Dagblaðið Vísir - DV - 13.03.1996, Blaðsíða 14

14
MIÐVIKUDAGUR 13. MARS 1996
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Aðstoðarritstjóri: ELIAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON ‘
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLT111,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLT114,105 RVÍK, SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 6272. Áskrift: 800 6270
Stafræn útgáfa: Heimasíöa: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÓLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1550 kr. m. vsk. Lausasöluverð 150 kr. m. vsk., helgarblað 200 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aösent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Ævintýralegt útlánatap
Ríkisbankarnir og opinberir sjóöir töpuðu rúmlega
tveimur tugum milljarða króna af útlánum sínum á að-
eins fimm ára tímabili, frá 1990 til 1994. Þannig höfðu út-
lánastofnanir hins opinbera forustu um að koma þjóð-
inni í kreppuna, sem varð við lok þessa tímabils.
Tveir tugir milljarða eru ævintýralega miklir pening-
ar, svo miklir, að erfitt er að gera sér grein fyrir því.
Þessum peningum veittu bankarnir í óarðbærar og mis-
heppnaðar íjárfestingar, sem komu þjóðinni í kreppu, í
stað þess að leiða hana fram á veg til velsældar.
Umfangsmestu glæframenn þessa máls eru stjómend-
ur Landsbankans, sem einir út af fyrir sig glötuðu þriðj-
ungi alls þessa Qár. Næstir þeim komu stjómendur
Framkvæmdasjóðs og Byggðastofnunar. Enginn þeirra
hefur sagt af sér og enginn verið látinn segja af sér.
Þjóðhagslegt einkenni þessa tímabils er, að íslending-
ar drógust aftur úr öðrum vestrænum ríkjum. Lífskjör
manna stóðu fyrst í stað og rýmuðu síðan. Brestir mynd-
uðust í velferðarkerfinu. Landflótti hófst á nýjan leik, af
því að margir glötuðu trúnni á land og stjóm.
Meirihluti þjóðarinnar er gersamlega meðvitundar-
laus á þessu mikilvæga pólitíska sviði. Menn láta sér vel
lika að kjósa og endurkjósa valdhafa, sem mega ekki
koma nærri peningum og halda verndarhendi yfir ger-
samlega óhæfum stjómendum opinberra lánastofnana.
Allir eru í rauninni ábyrgir fyrir sukkinu. í fýrstu víg-
línu eru það bankastjórarnir og bankaráðsmennimir. í
annarri víglínu eru það Seðlabankinn og bankaeftirlitið.
í þriðju víglínu eru það stjórnmálaflokkamir og ráðherr-
arnir. Og í þeirri flórðu em það kjósendur sjálfir.
Andvirði þrjú þúsund íbúða hefur horfið út í veður og
vind á þessu fimm ára tímabili, af því að bankastjóram-
ir biluðu og af því að enginn vildi koma vitinu fyrir þá
eða reka þá. Eftirlitskerfið bilaði í bankaráðum, banka-
eftirliti, í Seðlabankanum og hjá eigandanum, ríkinu
sjálfu.
Seðlabankinn er kapítuli út af fyrir sig. Þar var mesti
sukkari íslenzkra stjórnmála tuttugustu aldar gerður að
bankastjóra, sem er raunar verra en þegar mesti striga-
kjaftur íslenzkra stjómmála var gerður að bankastjóra í
stærsta sukkbankanum, sem tapaði sjö milljörðum.
Stjórnmál og opinberar lánastofnanir eru nátengd fyr-
irbæri á íslandi. Stjómmálamenn hafa fengið umboð og
endumýjuð umboð kjósenda til að nota opinberar lána-
stofnanir sem hvíldarhæli fyrir misheppnaða stjórnmála-
menn, sem talið er, að eigi slík verðlaun skilið.
Atvinnureksturinn og almenningur sýpur seyðið af
þessu ráðslagi. Vextir em miklu hærri en í öðrum ríkj-
um, af því að bankamir og sjóðirnir eru að bæta sér upp
tjónið af sukki sínu. Þetta dregur úr nýjungum í atvinnu-
líflnu og fækkar atvinnutækifærum almennings.
