Dagblaðið Vísir - DV - 13.04.2002, Blaðsíða 11

LAUGARDAGUR 13. APRÍL 2002
11
Skoðun
Hópurinn sem tók þátt í umræð-
unni þynntist smám saman og á
endanum stóð maðurinn einn. Hon-
um rann skilningsleysi félaganna til
rifja og þagnaði enda hafði engan
tilgang að tala við sjálfan sig um
eitthvað sem hann vissi manna
best. Þar sem hann gekk að vinnu-
stöð sinni hnippti hann í feitvaxinn
félaga og bauðst til að gefa honum
buxur sem hann sjálfur var vaxinn
frá, innávið. Nístandi augnaráð
feita félagans sagði honum að þögn-
in væri gulls í gildi. Þar sem maður-
inn nýmagri hélt áfram göngu sinni
um vinnustaðinn opnuðust augu
hans fyrir því að enginn vildi leng-
ur tala við hann um árangursríka
megrun. „Öfund“, hugsaði hann
með sér.
Fermingarfötin
Þegar heim kom eftir erfiðan
vinnudag hafði hann ekkert tilefni
til að spyrja um þyngd. Aðeins eig-
inkonan og yngsta barnið, stúlka,
voru heima. Báðar voru svo grann-
vaxnar að ekki tók þvi að spyrja
þær. Hann ákvað í stað þess að taka
til við það uppáhaldstómstundagam-
an sitt að máta gömul fót. Sér til
undrunar og gleði passaði hann nú
i fermingarfotin sín. Að vísu voru
skálmamar uppi á miðjum kálfum.
Sjálfhverfur ákvað hann að sýna
sig og gekk til stofu og sneri sér í
hring framan við mæðgumar.
„Passaðu þig að verða ekki
ringlaður," sagði konan við
sjálfhverfan eiginmanninn.
Hún nennti síst af öllu að
ræða enn einu sinni við
hann um hamstrakúrinn
og reyndi að fitja upp á
umræðu um virkjanamál
á hálendinu. Hann
skynjaði áhugaleysi
mæðgnanna sterkt og
jjjf ákvað að draga sig í hlé
ÍP^ og koma sér í þægilegri
* félagsskap.
Hamstrarnir tóku kipp í
búrum sínum og horfðu á
manninn í fermingarfótunum
ganga að búrinu með gulrót í
annarri hendi en gúrku í
hinni. Samkeppni þeirra og
mannsins um fóðrið hafði
staðið um þriggja mánaða
skeið. Eini munurinn á sam-
Sér til undrunar og gleði
passaði hann nú í ferm-
ingarfötin sín. Að vísu
voru skálmarnar uppi á
miðjum kálfum. Sjálf-
hverfur ákvað hann að
sýna sig og gekk til stofu
og sneri sér í hring fram-
an við mœðgurnar. „Pass-
aðu þig að verða ekki
ringlaður, “ sagði konan.
keppnisaðilunum var sá að maður-
inn hafði horfallið á þeim útmánuð-
um sem liðið höfðu í áranna skaut
frá því „hamstrakúrinn" hófst. Á
hverjum degi hafði hann lést um
sem nam tveimur hömstrum að því
gefnu að meðalvigt þeirra væri um
150 grömm. Hamstrarnir höfðu aftur
á móti haldið velli þó grunsemdir
hafi komið upp um að hungursneyð
hefði neytt kerlinguna út í þá óhæfu
að éta ungana sína. ítarleg rannsókn
á málinu og því hvort fóðurskortur
hefði valdið sýknaði húsbóndann af
duldum ásökunum bamanna um að
hann lægi i hamstrafóðrinu. Niður-
staða óformlegs kviðdóms á heimil-
inu var sú að „óeðli“ hefði ráðið at-
höfnum dýrsins.
