Dagblaðið Vísir - DV - 22.03.1999, Blaðsíða 28

36
MÁNUDAGUR 22. MARS 1999
Nemar draga ú
dýratilraunum
Breskt lyfja- og landbúnaðar-
efnafyrirtæki vinnur nú að
þróun nýrrar tegundar
skynjara sem geta sagt til um
hvort skordýraeitur og sveppa-
eitur eru hættuleg mönnum og
plöntum. Að sögn tímaritsins
New Scientist gæti þetta dregið
úr þörfinni fyrir tilraunir á
> dýrum.
„Þetta kemur ekki að fullu í
staðinn fyrir tilraunir á dýrum
en gefur okkur viðvaranir til
að við getum stýrt efnafræð-
inni inn á hættuminni braut-
ir,“ segir David Evans, rann-
sókna- og þróunarstjóri fyrir-
tækisins Zeneca.
Lífnemar þessir eru glerplöt-
ur sem húðaðar eru með
næloni eða siliíkoni og á þeim
eru brot úr genum sem vitað er
að vakna til lífsins þegar þau
verða fyrir miklum eituráhrif-
um.
Minni vinna er
vond fyrir hjartað
Ef hjartað fengi að ráða
vinnutíma okkar yrðu vinnu-
dagamir hvorki of langir né of
stuttir. Því er nefnilega þannig
farið að of stuttir vinnudagar
geta verið skaðlegir heilsunni,
líkt og of langir vinnudagar.
Þessar niðurstöður fengust í
japanskri rannsókn á 195 körl-
um sem voru lagðir inn á
sjúkrahús með blóðtappa í
hjarta. Sagt er frá rannsókn-
inni í breska læknablaðinu.
Sjúklingamir voru spurðir um
vinnutíma sinn og hann borinn
saman við vinnutíma heil-
brigðra karla á sama aldri og i
> sömu atvinnugrein.
Hættan á blóðtappa í hjarta
fjórfaldaðist ef vinnudagurinn
var lengri en ellefu klukku-
itundir. Þeir sem unnu skemur
en sjö stundir á dag voru
þrisvar sinnum líklegri til að fá
blóðtappa í hjarta en þeir sem
unnu venjulegan 7 til 9 stunda
vinnudag.
Ekki tengsl milli
PCB og krabba
Ekki hafa fundist nein tengsl
milii dauða af völdum krabba-
meins og PCB-efna sem hafa
v verið bönnuð í meira en tutt-
ugu ár, einmitt vegna þess að
talið var að þau yllu krabba-
meini.
Þannig hljóðar niðurstaða
rannsóknar á starfsmönnum í
verksmiðju bandaríska risafyr-
irtækisins General Electric í
New York. Rannsóknin stóð í
31 ár. Margir þessara starfs-
manna vom með mikið PCB i
blóðinu en þeir reyndust ekki í
meiri hættu á að deyja úr
krabbameini.
Rannsóknin var gerð að
i' beiðni GE sem einnig greiddi
fyrir hana. Hún var gerð af
óháðu rannsóknarfyrirtæki og
segja talsmenn þess að GE hafi
ekki haft nein áhrif á uppbygg-
ingu rannsóknarinnar eða úr-
vinnslu gagnanna.
Fornleifafræðingar fundu múmíu á snævi þöktum fjallstindi í Argentínu:
Ungu bami fórnað til
að blíðka veðurguðina
Múmía barns sem Inkar fómuðu
guðum sínum fyrir mörgum öldum
fannst nýlega í griðlandi Inka á
snævi þöktum fjallstindi í Argent-
ínu. Þeir sem voru svo heppnir að
fmna múmíu þessa voru sömu forn-
leifafræðingarnir og fundu hina
frægu „Juanitu“-múmíu í Perú.
Mario Lazarovich, forstöðumaður
þjóðfræðistofnunar Salta-héraðs í
Enginn fær umflúið skæra birtu
siðmenningarinncir, ekki einu sinni
djúpsjávarrækjur sem lifa við jarð-
hitaloftrásir lengst niðri á hafs-
botni. Rækjur þessar
verða nú blindar í stór-
um stíl af völdum ljós-
kastara á litlum kafbát-
um sem rannsaka haf-
djúpin.
Sjávarlíffræðingar
við haffræðimiðstöðina
í Southampton á
Englandi segja að augu
rækjanna við loftrásar-
op Mið-Atlantshafs-
hryggsins, sem liggur í
gegnum ísland, séu ým-
ist alveg ónýt eða svo
gott sem.
„Við fundum rækjur
sem ekki voru með sjónhimnu. Hún
virðist hafa hrörnað. Formbreyting-
ar eru alveg þær sömu og við höfum
fundið i grunnvatnsrækju sem við
vitum að ljósið skaðar," segir vís-
indamaðurinn Peter Herring.
Argentínu, segir að múmían sé af tíu
til tólf ára gömlu barni sem hafi ver-
ið fórnað við helgiathöfn einhvern
tíma á því tímabili þegar heimsveldi
Inka réð yfir indíánaþjóðflokkum í
Argentínu norðanverðri, eða frá því
í kringum 1440 og allt þar til
spænsku landnemarnir komu árið
1535. Kyn barnsins hefur ekki enn
verið greint.
Hann segir að vísindamenn tengi
þetta sjúklega ástand einu upp-
sprettu skærs ljóss á þessum slóð-
um, nefnilega litlum kafbátum.
Mönnuð neðansjávarfor, svipuð
því sem notað var í kvikmyndinni
Titanic til að kanna flak farþega-
skipsins samnefnda á hafsbotni, eru
á ferð og flugi um hafdjúpin í leit að
vísbendingum um jarðhitarásir.
