Dagblaðið - 11.01.1980, Blaðsíða 11

DAGBLAÐIÐ. FÖSTUDAGUR 11. JANÚAR 1980.
11
Omar Torrijos Herrera hershöfflingi
og hæstráflandi í Panama.
koma Somoza forseta frá völdum.
Síðan endaði hann árið með því að
bjóða fyrrum keisara írans velkom-
inn til dvalar í landi sínu.
Torrijos hershöfðingi, sem er
fimmtugur að aldri, hefur aldrei
verið kjörinn forseti Panama. Hann
hafði titilinn foringi rikisstjórnarinn-
ar á árunum fram að 1978. Síðan
samkomulag um full yfirráð yfir
Panamaskurðinum í framtíðinni
náðist hefur Torrijos látið sér nægja
að vera talinn aðeins yfirmaður þjóð-
varðliðsins og setti annan mann i for-
setastólinn. Hershöfðinginn ræður
þó öllu sem hann vill.
Þegar Torrijos var sem ákafastur í
að krefjast Panamaskurðarins af
Bandaríkjamönnum og viðraði sig
auk þess upp við þjóðarleiðtoga eins
og Castro á Kúbu og Gaddaffi i
Líbýu voru þeir margir í Bandaríkj-
unum sem töldu hann kommúnista.
Heima fyrir telja vinstri menn sig þó
vita betur. Þar er hann sakaður um
að hafa afhent skurðinn Bandaríkja-
mönnum um aldur og ævi þó svo eigi
að heita að Panama fái öll yfirráð
árið 2000.
Talið er að Torrijos hafi tekið við
íranskeisara til þess einkum að eiga
hönk upp í bakið á Bandaríkja-
stjórn og geta þá krafið hana um
efnahagsaðstoð fyrir greiðann. Eins
og áður sagði er efnahagslífið i
Panama á fallandi fæti og atvinnu-
leysi þar um það bil 25%. Órói er
verulegur meðal launafólks og
Torrijos alls ekki eins styrkur i sæti og
hann vildi. Talið er að ef frjálsar
kosningar færu nú fram í Panama
mundi Arnulfo Arias Madrid, sem
Torrijos rak úr forsetastóli árið 1968,
vinna sigur. Þykir Torrijos og öðrum
panömskum stjórnmálamönnum
þetta súrt í broti þar sem Arias er 79
ára að aldri.
Mennimir í bmmi”
| Atburðir, sem gerðust skömmu
fyrir jól, er tvær flugvélar fórust, eru
mönnum í fersku minni. Gifta sú, er
fylgdi þeim, sem í þessari lífsreynslu
lentu, var hreint ótrúleg, en ungur
maður varð svo gæfusamur að varna
með snarræði sínu hörmulegu slysi.
Þar kom í ljós hversu íslendingar
eru vanbúnir almannavörnum, að
jafnvel einföldustu fjarskipti, sem í
dag eiga ekki að vera vandamál, voru
í molum.
Þetta leiðir hugann að því, hvernig
færi ef alvarleg tíðindi gerðust, svo
sem hernaðarátök, sem óhjákvæmi-
lega yrðu hér á landi, ef til styrjaldar
kæmi, jafnvel þótt kjarnorkuvopn-
um yrði ekki beitt.
Ahugamenn um „vestræna sam-
vinnu” eru óþreytandi að básúna hví-
lík gæfa það sé fyrir íslenzku
jþjóðina, að hér skuli vera banda-
riskur her, „varnarlið”, sem tryggi
öryggi hennar.
Meira að segja atburðirnir í Afgan-
istan eru notaðir til að árétta þetta.
Við skulum láta liggja á milli hluta
rökin fyrir því, að hér er varnarstöð
fyrir Atlantshafsbandalagið og
Bandaríkin og þátttöku íslands i
Nato.
D
Hitt liggur ljóst fyrir.að ef átök
verða, er íslenzka þjóðin komin, sem
slík, í hóp óvinaþjóða Sovétríkjanna
og fylgifiska hennar og einnig sem
slik orðin aðili að hernaðarátökum i
styrjöld, sem ekki gerir mun á her-
mönnum og óbreyttum borgurum!
Stórfelld
vanræksla
Það dylst víst engum, að helztu
skotmörk í styrjöldum eru flugvellir
og hafnir.
Herinn á Keflavíkurflugvelli, og
hvorki sjóher, flugher eða landher
Nato, myndi með engu móti geta
komið í veg fyrir, að sovézkir kaf-
bátar eða herskip hæfu eldflauga-
árásir á slík mannvirki hér á landi, en
öll slík mannvirki eru í byggð, eða
mjög nálægt byggð.
Kjallarinn
Páll Finnbogason
Það stóð aldrei á Bandaríkjamönn-
um að standa við þennan samning, en
mennirnir í brúnni hirtu ekki um
þetta mál. í næsta samningi var ekki
á þetta minnzt og hefir verið svo
'síðan.
