Dagblaðið Vísir - DV - 05.10.1998, Blaðsíða 30

f 38
MÁNUDAGUR 5. OKTÓBER 1998
Diuuðuyui d
æðahnútana
Blóðsugur hafa enn einu
sinni sannað gagnsemi sína
fyrir læknavísindin. Nú hefur
læknum á Indlandi tekist aö
lækna æðahnúta með góðum
árangri með því að siga
blóðsugum á þá. Tímaritið New
Scientist segir frá því að til-
raunir hafi verið gerðar á tutt-
ugu sjúklingum í Bombay og
að meðferðin hafi virkað i lang-
flestum tilvikum.
„Vísindamennimir segja að
meðferðin virki af því að igl-
urnar vilji heldur hláæðablóð
en súrefnisríkt blóðið sem
flæðir um slagæðarnar," segir í
greininni í vísindaritinu.
Um tveir af hverjum þremur
Bretum á fullorðinsaldri fær
einhvers konar æðahnúta.
Blóðusugur voru notaðar í
aldaraðir gegn ýmsum kvillum.
Ný rannsókn sýnir að efnasam-
band unnið úr iglum geti dreg-
ið úr dauðsföllum og hjartaá-
föllum meðal kransæðasjúk-
linga.
Mýs gerðar
ónæmar fyrir
klamidíu
Nú vildu sumir breytast úr
manni í mús. Bandarískir vís-
indamenn hafa fundið upp að-
ferð sem gerir þeim kleift að
gera mýs ónæmar fyrir kyn-
sjúkdóminum klamidíu. Sjúk-
dómur þessi getur valdið ófrjó-
semi í konum. Talið er að að-
ferðina verði hægt að brúka á
mannfólkið þegar fram líða
stundir.
Harlan Caldwell og félagar
hans við rannsóknarstofnun í
ofnæmis- og smitsjúkdóma-
fræði í Montana notuðu tauga-
griplufrumur sem örva ónæm-
iskerfi líkamans og fá það til að
ráðast gegn aöskotadýrum.
Tækni þessi hefur þegar verið
notuð gegn nokkrum tegundum
krahbameins. Caldwell varð
hins vegar fyrstur manna til að
beita henni gegn smitsjúkdómi.
Klamidía veldur bólgu í
grindarholi og getur valdið
ófrjósemi, eins og áður segir.
Þar að auki getur sjúkdómur-
inn valdið utanlegsfóstri.
Tvær nýjar
stjörnur uppi á
himninum
Stjamvísindamenn vestur í
Bandarikjunum skýrðu nýlega
frá því að þeir hefðu fundið
tvær nýjar stjömur og í kring-
um hvora um sig era tveir
dökkir hringir eða diskar.
Telja þeir að þama séu hugsan-
lega á ferðinni plánetukerfi í
mótun.
Áður hafa fundist diskar í
kringum staka stjömu en þessi
uppgötvun kynni að gefa mik-
ilsverðar vísbendingar um
hvemig risastórar plánetur
myndast.
Stjömumar fundust með að-
stoð sérstaks útvarpsstjörnu-
sjónauka í Nýja-Mexíkó.
í
Allir eru mennirnir bræður:
Nútíma Kínverjar eru líka
komnir af Afríkumönnum
Því verður sennilega seint haldið
fram að Kínverjum nútímans svipi
eitthvað til Afríkubúa. Engu að síð-
ur er það nú svo að þeir eru komn-
ir af Afríkubúum, ef marka má nýj-
ustu erföarannsóknir, og það þrátt
fyrir að steingervingar hendi til að
frammenn hafi búið í Kína.
Stoðum hefúr sem sé enn einu
sinni verið rennt undir þá kenningu
að forfeður nútímamanna, eins og
Ung hrútlömb, sem hafa verið í
fóstri hjá geitum frá fæðingu, vilja
síðar á lífsleiðinni fremur eiga sam-
neyti við geitur, hæði félagslegt og
kynferðislegt. Hið sama gildir um
geithafra sem alast upp meðal
kinda.
Upplýsingar þessar koma fram í
bréfi í tímaritinu Nature. Þar segja
vísindamenn frá Barahamstofnun-
inni í Cambridge á Englandi að
hrútar og geithafrar verði fyrir
meiri áhrifum af „mæðrum" sínum
en systur þeirra.
„Við sýnum fram á að tilfinninga-
tengsl móður og karlkynsafkvæma
hennar kunni að ráða öllu um fé-
lagslegar og kynferðislegar hneigðir
þessara tegunda, fremur en aðrir
þættir, félagslegir eöa erföa,“ segir
Keith M. Kendrick.
Vísindamennirnir komu hrút-
lömbum í fóstur hjá geitum frá fæð-
ingu og kiðlingum i fóstur hjá ám.
Ungviðið fékk þó líka að umgangast
eigin tegundarhræður og systur á
þeir leggja sig, hafi dreifst um heim-
inn frá Afríku fremur en að þeir
hafi þróast sér á báti á sama tíma á
nokkrum stöðum.
Vísindamennimir sem standa
fyrir þessum nýju rannsóknum em
L. Jin og félagar hans við erföa-
fræðimiðstöð Texasháskóla í Hou-
ston. í þinghók bandarísku vísinda-
akademíunnar segja þeir frá því að
þeir hafi rannsakað gen 28 mismun-
fyrsta æviskeiðinu.