Meðal hamstra
Maðurinn stóð hjá búrinu og
reyndi að gera upp við samvisku sína
hvort hamstramir ættu að fá hluta af
góðmetinu sem hann hélt í höndum
sér. Hann ákvað að færa fóm og
braut stóran bita af gúrkunni og ann-
an af gulrótinni, opnaði búrið og eft-
irlét hömstmnum. Hann horfði í
rauð augu hvita hamstursins og
ímyndaði sér að dýrið blikkaði aug-
unum sem túlka mætti sem svo að
hann stæði sig vel. Nýmagri maður-
inn kinkaði kolli á móti og lagði frá
sér gulrótina. Siðan tók hann gúrk-
una báðum höndum og borðaði eins
og hamstur. Hann var i góðum félags-
skap: „Hvað ertu þungur?" spurði
hann hvíta hamsturinn með rauðu
augun en fékk ekkert svar. Hann hló
með sjálfum sér og ákvað að hætta að
spyrja fólk um líkamsþyngd.
Svo var nefnilega komið
að margir voru famir að
efast stórlega um að
Bandaríkjaforseti meinti
nokkuð af því sem hann
sagði um nauðsyn þess að
ísraelar hypjuðu sig.
Evrópusambandsins sem settar
voru fram eftir fund fulltrúa þess-
ara aðila í Madríd.
ísraelski forsætisráðherrann
sagði að haldið yrði áfram hemað-
araðgerðunum gegn Palestínu-
mönnum á meðan enn væm ein-
hverjir hryðjuverkamenn eftir, eins
og hann kallaði það.
„Það er hægt að tala um frið en
það er ekki hægt að koma á friði á
meðan hryðjuverk eru framin,"
sagði Sharon. „Ég vona aö Banda-
ríkjamenn, hinir miklu vinir okkar,
skilji að þetta er stríð upp á líf eða
dauða fyrir okkur. Við höfum rétt
til að verja borgara okkar og það á
ekki að beita okkur þrýstingi til að
gera það ekki.“
Svo mörg voru þau orð ísraelska
forsætisráðherrans á miðvikudag.
Það er því alveg ljóst að Colin
Powell, utanríkisráðherra Banda-
ríkjanna, á erfitt verk fyrir höndum
þegar hann reynir að koma vitinu
fyrir Sharon. Þegar þetta er skrifað
er Powell nýkominn til ísraels og
því ekki ljóst hvort hann hefur er-
indi sem erfiði. En þegar þess er
gætt að ekkert ríki þyggur jafn mik-
ið fé í alls lags aðstoð frá Bandaríkj-
unum og ísrael fmnst manni að
stjómvöldum í Washington ætti að
reynast auðvelt að snúa upp á hend-
ina á Sharon og leiða honum fyrir
sjónir að núverandi stefna hans i
garð Palestínumanna muni aðeins
leiða til enn meiri hörmunga fyrir
bæði Ísraelsríki og Palestínumenn.
Bandaríkjamenn gætu skrúfað fyrir
þessa aðstoð, eins og þeir hafa
skrúfað fyrir aðstoð til júgóslav-
neska sambandsríkisns til að
þvinga það til að fara að vilja sínum
í framsalsmálum meintra stríðs-
glæpamanna.
Hingað til hefur nefnilega ekki
veriö sama hver stríðsglæpamaöur-
inn er. Sannast þar enn einu sinni
hið fomkveðna um að Jón sé hreint
ekki jafnmerkilegur pappír og nafni
hans, séra Jón.
Peningnum er
Ólafur Teitur
Guðnason
blaðamaður
mm.
Það er fróðlegt að bera saman
umræðu um 20 milljarða króna rik-
isábyrgð til deCODE Genetics og
umræðu um miðlægan gagnagrunn
á heilbrigðissviði.
Allt ætlaði um koll að keyra í
þjóðfélaginu þegar frumvarp um
gagnagrunninn var lagt fram. Málið
var rætt í fimmtíu og fimm klukku-
stundir á Alþingi. Frumvarpinu
fylgdu þykkir staflar af upplýsing-
um, greiningum, álitum og umsögn-
um. Heilbrigðisnefnd fór fram á
áttatíu og níu umsagnir til viðbótar.
