Dagblaðið Vísir - DV - 16.02.2002, Blaðsíða 12

12
LAUGARDAGUR 16. FEBRÚAR 2002
Helgarblað_________________________________________________________________________________________________PV
Slobodan Milosevic á sakborningabekknum í Haag í Hollandi:
Erlendar fréttir vikunnar
Úr kerfiskalli í
þ j óðernissinna
„Enginn mun nokkru sinni berja
ykkur framar.“
Þessi fleygu orð gerðu Slobodan
Milosevic frægan um alla Júgóslavíu í
einni svipan. Árið var 1987, staðurinn
Kosovo, hérað í Serbíu þar sem meiri-
hluti íbúanna er af albönsku bergi
brotinn.
Milosevic var þá ósköp venjulegur
embættismaður kommúnistastjómar-
innar í Belgrad, kominn upp í miðjan
virðingarstigann, eða svo, og lítt
þekktur.
Stjórnvöld ákváðu að senda hann
til Kosovo til að róa serbn.eska íbúa
héraðsins sem höfðu kvartað sáran
undan illri meðferð af hálfu albanska
meirihlutans. Þegar á áfangastað kom
tók æstur múgurinn á móti sendi-
manninum frá Belgrad. Lögreglan,
sem aðallega var skipuð Albönum, tók
þá til sinna ráða og stuggaði við
mannfjöldanum.
Frægur á svipstundu
Það var þá sem Milosevic lét áður-
nefnd orð falla í frægri ræðu sem
hann hélt skammt utan við héraðshöf-
uðborgina Pristina.
Áhrifin létu ekki á sér standa. Rik-
issjónvarpið sýndi þessi ummæli
Milosevics, sem síðar varö forseti
Júgóslavíu, allan sólarhringinn og
þessi litlausi kerfiskall breyttist á
svipstundu í ákafan talsmann
serbneskrar þjóemisstefnu. Fyrir til-
stilli hans fengu Serbar útrás fyrir
gremjuna sem hafði kraumað i þeim í
fjörutíu ár þegar þeir litu á sig sem
olnbogabörnin í Júgóslavíu Títós mar-
skálks.
Tæpum fimmtán árum síðar situr
Slobodan Milosevic nú á sakborninga-
bekknum í stríðsglæpadómstóli Sam-
einuðu þjóðanna fyrir Júgóslavíu í
Haag í Hollandi. Hann er ákærður fyr-
ir þjóðarmorð í Bosníu og stríðsglæpi
og glæpi gegn mannkyninu í Króatíu
og Kosovo á síðasta áratug tuttugustu
aldarinnar þegar lýðveldi Júgóslavíu
voru vettvangur alvarlegustu átaka og
voðaverka í Evrópu frá lokum heims-
styrjaldarinnar síðari.
Villimennska og grimmd
Saksóknarar stríðsglæpadómstóls-
ins lýstu voðaverkunum sem Milos-
evic er sakaður um að hafa skipulagt
og bera ábyrgð á viö upphaf réttar-
haldanna á þriöjudag. Þar var hann
meðal annars sakaður um að hafa
sýnt villimennsku og grimmd sem
ekki ætti sér hliðstæður nema á mið-
öldum.
Milosevic svaraði saksóknurunum
svo fuflum hálsi þegar hann hóf
málsvörn sína á fimmtudag. Hann
hefur ætíð neitaö að viðurkenna lög-
sögu dómstólsins þar sem ólöglega
hafi verið tfl hans stofnað.
En hverfum aftur tfl loka niunda
áratugar siðustu aldar. Nýfundnar
vinsældir Milosevics gerðu honum
kleift að koma aftan að pólitískum
læriföður sínum, Ivan Stambolic, og
bola honum frá völdum. Milosevic var
kjörinn forseti Serbíu í desemberbyrj-
un 1990. Hann var svo gerður að for-
seta Júgóslavíu árið 1997.
Á sögufrægum blóðvelli
Þegar Serbar minntust 600 ára af-
mælis orrustunnar við Kosovo Polje
þann 28. júní 1989 kom ein milljón
manna saman á gamla vígveflinum og
hlýddi á nýja leiðtogann hvetja þá tfl
að búa sig undir nýja baráttu.
Orrustan við Kosovo Polje gegnir
mikilvægu hlutverki í sögu Serba og
sálarlífi. Þar neituðu þeir árið 1389 að
gefast upp fyrir ofurefli herja
ottómanaveldisins, jafnvel þótt það
REUTER-MYND
Slobodan Milosevlc
Júgóslavíuforsetinn fyrrverandi er nú fyrir rétti í Haag í Holiandi, ákærður fyrir þjóðarmorð ogglæpi gegn mannkyninu
vegna styrjaldanna í fyrrum lýöveldum Júgóslavíu á síðasta áratug.
kostaði þá ósigur og undirokun.
