Dagblaðið - 18.11.1977, Blaðsíða 11

DAGBLAÐIÐ. FÖSTUDAGUR 18. NÖVEMBER1977.
...." "" .............................
11
Fyrstu frjálsu kosningarnar í
Portúgal fyrlr tæplega þremur ár-
um vöktu mikiar vonir með þjóð-
inni. Slagorðin voru uppi um alla
veggi í borgunum. Vinstri fiokk-
arnir gerðu sér miklar vonir um
mikið fylgi, sérstaklega kommún-
istar. Fylgi þeirra reyndist þó
minna en ætlað var þegar á
reyndi.
hafa hvatt Soares til að reyna
slíka -stjórnarmyndun til að
styrkja stjórnartökin.
Jafnaðarmannaleiðtoginn
Soares er ekki sagður hrifinn
af þessari hugmynd þvi með því
óttast hann að styrkja stöðu
kommúnistaflokksins. Eins og
áður sagði er portúgalski
kommúnistaflokkurinn ekki
inni á sömu sáttalínu og flestir
aðrir samflokkar hans í Vestur-
Evrópu.
Hinn svokallaði Evrópu-
kommúnismi er Alvaro Cunhal
foringja flokksins lítt að skapi.
Hefur þessi afstaða hans meðal
annars valdið þvi að lítill
Vvinskapur er milli spænska
kommúnistaflokksins og
bræðraflokks hans I Portúgal.
Carrillo, hinn spænski
kommúnistaforingi, hefur
verið hávær í andstöðu sinni
gegn Sovétstjórninni og hlotið
skammir og slæmar móttökur í
Moskvu að launum. Cunhal
telur samvinnu við hægri
sinnaða flokka í Vestur-Evrópu
fjarstæðu og hefur lítið gefið
slíkum hugmyndum undir
fótinn.
Einnig er athyglisvert að
stjórnmáláflokkarnir í
Portúgal virðast allir vera að
færast til hægri. Sú vinstri
bylting sem gerð var þar og
virtist á tímabili vera verða að
valdatöku kommúnista er orðin
heldur ljósrauð á litinn.
Efnahagserfiðleikarnir
virðast ætla að neyða Soares til
hægri. Og ekki er ólíklegt að sú
vinstri stefna, sem áður var efst
á baugi í flokknum, fari lægra
en áður.
Eanes forseti hefur eitt
tromp á hendi ef allt virðist
ætla að fara í óefni: Stjórnar-
skráin leyfir honum að taka sér
jafnmikil völd og forseti Banda-
rikjanna hefur. Getur hann, ef
hann telur nauðsynlegt, rekið
forsætisráðherrann og alla
ríkisstjórnina frá völdum og
myndað sína eigin stjórn.
Talið er að Eanes forseti
muni ekki grípa til þess ráðs
fyrr en í fulla hnefana. Aftur á
móti er stjórnmálamönnum það
ljóst að ef þeir standa sig ekki á
forsetinn tæpast annars kost.
öfl innan hersins, sem reyndar
er klofinn í afstöðu sinni til
stjórnmála, krefjast þess að
einhver festa sé í stjórn
landsins.
Ýmsir hershöfóingjanna eru
ineira að segja ekkert of hrifnir
af lýðræðisfyrirkomulaginu og
mundu gráta þurrum tárum
fall þess.
Víðishúsið og miðbærinn
Ég hef undanfarið skrifað
nokkrar greinar í Vísi um
Víðishúsið. Ég hef bent á,
hversu fjarstætt það er að gera
það hús að miðstöð menntamála
í landinu og bent á tvær megin-
ástæður:
1. Otlit hússins sæmir ekki
opinberri byggingu — allra síst
húsi undir menntamála-
ráðuneyti.
2. Kaupin á húsinu þýða brott-
flutning ráðuneytisins úr mið-
bænum og brýtur það
algjörlega í bága við stefnu
Reykjavíkurborgar í skipulags-
málum höfuðborgarinnar.
Með því að ég er Reyk-
víkingur, er mér ekki sama,
hvernig borgin lltur út. Ég vil
endurreisn miðbæjarins til
þess að hann verði sá kjarni
höfuðborgarinnar, sem honum
ber. Ég tel að flutningur stjórn-
arráðsins úr miðbænum yrði
verulegt áfall fyrir miðbæinn
og þar með Reykjavík í heild.