Fjölmiðlar settu þjóðina á námskeið
um hvert hugtakið á fætur öðru:
persónugreinanleg og ópersónu-
greinanleg gögn, upplýst samþykki
og ætlað samþykki. Þriðji hver
þingmaður lagðist gegn málinu. Sér-
stök samtök voru stofnuð til að berj-
ast gegn því. Siðanefndir í samfélag-
inu reyndust fleiri en nokkurn
hafði grunað.
Allt gott er um þetta að segja. En
hver og einn íslendingur getur með
einföldum hætti óskað eftir því að
upplýsingar um hann verði ekki
fluttar í gagnagrunninn.
Smámál?
Núna stendur til að leggja 20 þús-
und milljónir króna af almannafé að
veði fyrir sama fyrirtæki og naut
góðs af niðurstöðu gagnagrunns-
málsins. Fyrsta umræða um málið á
Alþingi fór að mestu fram á meðan
þjóðin svaf. Frumvarpinu fylgir tíu
blaðsíðna greinargerð. Fáir þing-
menn virðast ætla að leggjast gegn
málinu þótt fyrirvarar séu gerðir og
upplýsinga krafist. Útlit er fyrir að
þokkaleg sátt verði um málið á
þingi. Háskólamenn og aðrir sér-
fræðingar gagnrýna en fæstir að
fyrra bragði. Engin samtök sýnast í
fæðingu. Og svo virðist sem búið sé
að siða nefndimar.
Verði frumvarpið að lögum fær
hins vegar enginn íslendingur
nokkru um það ráðið hvort hann
vill eiga það á hættu að sjá á eftir
skattfé sínu til lánardrottna líf-
tæknifyrirtækisins. Það er ekki far-
ið fram á upplýst samþykki. Upplýs-
ingar í miðlægum gagnagrunni
skattstjóra eru rækilega persónu-
greinanlegar. Úrsögn er ekki í boði.
Hver er áhættan?
Ríkisábyrgð vegna lyfjaþróunar
kallar á miklu meiri umfjöllun og
rökstuðning en er að fmna í frum-
varpinu sem lagt hefur verið fram.
Jafnvel þeir sem geta fallist á ríkis-
stuðning af þessu tagi hljóta að
krefjast betri upplýsinga.
Þingmaðurinn Einar Oddur
Kristjánsson hefur þegar gert það.
„Mér flnnst ákaflega litlar upplýs-
ingar fylgja frumvarpinu," sagði
hann á Alþingi aðfaranótt fimmtu-
dags. „Ég ætla að efnahags- og við-
skiptanefnd standi frammi fyrir
mjög erfiðri og flókinni vinnu, að
kanna þetta eins og hægt er og átta
sig á um hvað er að ræða. Ég vona
að nefndinni takist að leggja fyrir
okkur nógu glöggar upplýsingar um
stöðu málsins þótt tíminn sé
skammur," sagði Einar Oddur. For-
maður nefndarinnar var fjarstaddur
umræðuna.
Ríkisábyrgð vegna lyfja-
þróunar kallar á miklu
meiri umfjöllun og rök-
stuðning en er að finna í
frumvarpinu sem lagt
hefur verið fram. Jafnvel
þeir sem geta fallist á
ríkisstuðning af þessu
tagi hljóta að krefjast
betri upplýsinga.
Einar Oddur hefur lög að mæla. í
frumvarpinu er lítið sem ekkert
fjallað um áhættuna sem fylgir
verkefninu. Ekki er til dæmis fjall-
að um það hve hátt hlutfall líftækni-
fyrirtækja hefur orðið gjaldþrota.
Aðeins eitt dæmi er nefnt um að
tekist hafi að þróa lyf með aðferðum
líftækninnar.
Vitanlega er ógerningur að eyða
óvissu um verkefnið. En það verður
að gera betur en að orða það sem
svo að það sé „auðvitað ákveðin
áhætta af þessu“.
