Dagblaðið Vísir - DV - 30.10.1999, Blaðsíða 30

30
bókarkafli
LAUGARDAGUR 30. OKTÓBER 1999 J3"V
Á nœstu vikum gefur
Nýja bókafélagiö út
bókina Moskvulínan eft-
ir Arnór Hannibalsson
prófessor. Bókin er í
tveimur hlutum. Fyrri
hlutinn fjallar um
tengsl íslenskra sósí-
alista viö kommúnista-
flokk Sovétríkjanna og
einkum samband
Kommúnistaflokks ís-
lands við Komintern, al-
þjóðasamband komm-
únista, sem stjórnað var
frá Moskvu. Síðari
hluti bókarinnar fjallar
um Halldór Laxness og
Sovétríkin. Bókin er
Kristinn E. Andrésson, forstjóri Máls og menningar, ávarpar flokksþing austur þýska bræöraflokksins 1954. Kristinn
vann fyrir Flokkinn aðallega sem forystumaður Rauðra penna og bókaútgáfu Heimskringlu og Máls og menningar.
Hann fór m.a. til Moskvu til að sækja „línuna" í apríl 1940. Þegar Kristinn lét af störfum fékk hann lífeyri frá sovéska
kommúnistaflokknum.
Islenskur kapítalismi í
höndum erlendra auð-
hringa
Hinn 13. september er tilbúið mikið
skjal, alls 28 síður, í höfuðstöðvum
Kominterns: Starfsskrá („Aktion-
sprogram") handa kommúnistabanda-
lagi íslands. Ekki er þess getið hver
samdi skjalið en af öðrum gögnum má
ráða, að stuðst hafi verið við efni sem
Havard Langseth safnaði er hann var
á íslandi um sumarið.
Höfuðefni skjalsins eru þrjú: í
fyrsta lagi greinargerð um hið ís-
lenzka „auðvald“, í öðru lagi er skýrt
frá þvi hvernig Alþýðuflokkurinn
þjóni auðvaldinu og í þriðja lagi er
fjallað um hvaða afstöðu kommúnist-
ar skuli hafa í garð auðvalds og Al-
þýðuflokks og hver skuli vera verk
þeirra.
Hinn íslenzki kapítalismi er sagður
vera algjörlega í höndum erlendra
auðhringa. Erlent auðmagn hafl
kastað sér yfir Island með gróðaflkn
ræningjans. Erlendir olíuauðhringar
ráði olíusölu, hraðfrystur fiskur sé í
höndum sænsks auðhrings („Hinar
sameinuðu niðursuðuverksmiðjur
Svíþjóðar"), fiskimjölsverksmiðjur
séu í eigu enska fyrirtækisins Bowr-
ing & Co., síldarlýsisframleiðsla sé að
verulegu leyti í höndum erlendra
smjörlíkisauðhringa, fiskútflutningur
sé i höndum Hawes & Co., Brokless
(sic!) Brothers og Copeland & Co. í
Englandi, rafmagnsframleiðsla í
höndum EAG (sic! á líklega að vera
AEG) og Siemens-Schuckert og loks
hafi erlent bankaauðmagn troðið
skuldum upp á íslendinga, einkum
Hambrosbanki í Lundúnum í sam-
vinnu við danska banka og íslands-
banka.
Þetta auðvald haldi verkalýð Is-
lands í járnkrumlum. Burgeisastéttin
varpi öllum erfiðleikum af sér yfir á
verkalýðinn með háum tollum og
sköttum. Baráttan gegn auðvaldinu á
íslandi sé því hluti af baráttunni gegn
alheimsauðvaldinu, hluti af barátt-
unni fyrir heimsbyltingu.

