska framá-
menn af ýmsu tagi og á því að vita
hvað hann talar um.
Stormur sem
ekkert stenst?
Heikal segir ennfremur af til-
efni síðustu viðburða á austur-
jaðri arabaheimsins: „Bresti slík-
ur stormur á í ríkjunum við Pers-
aflóa, sópar hann með sér öllu
sem fyrir verður."
Heikal hefur hér í huga mikil-
vægt atriði í samskiptum araba
innbyrðis, sem utanaðkomandi
athugendur hafa ef til vill stund-
um gert fulllítið úr. Það atriði er
ngurinn milli hirðingja, svokall-
aðra bedúína, annarsvegar, og
hinsvegar þeirra sem fasta búsetu
hafa. I Austurlöndum nær á sá
rígur sér enn dýpri eða jafnvel
miklu dýpri rætur en ágreiningur-
inn milli ríkja; hann hefur verið
þar við lýði frá því að akuryrkja
hófst á þeim slóðum. Hann
endurspeglast í biblíusögninni
um þá bræður, Kain sem varð
„jarðyrkjumaður“ og Abel sem
gerðist „hjarðmaður." Allir vita
hvernig það fór.
Átök milli þessara aðila hafa í
Jórdanía
Múslímabræðralag
í lið með Saddam
Jafnvel gyðingarfá að biðjastfyrir á okkar
helgu jörð ... “
Um 15.000 manns mættu á
fjöldafund hjá Múslíma-
bræðralagi í Amman, höfuðborg
Jórdanfu, í gær, og lýsti fólkið af
miklum ákafa yfir stuðningi við
Saddam Hussein íraksforseta,
auk þess sem það fordæmdi alla
hans andstæðinga. Saddam segist
vera í heilögu stríði gegn Vestur-
löndum og höfðar með því meðal
annars til strangtrúaðra mús-
lima.
Fundurinn í Amman í gær
bendir til þess að honum hafi orð-
ið nokkuð ágengt í því efni, sem
sætir nokkrum tíðindum, þar eð
Múslímabræðralag er bókstafs-
trúað og hinn fremur veraldlega
sinnaði Baathflokkur, sem fer
með völd í írak, því ekki sérlega
vel séður af þv£.
Einn ræðumanna á fundinum
sagði að stríðsmenn íslams
myndu breyta hermönnum þeim
bandarískum, sem komnir eru til
Saúdi-Arabíu, þannig að þeir
yrðu líkastir „viðarkolum".
Hann hrópaði ennfremur: „Ó,
konur Bandaríkjanna, búið ykk-
ur undir að gráta syni yðar og
eiginmenn.“ Böm með græn
höfuðbönd báru borða sem á
stóð: „Það sem helst þarf eru
grafarar til að jarða Bandaríkja-
menn.“
Fundarmenn ætluðu alveg að
sleppa sér af fögnuði er brenndir
voru bandarískir og ísraelskir
fánar. Einn ræðumanna hvatti
Saddam til að „skjóta fyrstu eld-
flauginni á Tel Aviv.“ Arabaleið-
togar þeir, sem snúist hafa gegn
frak, vom lýstir svikarar og trú-
níðingar og einn ræðumanna
krafðist þess að Jórdaníustjóm
afhenti alþýðunni vopn, svo að
hún gæti barist með Saddam. Gaf
ræðumaður þessi jafnframt í skyn
að stjórninni væm hollast að gefa
eftir fyrir þeirri kröfu, sjálfrar sín
vegna.
Sami ræðumaður fordæmdi
stjórn Saúdi-Arabíu sérstaklega
íyrir að hafa hleypt bandarískum
hermönnum inn í land sitt, þar
sem em helgustu staðir íslams.