Skömmu síöar hóf hann að senda
vopn til serbneskra aðskflnaðarsinna
í bæði Króatíu og Bosníu. Á sama
tíma komust þjóðernissinnar tU valda
í öðrum lýðveldum gamla júgóslav-
neska sambandsríkisins.
Guölaugur
Bergmundsson
blaðamaður
Erlent fréttaljós
Þetta var upphaf borgarastyrjald-
anna sem áttu eftir að geisa í fyrrum
lýðveldum Júgóslavíu mestaUan tí-
unda áratug tuttugustu aldar.
Króatía og Slóvenía urðu fyrst lýð-
veldanna tU aö lýsa yfir sjálfstæði, í
júní 1991. Eftir sjálfstæðisyflrlýsingu
stjómarinnar í Zagreb horfði
serbneski minnihlutinn í Króatíu tU
MUosevics um stuðning. Serbamir
höfðu þá lýst yfir sjálfstjóm
Krajina-héraðs. Ekki stóð á svari
frá MUosevic frekar en fyrri daginn.
„Við teljum að Serbar hafl lögmæt-
an rétt tU að búa í einu landi. Ef við
neyðumst tU að berjast þá munum við
svo sannarlega gera það,“ sagði MUo-
sevic.
Júgóslavneska hernum, með full-
tingi serbneskra aðskUnaðarsinna,
varð vel ágengt í Króatíu. í desember
1991 höfðu Serbar lagt undir sig nærri
þriðjung aUs lands í lýðveldinu. AUt
að tuttugu þúsund manns týndu lífi í
átökunum og um fjögur hundruð þús-
und manns flosnuðu upp frá heimU-
um sínum.
Bosníumenn lýstu yfir sjálfstæði
lýðveldisins í aprU 1992 og i kjölfarið
fýlgdi þriggja ára borgarastyrjöld, ein-
hver sú blóðugasta í Evrópu frá lok-
um heimsstyrjaldarinnar síðari.
Þeirri styrjöld lauk svo með friðar-
samningum sem kenndir eru við borg-
ina Dayton í Ohio árið 1995.
Það var þó ekki fyrr en eftir loft-
árásir NATO, fyrstu hemaðarárásir
bandalagsins í fimmtíu ára sögu þess,
að hægt var að koma vitinu fyrir leið-
toga Serba í Bosníu og fá þá tU að
skrifa undir friðarsamkomulagið.
Vesturveldin höfðu einangrað
Serbíu og beitt landið viðskiptaþving-
unum vegna styrjaldarinnar í Bosniu.
En að friðarsamningnum undirrituð-
um var smám saman slakað á klónni.
Sú þíða varði þó ekki lengi.
Kosovo gerði útslagið
Serbar hófu ofsóknir á hendur al-
banska meirihlutanum í Kosovo-hér-
aði og vorið 1999 voru leiðtogar Vest-
urlanda búnir að fá sig fuUsadda á tU-
raunum tU að fá MUosevic tU að
hætta og semja um frið. Enn á ný
voru orrustuvélar NATO kaUaðar tU
leiks. Það var svo ekki fýrr en eftir 78
daga loftárásir á Serbíu að MUosevic
gafst upp.
Slobodan MUosevic hóf klifur sitt
upp metorðastiga júgóslavneska
stjórnkerfisins fyrir tUstiUi fjölda-
hreyfingar almennings árið 1987.
Þessi sami almenningur sá svo tU
þess að hrekja hann endanlega frá
völdum rúmum þrettán árum síðar.
Þjóðin rak hann
I október árið 2000 snerist almenn-
ingur um aUa Serbíu gegn honum eft-
ir að hann reyndi að stela kosningun-
um sem þá voru nýlega haldnar.
Stjórnarandstæðingar efndu tfl
mikils fiöldafundar fyrir utan þing-
húsið í Belgrad 5. október tU að krefi-
ast þess að MUosevic játaði ósigur
sinn. Hann gerði það daginn eftir.
Fyrsta aprU árið eftir var fýrrum
Júgóslavíuforseti svo handtekinn og
hnepptur í varðhald. í júnUok sama ár
var hann framseldur tU stríðsglæpa-
dómstólsins í Haag.
Örlög MUosevics munu væntanlega
ráðast eftir tvö ár þegar áætlað er aö
réttarhöldunum ljúki.
Byggt á efhi frá BBC og Reuters.