íslendingar hafa verið að bauka
við að koma sér upp almannavörn-
um, sem eru aðeins miðaðar við smá-
óhöpp, lengra hefir getan ekki náð.
Allar aðrar þjóðir, við slíkar að-
stæður, leggja mikið kapp á að
tryggja öryggi óbreyttra borgara, og
er fyrst og fremst lögð áherzla á
góðar samgöngur og greiðar út-
gönguleiðir frá hættusvæðum, ásamt
neðanjarðarbyrgjum og aðstöðu til
sjúkrahjálpar
Hér er ekkert slíkt fyrir hendi, og
ef minnzt hefír verið á, að Banda-
ríkjamenn legðu fram fé til slíkra
hluta eins og upphaflega var áform-
A „Þaö er skýlaus krafa þjóöarinnar til
mannanna í brúnni að þeir sjái svo um, að
nú þegar verði hafizt handa um fullkomnar
almannavarnir... ”
Slíkar árásir hlytu að hafa geig-
vænlegar afleiðingar fyrir þá, sem
nálægt búa.
Þá er komið að kjarna málsins.
Hér eru engar almannavarnir, sem að
gagni geta komið, samkvæmt yfirlýs-
ingum forráðamanna þeirra sjálfra,
og öllum er það ljóst.
Þegar forráðamenn þjóðarinnar,
sem hér verða nefndir „mennirnir í
brúnni”, dembdu Islandi í Nato á
sínum tíma að þjóðinni forspurðri,
voru þeir þó svo forsjálir að setja í
samning sinn við Bandaríkjamenn,
að þeir væru skuldbundnir til að
leggja fram fé til að koma upp al-
mannavörnum.
að, nálgast það nánast landráð, eða
að minnsta kosti „siðleysi” og m.a.
kallað því fræga nafni „Aronska”.
Aumingjaskapur
Á Miðnesheiði hafa íslendingar af-
hent útlendingum „land af sínu
landi” eins og Ólafur Thors orðaði
;það, þegar hann neitaði Banarikja-
mönnum um herstöðvar hér á landi.
Þar búa nokkur þúsund Bandaríkja-
menn, hermenn, fjölskyldur og
starfslið, ásamt stórum hóp islenzkra
starfsmanna.
Útlendingarnir njóta algjörra for-
réttinda. Þeir þurfa hvorki að greiða
skatta né tolla af i'.msvifum sinum.
Út af vellinum er smyglað alls konar
ibannvörum, svo sem landbúnaðar-
Ivörum, áfengi og eiturlyfjum, svo
ekki sé minnzt á félagsleg vandamál,
■sem af herliðinu stafar.
Þeir hafa á sínum snærum íslenzka
„undirforingja”, sem sjá um að þeir
þurfi ekki að greiða meir en þeir
framast komast af með. íslenzka
starfsliðið hefir aðeins brot af laun-
um þeim, er þeir verða að greiða eigin
starfsliði. „Undirforingjarnir” gæta
hagsmupa herliðsins gagnvart „inn-
fæddum”.
Ameríkumennirnii, fyrirlíta þessi
leiguþý sín, alveg eins og Danir fyrir-
litu sín „illa dönsku” yfirvöld á sín-
um tíma.
Mennirnir í brúnni hafa vanrækt
atvinnulíf á Suðurnesjum svo, að þeir
hafa orðið að biðja Bandaríkjamenn
um að fækka ekki íslenzku starfsliði!
Aðalatriðið er þó, allt þetta fólk er
varnarlaust. Það kemst ekki undan,
vegna ónógra samgangna og hefir
ekkert að fara. Hvergi er hægt að
taka á móti börnum, gamalmennum
og sjúku fólki, hvað þá særðu, þótt
það kæmist á brott.
Hvergi munu Bandaríkjamenn
hafa kynnzt slíkum aumingjaskap
þar sem þeir hafa herlið. Enginn mun
'hafa kippt jafn rækilega fótunum
undan áróðri og fullyrðingum um að
[ísland væri varið land og þjóðinni
væri vörn í herliðinu eins og fram-
kvæmdastjóri Atlantshafsbandalags-
ins, er hann sagði að ísland væri
ósökkvandi flugvélamóðurskip.
Hann ræddi ekkert um áhöfnina.
Enginn af forsvarsmönnum Nato eða
Bandaríkjanna hefur nokkru sinni
látið í Ijósi annað en að ísland væri
hlekkur í varnarkeðju Nato.
Þetta er ekki hræðslupólitík,
heldur blákaldar staðreyndir. Það er
skýlaus krafa þjóðarinnar til mann-
anna I brúnni, að þeir sjái svo um að
nú þegar verði hafizt handa um full-
komnar almannavarnir og hernaðar-
bandalagið verði látið sjá um að
greiða af allan kostnað, ella verði
herinn látinn fara.
Páll Finnbogason
um málum vinnandi fólks. Sérstak-
lega vil ég nefna:
1) Breytingar á lögum um atvinnu-
leysisbætur. Þessi atriði eru þó
heldur óljós, talað um rýmkaðan
bótarétt, hækkun bóta, o.s.frv.