Höfuðið vantaði á múmíuna og er
taiið að það hafi eyðilagst þegar grip-
deildarmenn sprengdu sprengjur í
griðlandinu snemma á níunda ára-
tug þessarar aldar.
Forsprakkar leiðangursins i
Argentínu, Bandaríkjamaðurinn Jo-
han Reinhard og Perúmaðurinn José
Chavez, fundu Juanitu, eða „hefðar-
dömuna frá Ampato", nærri gíg eld-
Talið er að lífið á jörðinni kunni að
hafa kviknað við aðstæður sem eru
eins og þær sem ríkja í jarðhitarás-
um þessum.
Visindamenn höfðu til þessa ekki
gert sér grein fyrir þvi að starfsemi
þeirra ylli skaða á þeim lífverum
sem hafast við á svona miklu dýpi.
Herring og félagar hans, sem
greina frá niðurstöðum rannsókna
sinna í vísindaritinu Nature, skófl-
uðu upp rækjum sem höfðu fengið
skært ljós á sig á Mið-Atlantshafs-
hryggnum og fóru með þær upp á
yflrborðið til nánari skoðunar. All-
ar höfðu orðið fyrir skemmdum,
mismunandi miklum þó.
Herring segir engin ráð tilað
rannsaka jarðhitarásimar án þess
að valda skaða á augum rækjanna
þar sem þær séu þar allt um kring í
miklu magni. Hann bætir þó við að
svo virðist sem augnskemmdirnar
hafi ekki áhrif á afkomu dýranna.
Rannsóknir hafi sýnt fram á að
þannig væri því farið um grunn-
sjávarrækju.
Qalls eins i Andesfjöllum Perús árið
1995.
Juanita er best varðveitt múmían
sem nokkru sinni hefur fundist. Hún
fannst ásamt fimm öðrmn líkum og
höfðu öll verið vafm inn í alpakaull.
Allt í kringum múmíurnar voru
smámyndir úr gulli og silfri.
Lazarovich segir að barnsmúmí-
an, sem fannnst í sex þúsund metra
hæð yfir sjávarmáli, hafi verið vafm
inn í ábreiðu úr ull af lamadýri, að
því er best verði séð. Með fullkomn-
um tækjum var hægt að sjá barnslík-
ið innan undir ábreiðunni og eru
bein þess og hörund vel varðveitt.
Frekari rannsókna er þörf til að
greina kyn barnsins en líklegt er
talið að það hafi verið stúlka.
Til stendur að taka vafninginn ut-
an af múmíunni og má vænta frekari
niðurstaðna af rannsóknum vísinda-
mannanna einhvern tíma um mitt
ár.
Við hlið múmíunnar fundust
áhöld, matur og kókalauf fyrir ferða-
lag fómarlambsins til að biðja guð-
ina um gott árferði.
Reinhard hafði tvisvar komið i
griðlandið á níunda áratugnum.
Hann vissi um tilvist smíðisgrip-
anna en hafði enga hugmynd um
múmíuna, hina þriðju sinnar teg-
undar sem hefur fundist í Argentínu
síðan 1914.
Heimsveldi Inka náði yfir mestöll
Andesfjöllin, með vesturströnd Suð-
ur-Ameríku, frá Chile og Argentínu í
suðri og allt norður til Ekvadors.
Formóðir okkar
verður enn eldri
Hún Eva gamla, eins og vis-
indamenn hafa leikið sér að
kalla formóður okkar mann-
anna, er að öllum líkindum
nokkuð eldri en hingað til hefur
verið hald þeirra sem vitið hafa.
Þróunarliffræðingar, sem not-
uðu hvatbera til að rekja þróun
mannsins, töldu að Eva hefði lif-
að fyrir eitt hundrað til tvö
hundruð þúsund árum.
Nú er hins vegar komið babb
í bátinn, að því er fram kemur í
tveimur rannsóknum sem sagt
er frá i riti á vegum hins breska
Royal Society. Það mun nefni-
lega vera svo að hvatberaaðferð-
in til að rekja sig aftur í þróun-
arsögu mannsins er ekki jafn-
áreiðanleg og vísindamenn
höfðu gengið út frá.
„Eva er hugsanlega eldri en
við héldum," segir Adam Eyre-
Walker frá háskólanum í Essex
á Bretlandi. „Við héldum að hún
hefði verið uppi fyrir eitt hundr-
að til tvö hundruð þúsund árum.
Hún gæti verið allt að tvöfalt
eldri.“
Vísindamenn töldu DNA úr
hvatberum vera bestu leiðina til
að rekja þróun mannsins af því
að þeir héldu að það hefði erfst
nær óbreytt frá móður til dóttur.
Nýjar rannsóknir benda aftur á
móti til þess að DNA úr hvatber-
um foðurins komist einnig inn í
eggin og blandist þar DNA úr
hvatberum móðurinnar.
Rannsóknirnar bættu ekki að-
eins árum við Evu heldur gera
þær erfiðara um vik að rekja
þróun mannsins.
Hillary Clinton, forsetafrú í Ameríku, var meðal þeirra sem skoðuðu múmíuna sem fannst í Andesfjöllum 1995 þeg-
ar efnt var til sýningar á henni hjá National Geographic Society í Washington. Múmían er af ungri stúlku sem var
fórnað, rétt eins og múmían sem fannst í Argentínu nýlega. Sömu mennirnir fundu báðar múmíurnar.
Vísindamenn verða að passa sig í hafdjúpunum:
Rannsóknarkafbátarnir
blinda djúpsjávarrækju