Ég er einnig þeirrar
skoðunar, að gera verði þá
kröfu til opinberra aðila, að
þeir vandi til, þegar þeir velja
opinberum stofnunum hús-
næði, annaðhvort með húsa-
kaupum eða með nýbyggingum.
Ég get. ekki faliist á, að útlit
húsa skipti ekki máli — þvert á
móti verða opinberar bygging-
ar að vera reisulegar og
virðulegar. Ég er á móti því að
kaupa t.d. gamla Bretabragg-
ann í Laugarnesi undir for-
sætisráðuneytið, þótt ég efi
Kjallarinn
Haraldur Blöndal
ekki að kaupa megi braggann á
góðum kjörum.
Mátti ekki spurja
um 600 milliónir
Andstaða mín gegn því að
kaupa Víðishúsið undir stjórn-
arráð er slík að ég lýsti þvl að
ég myndi beita mér gegn
kaupunum með undirskrifta-
söfnun. Undir þetta sjónarmið
tók Dagblaðið I leiðara. Á sama
tíma ákvað ég að gefa kost á
mér I prófkjör Sjálfstæðis-
flokksins. Ég vildi ekki blanda
þessum tveimur málum saman
og ákvað því að fresta söfn-
uninni þar til að loknum
kosningum. En jafnframt
ákvað ég að nota tækifærið og
koma spurningunni um Víðis-
húsið að I skoðanakönnuninni
samfara prófkjörinu. Ég taldi
þessa spurningu mjög eðlilega.
Mikið er rætt um kaupin
manna á meðal og húsakaupin
vel upplýst I blöðum. Birt hafði
verið skýrsla Innkaupastofnun-
ar ríkisins, sem kannaði húsa-
kaupin fyrir ríkissjóð og eig-
endur Víðis höfðu túlkað sín
sjónarmið. Af þessum ástæðum
var engin hætta á að málið væri
ekki lagt hlutlaust fyrir kjós-
endur.
Þegar ég ætlaði að leggja
spurninguna fyrir stjórn
fulltrúaráðs sjálfstæðis-
félaganna I Reykjavlk, kom I
ljós, að hún taldi 600 milljón
króna húsakaup beinast að per-
sónu og var mér sagt, að ég
mætti ekki spurja um kaupin
með þessum hætti.
Ég átti þá um tvennt að velja.
Annars vegar að slá hnefanum I
borðið og hætta við svo búið —
hins vegar að reyna að orða
spurninguna þann veg, að
almenningur gæti skilið hvað
fyrir mér vekti. Þess vegna er
spurt, hvort menn séu hlynntir
þvl að ráðuneytin séu áfram I
gamla miðbænum.
Þeir sem eru á móti því að
flytja ráðuneytin út um borg og
bý og vilja vernda miðbæ
Reykjavíkur greiða atkvæði
með spurningunni. Þeir sem
vilja eyðileggja miðbæinn
greiða atkvæði á móti
spurningunni.
Ég veit vel, að mjög margir
telja kaupin á Vlðishúsinu
vond kaup og eru á móti þeim
þess vegna. Þetta sjónarmið er
mjög eðlilegt og réttmætt.
Þessir menn leggjast gegn
kaupunum á Víðishúsinu með
þvl að snúast gegn flutningi á
ráðuneytum úr miðbænum. Ef
ráðuneytin fara ekki þaðan er
botninn dottinn úr kaupunum á
margnefndu húsi.
Reynt að eyðileggja
spurninguna
Ég viðurkenni fúslega, að
spurningin er ekki orðuð eins
skýrt og ég hefði kosið. En ég
get ekki tekið undir það sjónar-
mið að hún hafi verið eyðilögð.
Það var reynt að eyðileggja
hana — sú tilraun mistókst. Um
næstu helgi gefst mönnum færi
á að tjá hug sinn um margnefnd
húsakaup, þótt með óbeinum
hætti sé.
Ég skora á Reykvíkinga að
standa vörð um höfuðborg sína.
Haraldur Blöndal.
lögfræðingur.
Stefnan er til staðar
Það hefur glögglega komið
fram nú um nokkurt skeið að
þeim fjölmörgu, sem styðja
Sjálfstæðisflokkinn að málum,
finnst sem hin styrka stjórn á
flokknum, sem áður var afl
hans og aðalsmerki og forsenda
þess trausts og fylgis sem hann
hafði, hafi nú að einhverju
leyti bognað eða látið undan
meir en góðu hófi gegnir.
