Dagblaðið Vísir - DV - 29.03.1999, Blaðsíða 24

Vivaldi í uppá-
haldi við aðgerðir
Árstíöirnar fjórar eftir
ítalska tónskáldið Antonio
Vivaldi er það tónverk sem
breskir skurðlæknar og annað
hjúkrunarfólk vill helst hlusta
á þegar það er við vinnu sína á
skurðstofunni.
Þetta eru niðurstöður könn-
V unar sem kynnt var í blaðinu
Hospital Doctor, vikuriti fyrir
breska lækna, á dögunum.
Önnur vinsæl klassísk tón-
verk voru fiðlukonsert Beet-
hovens opus 61, Brandenborg-
arkonsertar Bachs og Svanur-
inn úr Karnivali dýranna eftir
Saint-Saéns.
Ekki voru allir læknar þó á
klassísku nótunum því sumir
þeirra nefndu popplög á borð
við Smooth Operator með Sade
og Heaven in a Place on Earth
með Belindu Carlisle.
Svefntruflanir
Bíósnjórinn getur
" verið skaðlegur
Læknir einn í Kalofomíu
hefur skrifað grein í hið virta
læknablað New England Jo-
urnal of Medicine þar sem
hann varar við gervisnjó þeim
sem oft notaður er við fram-
leiðslu sjónvarps- og kvik-
mynda sem eiga að gerast að
vetrarlagi. Læknirinn ráðlegg-
ur starfsmönnum við kvik-
myndagerð að anda gervisnjón-
um alls ekki að sér.
> Kaliforníulæknirinn segir frá
brellumeistara sem var undir-
lagður af hósta og nefrennsli í
marga mánuði. Manninum voru
gefin alls kyns lyf en ekkert
dugði. Það var ekki fyrr en
skoðað var ofan í öndunarveg
brellumannsins með þar til
gerðu röri að þar sáust trefjar
úr gervisnjónum. Fjarlægja
varð trefjamar um rörið og
batnaði manninum eftir það.
Margir eru skyldari en þeir hugðu:
Tunglið rifnaði fra jörðinni
við harðan geimárekstur
Krókódíll hélt áfram að stækka nær allt sitt líf:
valda bílslysum
Þeir sem hrjóta og þjást af
óreglulegum andardrætti á með-
an þeir sofa eru sjö sinnum lík-
legri en aðrir til að lenda í um-
ferðarslysum, segir í grein í
New England læknablaðinu.
Fyrri rannsóknir höfðu bent
til þess að fólk með kæfisvefn
væri tvisvar til þrisvar sinnum
líklegri til að lenda í slysum.
Kæfisvefn heitir það þegar
háls hins sofandi manns lokast
hvað eftir annað og hann nær
ekki andanum. Súrefniskortur-
inn veldur því að hann hrekkur
upp og afleiðingarnar eru þær
að viðkomandi verður oft ansi
þreyttur yfir daginn.
Vísindamenn eru ekki á einu
máli um hversu algengur
kæfisvefninn er. Samkvæmt
nýju rannsókninni plagar kvilli
þessi fjögur prósent miðaldra
karla og tvö prósent miðaldra
kvenna. Aðrir telja að 24 pró-
sent karla og 9 prósent kvenna
þjáist af kæfisvefni.
Nýja rannsóknin á áhrifum
svefntruflana á ökumenn var
gerð undir forystu J. Terans-
Santos við Yague sjúkrahúsið í
Burgos á Spáni. Rannsakaðar
voru svefntruflanir 102 öku-
manna sem komu til meðferðar
eftir umferðarslys. Svefntruflan-
ir samanburðarhóps, sem i voru
152 sjúklingar, voru einnig
rannsakaðar. Og niðurstaðan
var sú að þeir voru haldnir
kæfisvefni voru líklegri til að
lenda í umferðarslysum.
Rannsóknir í Bandaríkjunum
hafa sýnt fram á að syfja kemur
við sögu i helmingi allra um-
ferðarslysa og í 36 prósentum
banaslysa.
Hreyfing gegn
skaðsemi tóbaks
Spænskir vísindamenn hafa
’ rétt reykingamönnum sem
vilja ekki eða geta ekki vanið
Tunglið er ekki einasta næsti ná-
granni okkar í geimnum, heldur
bendir allt til að það sé líka náskylt
jörðinni. Ný götn frá Lunar
Prospector, tunglkönnunarfari
bandarísku geimvísindastofnunar-
innar (NASA), renna stoðum undir
gamlar kenningar um að tunglið
hafi rifnað frá jörðinni í kjölfar
harðs geimáreksturs.
„Þessi uppgötvun er mikilvæg
fyrir tilraunir vísindamanna til að
átta sig á hvemig jörðin og tunglið
mynduðust," segir Alan Binder,
stjórnandi rannsóknarhópsins sem
skoðar gögnin frá tunglkönnunar-
farinu.
Niðurstöður rannsókna á gögnum
frá tunglkönnunarfarinu voru
kynntar á ráðstefnu í Johnsn geim-
ferðamiðstöðinni í Houston í Texas
nýlega. Þar kemur fram að kjarni
tunglsins er minna en fjögur pró-
sent af heildarmassa tunglsins. Það
er mjög lágt hlutfall, samanborið
við það sem gerist á jörðinni. Járn-
kjarni jarðarinnar er um þrjátíu
prósent heildarmassans.