Fjöldamorö í Kosovo
Þessi mynd er úr myndbandsupptöku sem læknir í Kosovo tók af líkum
Albana sem Serbar myrtu árið 1999, skömmu fyrir loftárásir NATO.
Réttað yfir Milosevic
Langþráð réttar-
höld yfir Slobodan
MUo-sevic, fýrrum
forseta Júgóslavíu,
hófust loks fýrir
stríðsglæpadóm-
stóli Sameinuðu
þjóðanna í vik-
unni. MUosevic er
ákærður fyrir þjóð-
armorð, stríðsglæpi og glæpi gegn
mannkyninu í tengslum við átökin á
Balkanskaga á síðasta áratug tuttug-
ustu aldarinnar. Búist er við að rétt-
arhöldin standi í tvö ár.
Við upphaf réttarhaldanna á þriðju-
dag gáfu saksóknarar ófagrar lýsingar
á atburðum þeim sem MUosevic er
sakaöur um að hafa skipulagt og
sögðu þá lýsa grimmd sem ætti sér
ekki hliðstæðu nema á miðöldum.
Þegar MUosevic hóf málsvörn sína á
fimmtudag sagði hann málatUbúnað-
inn aUan tóma lygi. Sem fyrr viður-
kennir hann ekki lögsögu dómstólsins
yfir sér.
Arafat tekur á sig ábyrgð
Yasser Arafat, forseti Palestínu-
manna, féllst á það í vikunni að taka
á sig aUa ábyrgð á vopnasendingunni
sem ísraelski herinn lagði hald á á
Rauðahafi í siðasta mánuði. Að sögn
Colins Powells, utanríkisráðherra
Bandaríkjanna, tekur Arafat ekki
ábyrgð persónulega heldur fyrir hönd
palestínsku heimastjórnarinnar. Ara-
fat hafði áður þvertekið fyrir að hafa
vitað neitt um sendinguna. Bandarisk
stjómvöld sögðust hins vegar hafa
undir höndum sannanir fyrir því að
palestínsk stjómvöld væru flækt í
málið og hefðu þrýst mjög á Arafat.
Allt á huldu um Pearl
Undir lok vik-
unnar var enn aUt
á huldu um örlög
bandaríska blaða-
mannsins Daniels
Pearls sem harð-
línumúslímar
námu á brott í
borginni Karachi í
Pakistan fyrir tæp:
um mánuði. Eigin-
kona Pearls, sem gengur með fýrsta
bam þeirra hjóna, sendi frá sér tU-
finningaþrungna yfirlýsingu í vik-
unni þar sem hún fór fram á að manni
hennar yrði sleppt. Höfuðpaur mann-
ræningjanna er i haldi lögreglu í
Karachi og við yfirheyrslu sagðist
hann telja að Pearl væri látinn. Lög-
reglan leggur ekki trúnað á þá frá-
sögn.
Yfirheyrslur vegna Enrons
Yfirheyrslur vegna gjaldþrots
orkusölufyrirtækisins Enrons héldu
áfram í Bandaríkjaþingi í vikunni.
Kenneth Lay, fyrrum stjórnarfor-
maður, neitaði að svara spuming-
um þingmanna að ráði lögmanna
sinna. Hann nýtti sér stjómarskrár-
varinn rétt sinn tU að sakfeUa ekki
sjálfan sig. Sherron Watkins, að-
stoðarforstjóri og sú sem fyrst var-
aði við þrengingum fyrirtækisins og
vafasömum starfsaðferðum, sagði
hins vegar þegar hún kom fyrir
þingnefndina að Lay hefði verið
blekktur um stöðu Enrons. Hún
sagði að nokkrir af æðstu mönnum
fyrirtækisins, endurskoðendur og
lögmenn, hefðu þar verið að verki.
Chirac vill sitja áfram
Jacques Chirac
Frakklandsforseti
brá sér tU Avignon
í sunnanverðu
Frakklandi í upp-
hafi vikunnar og tU-
kynnti þar aö hann
sæktist eftir endur-
kjöri í forsetakosn-
ingunum í vor. Við það tækifæri réðst
hann harkalega að ríkisstjóm sósí-
alista, undir forystu Lionels Jospins,
og sagði hana hafa klúðrað efhahags-
stjóminni. Jospin hefur ekki formlega
gefið kost á sér en fastlega er gert ráð
fyrir að slagurinn standi mUli þeirra
Chiracs í síðari umferð kosninganna.
Samkvæmt nýrri könnum hefur
Chirac heldur sótt í sig veðrið frá því
hann tUkynnti um framboð sitt en
fýlgi Jospins hefur dalað aðeins.