Þar sem undirritaður fyllir
þann hóp fólks sem styðpr
Sjálfstæðisflokkinn en finnst
tímabært að snúið sé blaði til
■harðari andstöðu við vinstri
öflin I landinu varð hann
fúslega við tilmælum fjöl-
margra aðila, sem sannanlega
fylgja Sjálfstæðisflokknum að
málum, um að gefa kost á sér I
prófkjöri því sem Sjálfstæðis'
flokkurinn efnir nú til vegna
framboðslista flokksins við
næstu alþingiskosningar.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur,
eins og kunnugt er, goldið mik-
ið afhroð og tilfinnanlegt.
Mætir menn og mikilhæfir hafa
ýmist fallið frá eða orðið að
hverfa frá forystu án fyrirvara.
Með sviplegu áfalli eins
mikilhæfasta foringja flokksins
og íslenzkra stjórnmála á síðari
árum var höggvið það skarð I
flokkinn sem ekki tókst að fylla
nema til skamms tíma. Mistök I
því að hafa ekki byggt upp
fleiri samhæfða krafta sögðu til
sln.
Undansláttur og frávik frá
stefnu Sjálfstæðisflokksins var
I eina tíð ekki aðalsmerki hans
heldur var festa og einbeitni
látin sitja I fyrirrúmi þess
flokks, enda stjórnvölur
mannaður einbeittum og skel-
eggum flokksmönnum.
Styrkur eins stjórnmála-
flokks felst ekki einvörðungu I
ráðstefnuhaldi eða I f jölda
klúbbfunda, einkum ef
viðfangsefni slíkra ráðstefna
eða klúbbfunda er að meiri-
hluta til mál sem ekki sam-
rýmast þeirri stefnumótun sem
viðkomandi flokkur hefur lýst
yfir.
Það er t.d. fráleitt að hugsa
sér að Sjálfstæðisflokkurinn
eigi að vera I forsvari fyrir
óraunhæfum félagsmálastefn-
um eða félagshyggju sem
tröllríður hverju sveitar- og
bæjarfélagi í þessu landi að
undirlagi kommúnista og
annarra vinstri afla.
á
Kjallarinn
Geir R. Andersen
Misskildar „samhjálpar-
aðgerðir“ verða aldrei til þess
að hvetja einstaklingsframtak
fólks heldur til þess að letja
enn frekar þá menn sem ávallt
eru reiðubúnir til þess að kref j-
ast samhjálpar og aðstoðar, að
því tilskildu að „aðrir borgi
brúsann“.
Þannig finnst mörgum að
Sjálfstæðisflokkurinn sé ekki
um þessar mundir það hreyfiafl
eintaklingsframtaks og einarðra
skoðana sem hann áður var og
stuðningsmenn hans hafa lagt
skilning I að hann ætti að vera,
m.a. með því að byggja á
einstaklingshyggju en ekki
félagshyggju.
1 flestum áhrifameiri málum
er það æ oftar að sjálfstæðis-
menn hafa ekki I frammi nógu
skeleggan málflutning, sem
telja verður miður þegar um er
að ræða mál sem beinlínis
stuðla að framgangi hins frjálsa
framtaks, og oftar en ekki láta
þeir knýja sig til undanhalds I
mörgum meiriháttar málum,
sem áður fyrr hefði verið talið
sjálfsagt að Sjálfstæðis-
flokkurinnstæði í forsvari fyrir.
A Alþingi og eins I ríkis-
stjórn kemur þrtta glögglega
fram I þeirri viðleitni fulltrúa
borgaraflokkannaaðgera hosur
slnar grænar fyrir vinstri
öflunum og þá með ýmsum um-
mælum sem eiga að falla I
góðan jarðveg, ef það mætti
verða til þess að ná í einhver
atkvæði frá vafasömum
kjósendum, en sem síðar
verður aðeins til þess að gera
trausta stuðningsmenn
fráhverfa.
Það er ekki að ástæðulausu
sem hinir almennu fylgismenn
Sjálfstæðisflokksins eru
kvfðandi um framtíð þeirrar
stefnu sem hefur einstaklings-
framtak og frelsi að leiðarljósi,
svo fátæklega sem flokkurinn
er búinn málgögnum til baráttu
sem ætti ekki að vera háð af
minna kappi en hjá flokks-
blöðum vinstri aflanna,
sem virðast hafa erindi sem
erfiði.