Útlánatapið leiddi fyrst til rangrar fjárfestingar, sem
magnaði ekki atvinnulífið, fjölgaði ekki atvinnutækifær-
um og bætti ekki lífskjörin. Síðan leiðir það núna til eins
konar vaxtaskatts á lánsfé, sem heldur aftur af nýjungum
og tækifærum í atvinnulífinu og framlengir kreppuna.
Yfir tuttugu milljarða króna útlánatap lánastofnana
hins opinbera á fimm ára tímabili hljómar sérkennilega
í eyrum fólks, sem hefur með takmörkuðum árangri ver-
ið að reyna að sannfæra stjómendur banka og sjóða um,
að óhætt væri að lána sér smáaura á okurvöxtum.
Sérkennilegast er þó, að rúmir tveir tugir milljarða
skuli tapast án þess að nein uppstokkun verði í lánakerf-
inu og án þess að nokkur sé látinn taka pokann sinn.
Jónas Kristjánsson
„Sambandinu verður einfaldlega ekki stætt á því gagnvart aðildarríkjum sínum að veita EES/EFTA-ríkjunum ein-
hvers konar „aðildarígildi“.“
EES - vandamál
vanþekkingarinnar?
Innan atvinnu- og viðskiptalífs-
ins í Noregi ríkir almenn óánægja
með samninginn um Evrópska
efnahagssvæðið. Hlutur EES- ríkj-
anna í ákvörðunum sambandsins
er rýr og menn óttast að það komi
niður á norsku efnhagslífi í því
umróti sem einkennir Evrópumál-
in. Þá sjá menn fyrir sér ýmsa
misbresti á framkvæmd samnings-
ins í framtíðinni, sem rekja megi
til veikrar stöðu EFTA.
Einfalt vandamál vanþekk-
ingarinnar?
Meginþorri norsku þjóðarinnar
er á öðru máli og stjórnvöld þar í
landi segjast ánægð með samning-
inn efnislega. Vandann má að
þeirra mati rekja, ekki til samn-
ingsins heldur vanþekkingar emb-
ættismanna ESB á honum og al-
menns áhugaleysis þeirra. Af þess-
um sökum hefur norska viðskipta-
ráðuneytið ákveðið að verja um-
talsverðum fjármunum í að kynna
embættismönnum Evrópusám-
bandsins innihald EES-samnings-
ins. En leysir aukin kynning eða
fræðsla öll vandamál EES?
Önnum kafnir embættis-
menn
Óvenjumargt mæðir á embætt-
iskerfi ESB um þessar mundir.
Auk ríkjaráðstefnunnar, sem leiða
á af sér gagngera innri endurskoð-
un á ESB, kannar sambandið
myndun fríverslunarsvæðis um-
hverfis Miðjarðarhafið, á í viðræð-
um við Bandaríkin og Kanada (sn.
Trans-Atlantic Dialogue) að
ógleymdu daglegu amstri við fulln-
ustu Maastricht-samningsins.
Menn eiga þ.á m. í verulegu brasi
með mynteininguna (EMU).
Þegar og ef embættismönnunum
tekst að klóra sig í gegnum þessi
firn bíður á annan tug aðildarum-
sókna frá Austur-Evrópu, Möltu
og Kýpur. Jafnframt fasrðust mál-
efni EES óhjákvæmilegar neðar í
forgangsröð ESB með inngöngu
Austurríkis, Finnlands og Svíþjóð-
Kjallariim
Helga Guðrún Jónasdóttir
framkvæmdastj. Alþjóða verslunar-
ráðsins á íslandi
sem þeim líkar betur eða verr. Að
þessum tíma liðnum er ólíklegt að
veigamiklar breytingar verði gerð-
ar, t.d. í þá veru að færa
EES/EFTA-ríkin nær ákvarðana-
töku ESB. Sambandinu verður
einfaldlega ekki stætt á því gagn-
vart aðildarríkjum sínum að veita
EES/EFTA-ríkjunum einhvers
konar aðildarígildi".
Samningurinn að ganga úr
sér?