Svipuð jarðefnasamsetning bend-
ir til að jörð og tungl eigi sameigin-
legan uppruna. Munurinn á hlut-
falli kjarna af heildarmassa bendir
aftur á móti til að tunglið hafi verið
hluti af jörðinni og rifnað af við
árekstur.
„Þessi árekstur varð eftir að jám-
kjarni jarðarinnar myndaðist og
þeytti grýttu, jámsnauðu efni úr
ytri skel sinni út í geiminn," segir
Binder til skýringar á kenningunni.
„Þetta efni safnaðist síðan saman og
myndaði tunglið."
Árekstrarkenningin gerir ráð fyr-
Fimm tonna ferlíkið drap
risaeðlur á svipstundu
% sig af þessum ósið pinkulítið
hálmstrá. Hægt er að draga úr
skaðlegum áhrifum tóbaks-
reykinga með því að hreyfa sig.
Niðurstaða þessi fékkst eftir
að læknarnir fóm yfir ljölda
rannsókna. Útgangspunktur-
inn var stór rannsókn frá átt-
unda áratugnum sem náði til
fólks i nokkrum evrópskum
borgum og í einni borg i
Bandaríkjunum.
í stuttu máli var niðurstaða
þeirra rannsóknar sú að Spán-
verjar i Gerona hefðu átt að fá
-' flesta blóðtappa í hjarta, meðal
annars vegna þess að þeir
reyktu meira en aðrir. Blóð-
tappamir vom hins vegar fæst-
ur þar og er það nú skýrt með
því að Geronabúar hreyfðu sig
meira en aörir í rannsókninni.
Þar með dró úr magni vonda
kólesterólsins í blóðinu.
ir að jörðin hafi mjög snemma orð-
ið fyrir einhverju á stærð við reiki-
stjörnuna Mars. Hún komst fyrst á
kreik á sjöunda áratugnum þegar
vísindamenn voru að byrja að safna
saman upplýsingum um þennan
næsta granna okkar.
Nýju gögn tunglkönnunarfarsins
eru þyngdaraflsmælingar sem
benda til að radíus kjarna tunglsins
sé 220 til 450 kílómetrar.
Binder telur að með frekari rann-
sóknum verði hægt að komast að
enn ákveðnari niðurstöðum um
hvort árekstrarkenningin er rétt
eða hvort tunglið hafi myndast á
einhvern annan hátt.
Tunglkönnunarfarið heldur áfr-
am að fljúga umhverfis tunglið á
mjög þröngum sporbaug til að kort-
leggja það og safna upplýsingum.
Við megum því eiga von á fram-
haldi siðar.
Tunglið mun einhverju sinni hafa verið hluti af jörðinni en síðan rifnað af við
harðan árekstur jarðar og annarrar stjörnu.
Sumt er stærst í Texas. Þar lifði
fyrir sjötíu milljónum ára svo stór
og ógurlegur krókódíll að hann gat
lagt meðalstórar risaeðlur að velli
með því einu að grípa þær með
skoltunum. Bandarískir vísinda-
menn hafa nú uppgötvað hvers
vegna skepna þessi varð svona ógn-
arstór.
Krókódíllinn, sem hefur hlotið
nafnið deinosuchus og lifði í bæði
Texas og Montana, gat orðið allt að
tíu metra langar. Þyngstur varð
hann um flmm þúsund kíló, eða
fjórum sinnum þyngri en stærstu
krókódilar eru nú til dags.
Hauskúpa af skepnunni sem var
grafin upp mældist tveggja metra
löng. Ekki er þvi erfitt að sjá hvers
vegna króksi fór jafnlétt með að
sporðrenna meðalstórri risaeðlu,
uppáhaldsmatnum sínum.
Vísindamönnum hefur til þessa
verið ráðgáta hvernig krókódíllinn
fór að því að verja svona stór. En nú
hafa vísindamenn við Stanford há-
skóla í Kaliforníu og Field náttúru-
sögusafnið í Chicago komist að hinu
sanna. Krókódíllinn hélt einfaldlega
áfram að stækka nánast allt sitt lif.
„Risaeðlur sem voru svipaðar aö
stærð og deinosuchus, svo sem
andaneijan, náðu fullorðinsstærð á
aðeins sjö eða átta árum. Krókódíll-
inn risavaxni þurfti aftur á móti til
þess 35 ár,“ segja Gregory Erickson
og Christopher Brochu í bréfi til
vísindaritsins Nature.
Visindamennimir, sem skoðuðu
beinaleifar af skepnunni og skyld-
um tegundum, reiknuðu út að risa-
krókódillinn hefði náð fimmtíu ára
aldri, eða miklu hærri aldri en nán-
ir ættingjar hans. Króksi óx ámóta-
hratt og aðrar skepnur fyrstu fimm
til tíu ár lífsins en hélt svo bara
áfram að stækka og stækka eftir að
hinir létu staðar numið.
Þessir krókódílar eru bara smásmíði sé miðað við risavaxinn frænda þeirra
sem æddi um þar sem Texas er nú. Sá var tíu metra langur og níðþungur.

MANUDAGUR 29. MARS 1999