Ríkisstjórnin með sjálf-
stæðismenn I fararbroddi hefur
meirihluta á Alþingi og hún á
að ráða mikilvægum málum,
hver sem þau eru, án samráðs
við vinstri flokkana, og við
það eitt vinnur hún traust
þeirra sem kusu hana og eykur
traust sitt hjá almenningi. Við
kosningar hefur þjóðin
tækifæri til þess að dæma hvort
rétt var ráðið. Hik stjórnvalda
og framkvæmdaleysi ýtir undir
öfgaöfl I landinu og því lengur
sem hik og framkvæmdaleysi
varir eykst öfgaöflum ásmegin
— og að lokum hafa þau yfir-
höndina með þeim áformum
sem þau hafa á stefnuskrá
sinni.
Það er krafa alls hugsandi
almennings I landinu að stjórn-
völd taki það rækilega I
taumana að I lengstu lög verði
slíkum öfgahópum veitt viðnám
og spornað við þvl að þeir fái
fulltrúa eða fulla aðild að
stjórn landsins, eins og nú
virðist véra ætlun þeirra, með
því að smeygja fulltrúum sín-
um inn fyrir þröskuld hinna
lýðræðislegu stjórnmálaafla I
landinu, án sýnilegrar mót-
stöðu úr forystuliði þessara
afla.
Þau kaflaskipti, sem senn
munu eiga sér stað á vettvangi
stjórnmála og stjórnsýslu,
munu hér sem annars staðar á
Vesturlöndum einkennast
framar öðru af breyttu viðhorfi
þeirra sem á annað borð kjósa
sér þetta starfssvið, m.a. með
fastmótaðri skoðunum á þvl
hvar draga eigi mörkin milli
vinsti- og hægri stefnu og af-
dráttarlausari afstöðu forystu-
manna á opinberum vettvangi.
Þótt ekki verði sagt að
hræsni eða tvískinnung í mál-
flutningi sé hægt að heimfæra
upp á einn stjórnmálaflokk hér-
lendis öðrum fremur, eða einn
stjórnmálamann frekar en
annan, rennur það nú upp fyrir
fólki, og kemur æ skýrar I ljós,
að ákveðin skipting virðist vera
I málflutningi þeirra manna
sem framarlega standa I stjórn-
málum.
Þeir menn og reyndar konur
llka, sem tekizt hefur að láta
taka frá fyrir sig ákveðið borð
og sæti sem ævifulltrúar
ákveðins hóps kjósenda, eins og
tltt er um marga alþingismenn
landsbyggðarinnar t.d„ láta
yfirleitt ekki stjórnast af
rökum eða staðreyndum,
heldur einungis af því hvernig
vindurinn blæs hverju sinni,
enda með öllu óviðbúnir að
hafa vindinn I fangið, hvað þá
að geta tekizt á við öfluga and-
stæðinga I mæltu eða rituðu
máli, og hnekkt málfutningi
þeirra.
Hentistefna ásamt opinberri
alríkis-forsjá á ekki lengur við
hér á landi, fremur en annars
staðar I hinum vestræna heimi.
Tvennt er nú nauðsynlegra
öðru I þessu þjóðfélagi, að
treysta sjálfan gjaldmiðilinn til
þess að hann öðlist tiltrú fólks I
daglegum viðskiptum og að
stuðla að aukinni tækni-
væðingu I þjóðfélaginu með
nánari samskiptum og sam-
vinnu og gagnkvæmum
samningum við þær þjóðir sem
við stöndum næst I stjórnar-
farslegu tilliti og viðskipta-
legu.
Stefnan er til staðar og
stuðningsmenn Sjálfstæðis-
flokksíns, einkaframtaksins og
veátrænnar samvinnu, munu ei
láta sér nægja neitt minna en
afdráttarlausa afstöðu forystu-
manna sinna á hverjum tíma á
opinberum vettvangi til allra
þeirra mála sem samboðin eru
stefnu flokksins.
Það mun hafa tvlsýnar af-
leiðingar að draga tjöld fyrir
glugga og láta sem ekkert sé I
þessum efnum. Þjóðin mun
hins vegar meta þá menn að
verðleikum sem sýna manndóm
til að stuðla að frumkvæði um
skjótar ákvarðanir I þessum
málum, en dæma þá úr leik sem
bera ábyrgð á að stinga undir
stól jákvæðum og heilbrigðum
úrræðum sem vitað er að til
þess eru fallin að efnahagslegri
þróun megi koma á I landinu.