Þótt aukin fræðsla sé yfirleitt til
bóta þá mun kynningarátak
norskra stjórnvalda vart bæta úr
vanda Evrópska efnahagssvæðis-
ins. EES/EFTA-ríkin komast fyrir
tilstuðlan þess ekki nær ákvarð-
anatöku ESB og varla fer sam-
bandið að fjölga embættismönnum
sínum, eins og það hefur verið
gagnrýnt fyrir embættismanna-
„Við þetta bætist að EES/EFTA-ríkin geta
ekki vænst neinna breytinga á EES-samn-
ingnum næstu tíu árin eða svo eða ekki
fyrr en „eðlileg viðhaldsþörf ‘ eða endur-
skoðun dregur ESB að samningaborðinu.“
ar í sambandið og úrsögn Sviss úr
EES. Eftir stendur að þótt sam-
bandið vilji eflaust standa við sitt
í framkvæmd samningsins þá hef-
ur það hvorki tíma, peninga né
mannafla til að sinna því verkefni
sem skyldi.
Engra breytinga að vænta í
bráð
Viö þetta bætist að EES/EFTA-
ríkin geta ekki vænst neinna
breytinga á EES-samningnum
næstu tíu árin eða svo, eða ekki
fyrr en „eðlileg viðhaldsþörf‘ eða
endurskoðun dregur ESB að
samningaborðinu. Menn sitja því
uppi með samninginn eins og
hann er næstu 10 til 15 árin, hvort
flotann. Þá stendur óhaggaður eft-
ir stærsti vandinn sem er að Evr-
ópusambandið kemst eftir sem
áður allra sinna ferða en
EES/EFTA-löndin ekki. Ætli þetta
heiti ekki á ,júrómáli“ að ESB er
„dýnamiskt" en EES „statískt".
Þessu má líkja við knattspymu-
leik þar sem annað liðið verður
leikreglum samkvæmt að standa í
sömu sporunum út leikinn nema
hitt liðið leyfi því að hreyfa sig.
Þegar við bætist að liðið, sem
stjórnar leiknum, er smám saman
að ganga út af vellinum til að taka
þátt í öðrum (áhugaverðari) leikj-
um, spyr maður sig hvort samn-
ingurinn sé að ganga úr sér, í
orðsins fyllstu merkingu.
Skoðanir annarra
Vandi Alþýðuflokksins
„Á 80 ára afmæli Alþyðuflokksins er sá vandi
mestur að draga úr sársaukafullum afleiðingum nið-
urskurðar í því velferðarkerfi sem flokkurinn ber
meiri ábyrgð á en aðrir flokkar. Þjóðfélagsbreyting-
ar og aldursskipting þegnanna næstu árin gera þetta
verkefni mun brýnna en ella ... Núverandi stærð
flokksins á ekki að vera neitt lögmál nema hann
kjósi sér þaö hlutverk að vera hrópandinn i eyði-
mörkinni og sætti sig við stærðina vegna þeirra
mikilvægu mála sem hann hefur, þrátt fyrir allt,
komið til skila.“
Árni Gunnarsson í Alþbl. 12. mars.
Efinn er frelsari
„Hlutlægnin á sér einn fórunaut, sem er e.t.v.
ljúfasti lagsbróðir hennar. Það er efinn. Kyrrlátur
efi er hugþekkasti ferðafélagi heilbrigðrar skynsemi.
Maðurinn veitir sér þann munað að draga í efa eina
hlið hinnar hlutlægu niðurstöðu eða fleiri. Efinn er
uppsprettulind umburðarlyndis. Þeir, sem fara með
bænir, ættu að biðja Guð að gefa sér heilsusamlegan
og stillanlegan efa. Efinn er frelsari. Hann leysir
menn úr viðjum ofstækisfullrar hlutdrægni."
Heimir Steinsson í Mbl. 12. mars.
Nafnleynd
í fíkniefnamálum?
„Skyldu mörg fyrirtæki telja það innanhússmál
hjá sér ef fíkniefnaviðskipti eru stunduð á vinnu-
stað? Ef svo er má búast við að heldur þyngist róð-
urinn í fikniefnavörnum .,. Ekki eru líkur til að
menn gefi lögreglunni upplýsingar eftir að þeir hafa
heyrt sögu þessarar konu sem nú stendur uppi at-
vinnulaus fyrir að neita að kaupa E-pillur og segja
fíkniefnalöggunni frá því, undir nafnieynd."
Garri í Tímanum 12. mars.