„Sumir þessara Bandaríkja-
manna,“ sagði ræðumaður, „em
gyðingar og þó hefur stjórn
Saúdi-Arabíu opinberlega ieyft
þeim að biðjast fyrir á okkar hei-
lögu jörð.“
Myrti fimm
Richard Breitler, 43 ára
svissneskur skartgripasali, bauð í
fyrradag fjórum bankastjórum í
mat á einu af bestu veitingahús-
unum í Zúrich og skaut einn
þeirra til bana og særði hina, er
þeir vom sestir að borðum. Hann
flýði síðan á bifhjóli en framdi
sjálfsvíg í gær skammt frá borg-
inni. f skilaboðum sem hann lét
eftir sig sagðist hann hata banka-
stjóra. Hann var skuldugur
banka þeim, er bankastjórar
þessir veittu forstöðu. í gær fund-
ust lík konu Breitlers og tveggja
barna, auk einnar konu í viðbót
sem var samstarfsmaður hans, og
er talið að skartgripasalinn hafi
orðið þeim öllum að bana.
Fahd Saúdi-Arabíukonungur (fyrir borðsenda) með bræðrum og frændum -
gruna suma herforingja sína um að vera hliðhollir Saddam Hussein.
aldaraðir staðið um landskika
sem báðir hafa viljað nýta til
beitar og fastbúandi bændur auk
þess til ræktunar. Þeir fastbúandi
eru ágjarnir og smásmugulegir
durgar í augum bedúínanna, sem
aftur em óáreiðanlegir, rán-
gjarnir flækingar í augum bænda.
Haraldur hárfagri
Arabíu
í sögunni hefur Arabíuskagi,
land arabískra bedúína umfram
öll svæði önnur, jafnan verið út-
kjálki, sem ríki í grennd höfðu
takmarkaða ágirnd á vegna fá-
tæktar landsins og þess hve erfitt
það var aðsóknar vegna brenn-
heitra, gróðursnauðra og víðátt-
umikilla eyðisanda. Inn í megin-
straum sögunnar hefur skaginn
ekki komist nema tvisvar, á sjö-
undu öld er íbúar hans í skjótri
svipan lögðu undir sig og íslam
Vestur-Asíu og Norður-Afríku
og svo á þessari öld, eftir að olían
þar fannst.
Mikill meirihluti arabísku
olíunnar er í jörðu í ríkjum, þar
sem höfðingjar af bedúínaættum
ráða mestu eða miklu. Bedúínar
þessara landsvæða, sem frá örófi
alda höfðu verið meðal fátækasta
fólks í heimi, komust í skjótri
svipan í röð þeirra ríkustu. Aður
höfðu fastbúandi arabar litið nið-
ur á þá vegna fátæktar þeirra, nú
sáröfunda þeir þá af auðlegðinni.
Þetta hefur leitt til þess að árþús-
unda gömul beiskjan milli „Ka-
ins“ og „Abels“ er nú rammari en
nokkru sinni fyrr.
Lengst af síðasta árþúsundið
hefur Arabía verið lauslegur
samsetningur ættbálka og fursta-
dæma. Tyrkjaveldi Ósmansættar
hafði meiri eða minni ítök á
meirihluta skagans frá því á 16.
öld og frá því á 18. öld seildust
Bretar eftir ítökum á suður-
jöðrum skagans og við Persaflóa,
Indlandshafsveldi sínu til trygg-
ingar. Þannig stóð þangað til Tyr-
kjaveldi var skipt upp eftir
heimsstyrjöldina fyrri. ítök Breta
urðu til þess m.a. að smáfursta-
dæmin við Persaflóa, Kúvæt og
emíröt þau sem nú eru Samein-
uðu arabafurstadæmin, voru ekki
lögð undir veldissprota Haralds
hárfagra Arabíuskaga, Ibn
Saúds, sem lagði undir sig mestan
hluta skagans í þrjátíu ára stríði
frá aldamótum fram yfir 1930.
Þannig varð Saúdi-Arabía til.