Þegar fullum þroska var náð
fengu hrútarnir og hafrarnir að
velja hvorri tegundinni þeir vildu
helst para sig með. í ljós kom að
þeir vildu vera með og eiga af-
kvæmi með kvendýrum af þeirri
tegund sem fósturmóðir þeirra var,
eöa dýmm sem litu út eins og fóst-
andi þjóðarbrota í Kína og á Taívan.
Rannsóknir Jins og félaga leiddu
einmitt í ljós þá erföafræðilegu fjöl-
breytni sem ætla mætti af fólki sem
flutti búferlum frá Afríku fyrir eitt
hundrað þúsund til tvö hundruð
þúsund árum.
„Erfðafræðilegar vísbendingar
styðja ekki kenningar um sjálfstæð-
an uppruna Homo sapiens, eða hins
vitiboma manns, í Kína,“ segir í
urmóðirin. Öll dýr sem ólust upp
meö sínu eigin fólki vildu eingöngu
eignast afkvæmi með kvendýmm af
sömu tegund.
Vísindamennimir telja niðurstöð-
umar sýna að karldýrin verði fyrir
meiri áhrifum af móður sinni en
kvendýrin. Þá láta þeir að því liggja
að niðurstöðumar renni óbeint
stoðum undir ödipusarduld Sig-
mundar Freuds, eða ómeðvitða
löngun i kynferðislegt samband við
foreldrið af gagnstæðu kyni og um
leið ósk um að útiloka hitt foreldrið.
„Freud hlýtur einnig að hafa
fundið fyrir því þegar hann mótaði
þessa kenningu að miklu sterkari
tengsl vom milli sona og mæðra en
mæðra og dætra. Það er vel hugsan-
legt að ef þessi mjög sterku áhrif
móður á son em fyrir hendi þá kjósi
slíkir synir heldur konur sem líkj-
ast móður þeirra. Ef eitthvað færi
úrskeiðis gæti þetta kannski beinst
að sjálfri móðurinni," segir Keith
M. Kendrick.
niðurstöðum vísindamannanna.
Kenningamar um afrískan upp-
runa mannsins ganga út frá því aö
nútímamaðurinn hafi þróast í Afr-
íku og dreifst þaðan um heiminn
fyrir um eitt hundrað þúsund árum.
Hugsanlegt er að einhverjir forfeður
mannsins hafi áður farið á flakk en
ef svo er dóu þeir allir út.
Kenningin, sem keppir við Afr-
íkukenninguna, gerir því skóna að
Homo erectus, eða hinn upprétti
maður, hafi þróast yfir í Homo sapi-
ens á nokkmm stöðum.
Rannsóknarhópur Jins skoðaði
hluta DNA-erföaeftiisins og komst
að því að allir Kínverjar eiga
heilmargt sameiginlegt, þótt svæða-
bundin tilbrigði séu einnig fyrir
hendi. Rannsóknargögnin styðja
hugmyndina um hina „afrísku Evu“
sem er formóðir alls mannkyns.
Tilgátan um hina afrísku Evu var
fyrst sett fram árið 1987. Samkvæmt
henni má rekja allt DNA-erfðaefni
mannsins til einnar og sömu kon-
unnar sem liföi í Afríku fyrir um
tvö hundmð þúsund árum.
Blindir heyra bet-
ur en sjáandi
Kanadískir vísmdEunenn hafa
nú staðfest það sem blindir hafa
flestir hverjir vitað, nefnilega að
þeir heyra betur en við hin til
að bæta sér upp sjónleysið.
Franco Lepore og samstarfs-
menn hans við Montrealháskóla
ákváðu að kanna hvað væri
hæft í því sem sagt væri að önn-
ur skynfæri blindra en augun
væm næmari en hjá alsjáandi
fólki. Fram til þessa vora ekki
miklar vísindarannsóknir að
baki slíkum fullyrðingum.
Tilraunir voru gerðar á
blindu fólki og hálfblindu ann-
ars vegar og hins vegar á tveim-
ur samanhurðarhópum, þar af
öðram sem bundið var fyrir
augun á, til að kanna fæmi þátt-
takenda í að staðsetja hljóð í
rými.
Hver manneskja þurfti heyra
að hvaðan hljóð, sem heyrðust
tilviljanakennt úr sextán hátöl-
urum, röðuðum í hálfhring, bár-
ust. Lepore komst að því að
blint fólk var jafnnákvæmt, eða
jafhvelvel nákvæmara, en sjá-
andi samanburðarhópurinn í að
staðsetja hljóðin.
„Niðurstöðumar sýna fram á
að blindir einstaklingar geta
þróað með sér þrívíddarmynd af
rými með því að nota upplýsing-
eu: sem berast þeim með hljóð-
um,“ segir Lepore í grein í vís-
indavikuritinu Nature.
Hann heldur áfram og segir
niðurstöður sínar leysa í eitt
skipti fyrir öll langvarandi deil-
ur um skarpari heym blindra.
Vísindamennimir uppgötv-
uðu einnig að blint fólk með leif-
ar jaðarsjónar var ekki jafhfært
í að staðsetja hljóð og þeir staur-
blindu. Það skiptir því máli
hversu mikil blindan er þegar
bætt er fyrir hana með því að
efla aðra skynjun.
Lepore telur að blint fólk
standi sig hugsanlega betur en
sjáandi í tilraunum sem þessum
vegna þess hvemig heilafrumur
þess hafi verið endurskipulagð-
ar til að vinna úr upplýsingum.