Skilyrði aðstoðar
Hins vegar er það ekki svo að rík-
isábyrgðin sé því réttmætari sem
áhættan er minni. Kröfur sem nú
heyrast um að ríkið einbeiti sér
heldur að því að aðstoða önnur og
áhættuminni verkefni eru ekki
endilega skynsamlegri þótt svo
kunni að virðast við fyrstu sýn.
Þvert á móti má halda því fram
með gildum rökum að ríkisaðstoð
af þessu tagi sé því aðeins réttmæt
að áhættan sé feiknalega mikil!
Ástæðan er sú að verkefni sem
fela í sér ávinning, án verulegrar
áhættu, hljóta að eiga greiðan að-
gang að fjármagni á almennum
markaði. Hvers vegna ætti ríkið að
hlaupa undir léttustu baggana? Ef
þeirri reglu væri fylgt væri ríkis-
sjóður óðara kominn í ábyrgð fyrir
kastað
stóran hluta fyrirtækja I landinu!
Nei, sértæk rikisaðstoð, sem ekki
byggist á almennum reglum, ætti
þá fyrst að koma til álita þegar eng-
in önnur leið virðist fær að settu
marki - líkt og þegar við blasti að
flugsamgöngur legðust af eftir 11.
september vegna þess að trygginga-
félög treystu sér ekki til að bjóða þá
vemd sem krafist var. Þá gekkst
ríkissjóður í ábyrgð fyrir tífalt
hærri upphæð en hér um ræðir.
Augljóst var að feiknalegir hags-
munir voru í húfi og engin önnur
leið fær til þess að tryggja þá.
Rangsnúin réttlæting
Þeir sem nú afla stuðnings við
ríkisábyrgð vegna deCODE hafa
fært rök fyrir því að deCODE búi
að ýmsu leyti við minni áhættu en
sambærileg fyrirtæki. En þeir ættu
að haga málflutningnum þveröfugt!
Þeir ættu að segja það umbúðalaust
að áhættan sé afar mikil. Lög um
ríkisábyrgðir krefjast þess beinlínis
að um mikla áhættu sé að ræða:
þau banna ríkisábyrgð nema útilok-
að sé að fjármagna verkefnið með
öðrum leiðum.
Það sem efasemdamenn ættu að
hlusta eftir eru sannfærandi rök
fyrir því að hugsanlegur ávinning-
ur þjóðarinnar (ekki eingöngu hlut-
hafa i deCODE) af nýrri lyfjaþróun-
ardeild sé slíkur að hann réttlæti
þá miklu áhættu sem er fyrir hendi.
Að það sé óverjandi að láta verkefn-
ið eiga sig. Og að útilokað sé að það
verði að veruleika nema með þess-
ari vafasömu aðferð.
Þessi rök skortir. Ýjað hefur ver-
ið að því að starfsemin verði byggð
upp vestur í Kísildal ef ríkisábyrgð-
in bregst en ekki hefur verið út-
skýrt hvers vegna lánardrottnar
ættu ekki að taka það í mál að lána
til nákvæmlega sömu starfsemi hér
á íslandi. Getur verið að það hafi
engin lán verið í boöi?
Talað hefur verið um innspýt-
ingu af hámenntuðu vinnuafli en
hún mun auðvitað jafnframt fela í
sér blóðtöku fyrir þau fyrirtæki og
stofnanir íslenskar sem reyna að
halda í þetta sama vinnuafl án
hjálpar frá ríkinu. Brestur hér á
allsherjarflótti meinatækna, líf-
fræðinga og lífefnafræðinga frá
Landspítala og fleiri opinberum
stofnunum yfir í Vatnsmýri? Tekst
einkafyrirtækjunum að halda í sitt
fólk?
Það er svo sannarlega ástæða til
að fagna tilkomu íslenskrar erfða-
greiningar og óska fyrirtækinu alls
hins besta. Og meirihluti íslensku
þjóðarinnar er reiðubúinn að leggja
því lið með því að opna fyrir því
sjúkraskrá sína. En peningurinn
sem nú á að kasta upp I loft og bíða
eftir að lendi rétt - hann á að koma
úr þess eigin vasa.