Velferðarríki með
fornaldarstjórnarfar
Karlinn sá áttaði sig vel á al-
þjóðastjómmálum og var vanur
að segja: „Allah er á himnum en
Bretar á jörðu.“ Bretar létu gott
heita að hann stækkaði ríki sitt
svo mjög vegna þess að hann vís-
aði á bug hugmyndum um sam-
einingu allra araba í eitt ríki. Að
fomum sið tengdi hann sér flestar
höfðingjaættir í ríki sínu, jafn-
harðan og hann vann sér það,
með því að ganga að eiga konur
af þeim ættum. Þar eð íslam leyfir
ekki að maður eigi nema fjórar
konur í einu, skildi hann við þær
flestar svo að segja jafnharðan,
þó yfirleitt ekki án þess að hafa
gert þeim böm. Síðan hann lést
1953 hafa fjórir synir hans setið
að ríkjum, hver á eftir öðmm, og
enn eru hátt á þriðja tug sona
hans eftir á lífi. Alls em niðjar
hans mörgþúsund talsins.
Þeir frændur hafa borið gæfu til
samstöðu og í krafti fjölda síns og
olíuauðs hefur þeim tekist að
tryggja völd sín til þessa dags. í
Saúdi-Arabíu bregður því svo
undarlega við að saman fer
stjórnarfar lítt breytt frá því sem
verið hefur frá örófi alda og auð-
legð og velferð meiri en í flestum
öðrum löndum heims. Þar er eng-
in stjómarskrá, ekkert þingræði
og allar ákvarðanir em teknar á
fjölskylduráðstefnum Saúdættar-
innar, sem skiptir ráðherraemb-
ættum niður á bræður og frændur
konungs án þess að þegnarnir
hafi nokkuð með það að gera.
Svipað er það í Sameinuðu ara-
bafurstadæmunum og á sömu
lund var það í Kúvæt.
Innflyf jendur
í uppreisnarhug
Vegna þess að þegnar fursta
þessara hafa aldrei þekkt neitt
annað og velferðarinnar sem olí-
uauðurinn hefur fært þeim hafa
þeir flestir verið nokkuð ánægðir
með þetta fyrirkomulag til þessa.
En fjölmargir þeirra hafa gengið í
skóla á Vesturlöndum og kynnst
lífinu þar og flutt hugmyndir það-
an með sér heim. Sumir þeirra af
þeim, sem eru utan innstu hringja
valdaættanna, telja að þetta mið-
eða fomaldastjómarfar nái ekki
nokkurri átt og vilja breytingar.
Það á þó miklu frekar við um
fólk það í miljónatali frá öðram
arabalöndum og Suður-Asíu,
sem streymt hefur til landa þess-
ara sem vinnuafl frá því að olíu-
öld hófst. Þótt þetta fólk njóti
flest betri lífskjara en það hafði
getað látið sig dreyma um í
heimalöndum sínum, sætir það
margháttuðu misrétti og
innfæddir líta á það sem annars
flokks borgara. Þetta átti sinn
þátt í að Palestínumenn, sem eru
fjölmennir í Kúvæt, fögnuðu
margir komu írakshers og gripu
tækifærið til að ræna fyrirtæki,
verslanir og heimili Kúvæta.
í Saúdi-Arabíu em innflytj-
endur þessir auk annars orðnir
fjölmennir í stjórnsýslukerfi,
margháttuðum störfum sem sér-
kunnáttu þarf til og jafnvel í
mikilvægum stöðum í hernum -
meðfram vegna þess að innfæddir
Saúdiarabar þurfa ekki að vinna
frekar en þeir vilja, auðlegðar
sinnar vegna, og nenna því þá
ekki. Sagt er að Fahd konungur
og þeir bræður og frændur óttist
öllu öðm fremur að sumir herfor-
ingja þeirra, æðri sem lægri, séu
undir niðri reiðubúnir að grípa
tækifæri, sem þeir kunni að telja
að vopnaskak íraska einræðisher-
rans bjóði upp á. Sumir þeirra
herforingja eru innfæddir sem
teknir em að þreytast á ættar-
veldi Saúdanna, aðrir innflytj-
endur.
Þetta, jafnvel frekar en óttinn
við íraska innrás, kvað vera skýr-
ingin á því hve Saúdarnir voru
fljótir að samþykkja að hleypa
Bandaríkjaher inn í landið, enda
þótt þeir eigi á hættu að verða
kallaðir fyrir það hræddir vesa-
lingar og leppar Bandaríkja-
manna, sem í arabaheiminum er
nú litið á eitthvað svipað og á
Breta og Frakka fyrr á öldinni.
dþ.