Alþýðuflokkurinn notað-
ur til að svíkja verka-
menn
í sveitum landsins gerist það, að
stórbændur kúgi smábændur, sem
verði æ fátækari og fólk flýi úr sveit-
unum. Ríkisstjórn íslands (Framsókn-
arflokksins) reki erkiafturhaldssama
pólitik, sem sé fjandsamleg verkalýð
og bændum. Hún hafi svikið sjálfstæð-
isbaráttuna og liggi hundflöt fyrir
byggð á rannsókn Arn-
órs í sovéskum skjala-
söfnum og er dreginn
þar fram í dagsljósið
fjöldi skjala sem ekki
hafa komið fyrir al-
menningssjónir. Hér er
gripið niður á tveimur
stöðum í fyrri hluta
bókarinnar, með góðfús-
legu leyfi útgefanda.
Þegar leið á árið 1930 sáu leiðtogar
Kominterns fram á það, að heppileg-
ast myndi að stofna sjálfstæðan
kommúnistaflokk á íslandi. Þó að
skýrslur kæmu frá íslenzkum komm-
únistum til aðalstöðvanna þótti þeim
auðsjáanlega þörf á að senda eigin
menn til að rannsaka aðstæður á ís-
landi.
Ýmsar hugmyndir höfðu þó verið
að geijast meðal íslenzkra kommún-
ista, sem Komintem leizt miður vel á.
í sjö blaðsíðna skýrslu, sem Jens Fig-
Unglr menn vlð nám f Lenín-skólanum ásamt Einari Olgeirssyni (sem var í heimsókn) í Moskvu veturinn 1931. Frá hægri: Jafet Ottósson, Þóroddur Guð
mundsson, Andrés Straumland, Einar Olgeirsson, Jens Figved og Eyjólfur Árnason.
ved skrifar, staddur í Moskvu 10. nóv-
ember 1929, skýrir hann svo frá, að
Einar Olgeirsson hafi lagt til, að
kommúnistar gerðu bandalag við
sentrista og notuðu svo þetta banda-
lag til að sprengja Alþýðuflokkinn og
ná þannig fylgismönnum flokksins
yfir til kommúnista. Þessari tillögu
hafi verið hafnað á 17 manna ráð-
stefnu kommúnista 1928.
Hilfur Bjarnason fær
unum og bardaga-
Havard Langseth virðist hafa unnið
vel, þá er hann var hér á landi um
mitt ár 1930. í skjalasafni Kominterns
er skýrsla hans, bæði á norsku (24
bls.) og á þýzku (22 bls.), dagsett í júlí
1930. Þar að auki er þar 16 bls. ritgerð
eftir Arvid Hansen á þýzku um verka-
lýðshreyfingu og kommúnisma á ís-
landi.
í skýrslu Langseths hinni þýzku er
farið ýtarlega yfir stöðu atvinnulífs og
verkalýðshreyfingar á íslandi, öll
verkalýðsfélög talin upp hringinn í
kring um landið, stöðu samvinnufé-
laga lýst og síðan reynt að meta að-
stöðu kommúnista. Alls eru kommún-
istar á íslandi taldir vera 180-200.
Leiðtogar þeirra eru taldir upp og
hver fyrir sig fær einkunn. Brynjólfur
Bjamason er talinn vera fær í fræðun-
um og í bardagalist, en slakur í félags-
og skipulagsmálum. Einar Olgeirsson
er talinn hafa nokkra fræðiþekkingu
en hneigður til hentistefnu og að víkja
af réttri leið („eine starke Tendenz zu
opportunistischen Abweichungen").
Samt er hann talinn einlægur og
reyna að leiðrétta villur sínar. Hann
þyrfti þó að vinna með sterkari félög-
um. Aðrir sem fá einkunnir eru ísleif-
ur Högnason, Jón Rafnsson, Gunnar
Jóhannsson, Haukm- Björnsson og
Halldór Ólafsson (ísafirði).
Hinn 7. september 1930 setja þeir
sem fást við málefni íslands hjá Kom-
intem fram tillögur um hvernig ís-
lenzkir kommúnistar skuli haga sér
fram til flokksstofnunar. Þar er mælt
svo fyrir, að flokksstofnunin skuli
vera í samhengi við þing Alþýðu-
flokksins en það ekki gert að skilyrði,
að kommúnistar verði reknir úr
flokknum. Kommúnistum er gert að
ná yfirráðum yfir blöðum á Akureyri,
Siglufirði og á ísafirði. Jarðvegurinn
verði vandlega undirbúinn áður en
látið verði til skarar skriða. Undir
þetta rita þrír menn: A.H., H.L. og M.
og eru það einna líklegast Arvid Han-
sen, Havard Langseth og annað hvort
Mehring eða Mielenz.

Komintern leist ekki á hugmyndir íslenskra kommúnista:
Stofnuðu kommúnistaflokk á íslandi