Sameiningarsamn-
ingur undirritaður
Fulltrúar þýsku ríkjanna
undirrituðu í gær í Austur-Berlín
samning um samræmingu laga og
stjórnmálakerfa ríkjanna eftir
sameiningu þeirra, sem ákveðið
hefur verið að komi formlega til
framkvæmda 3. okt. n.k. Er litið
á samninginn sem mikilvægan
áfanga á leiðinni að því takmarki.
Tálmunum
rutt af brú
Kanadískir hermenn og Mo-
hawkindíánar unnu í gær að því
að ryðja á brott tálmunum af brú
nálægt Montreal, en indíánar
komu tálmununum fyrir á brúnni
í mótmælaskyni við þá ákvörðun
borgaryfirvalda í Montreal að
láta gera golfvöll á landsvæði,
sem indíánum er heilagt.
Stjórnvöld hafa nú náð
samkomulagi við suma indíán-
anna, en aðrir úr þeirra hópi
neita enn að ganga að tillögum
stjórnvalda um lausn deilunnar,
sem hófst í júlí.
13 arabaríki
gegn írak
Utanríkisráðherrar 13 aðildar-
ríkja Arababandalagsins af 21
kröfðust þess í gær að írak kallaði
her sinn frá Kúvæt og greiddi
stríðsskaðabætur. Jafnframt
lögðu ráðherramir til að ekki yrði
gengið til samninga við frak
nema því aðeins að það gengi að
þessum kröfum. Samþykkt á
þessa leið gerðu ráðherramir á
fundi á vegum Arababandalags-
ins í Kaíró. írak sendi ekki utan-
ríkisráðherra sinn á ráðstefnuna
og ekki heldur sjö önnur araba-
ríki sem að meira eða minna leyti
draga taum þess í Persaflóa-
deilunni. Þrjú arabaríki hafa sent
herlið til Saúdi-Arabíu því ríki til
stuðnings, Egyptaland, Sýrland
og Marokkó.
ítölskum konum
og börnum sleppt
19 ítalskar konur og börn, sem
írakar höfðu látið laus, komu til
Jórdaníu í gær með langleiða-
vagni og er svo að sjá að þar með
sé Saddam Hussein íraksforseti
kominn á leið með að standa við
orð sín um að sleppa úr haldi kon-
um og börnum í hópi vestrænna
og japanskra gísla. Að sögn
kúrdneskra uppreisnarmanna
hafa írakar gísla í haldi við stíflur,
olíulindir og flugvelli í norður-
hluta landsins, en búist er við ár-
ásum á þessíconar staði ef til
stríðs kemur. Talsmaður íraks-
stjórnar segir hana hafa mælst til
þess af Bretum og Frökkum að
íraska flugfélaginu verði leyft að
flytja konur og böm meðal gísl-
anna til Lundúna og Parísar.
Viðræður í Amman
Þeir Javier Perez de Cuellar,
aðalritari Sameinuðu þjóðanna,
og Tareq Aziz, utanríkisráðherra
íraks, ræddust við tvisvar í Am-
man, höfuðborg Jórdaníu, í gær.
Perez de Cuellar mun hafa lagt
áherslu á að írakar kveddu her
sinn frá Kúvæt og létu erlenda
gísla lausa, en ekkert bendir til að
Aziz hafi tekið vel undir það.
Gert var ráð fyrir að þeir héldu
áfram viðræðum í dag.
Hurd trúir á
viðskiptabann
Douglas Hurd, utanríkisráð-
herra Bretlands, sem í gær var á
leið til Persaflóalanda, sagðist þá
telja rétt að bíða og sjá til hvort
viðskiptabann Sameinuðu þjóð-
anna gegn írak bæri ekki árang-
ur, áður en gripið yrði til annarra
aðgerða gegn því ríki. Hurd
kvaðst telja að ekki liði á löngu
. áður en Saddam Hussein yrði að
gefa sig, ef tækist að koma í veg
fyrir útflutning íraks á olíu um
nokkurt skeið.
6 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 1. september 1990