Móta þarf í þessu sambandi alveg
ákveðnar kröfur.
2) Fæðingarorlof foreldris á fullum
launum i þrjá mánuði.
3) Leyfi og launagreiðslur til for-
eldra í veikindum barna.
4) Kröfur um að eftirspurn eftir dag-
vistun verði fullnægt í áföngum á
næstu 7 árum. Þessa kröfu þarf
einnig að gera skýrari, t.d. með
því að tiltaka fjölda þeirra dag-
vistarrýma, sem koma þarf upp á
samningstímanum.
5) Kröfur um lengra orlof. Krafist er
lengra orlofs þeirra sem náð hafa
35 ára aldri og enn lengingar á
fimmtugasta aJdursári. Lenging
orlofs vegna aldurs er réttmætt og
sjálfsagt. En hvernig væri að
krefjast þess einnig að laugar-
dagar( sem í reynd eru ekki lengur
virkir dagar) falli út sem orlofs-
dagar? Mér sýnist það réttmæt
krafa, sem þýddi verulega leng-
ingu almenns orlofs.
6) Afnám eftirvinnu i áföngum er
mikilvæg krafa og jákvætt að hún
skuli koma þarna fram. En mér
finnst vanta, að þarna komi fram,
að hún eigi ekki að þýða skert
kaup, heldur bætist jafngildi
eftirvinnu við dagvinnutaxta.
Eg sé ekki ástæðu til lengri upp-
talningar. í þessum tillögum koma
fram ýmis fleiri jákvæð atriði, sem
mikilvægt er að fylgja eftir. En
sumar þessar tillögur eru líka aðeins
almennar viljayfirlýsingar, sem hætt
er við að dugi skammt. Það mega
ekki verða örlög þeirra mála sem
þarna eru tekin fyrir, að þau gufi upp
i samningalotunni. Til að svo verði
ekki, er nauðsynlegt að til komi veru-
legur þrýstingur frá verkafólki.
Kjarakröfurnar
Miklar deilur hafa verið um kjara-
kröfurnar. "Ég get hins vegar ekki
gefið þeim tillögum sem fram hafa
komið háa einkunn. Kjaramálaráð-
stefna ASÍ setti þegar í haust fram þá
kröfu, að barist skyldi fyrir sama
kaupmætti og eftir samningana ’77.
Eftir þvi sem mér hefur skilist, er
kjararýrnunin frá þeim samningum
metin 13—17%, eftir því hvort tekið
er tillit til félagsmálapakkans eða
ekki. Þó eru aðrar tölur nefndar, allt
niður í 3%. Ég geng þó út frá þessum
tölum og skirskota til þess að t.d.
BSRB virðist ganga út frá sambæri-
legu.
Sannkölluð
láglaunastefna
Deilur hafa orðið um, hvaða kröfur
ASI ætti að leggja fram sem grunn-
kaupshækkun. Ég skal ekki segja til
um, hverjar niðurstöður verða. Þó
liggur það fyrir, að á ASÍ ráðstefn-
unni í desember kom fram „hug-
mynd til athugunar” frá Ásmundi
Stefánssyni og Snorra Jónssyni. Hún
fól í sér 13% (ca. 30 þús) hækkun á
lægstu laun, (230 þús.). Síðan færi
þessi krónutala stiglækkandi að 420
þús. Þar yrði hækkunin 0,0%. Sam-
kvæmt þessu hefði hækkun á 290
þús. orðið rúm 20þús. eða rúm 7%.
Þetta er það kallað að bera hag lág-
launafólksins fyrir brjósti. Sem betur
fer varð ekki samkomulag um þetta.
Það sem þarna er gert, er einfald-
lega, að sett er fram lágmark þess,
sem kjararánið er talið hafa verið og
sú krafa er aðeins látin gilda að fullu
fyrir lægstu taxta Dagsbrúnar, taxta,
sem nánast eru ekki notaðir. Aðrir
eiga ekki að fá kjararánið bætt, allt
undir yfirskini launajöfnunar. Það er
eins og þessir menn líti svo á að það
séu þeir, sem hafa ögn yfir 230 þús„
sem borgi hinum allra lægst launuðu
kaup.
Vitanlega er það ekkert annað en
kökukenningin lífseiga, sem þarna er
á ferðinni. Launafólk á að bitast um
kökuna, kauphækkun eins hóps
kemur niður á öðrum.
Hvaða leifl
á að fara?
Væri ekki nær að feta t fótspor
BSRB, setja fram sömu kaupkröfu
og fyrir samningana '11, sem núna
þýðir um 300 þús. kr. lágmarkslaun.
Þaðer kannski að taka of stóran bita
af kökunni?! Framfærslukostnaður
é.k. vísitölufjölskyldu (hjón með 2
börn) er reyndar yfir 400 þús.
BSRB hefur farið þá leið í sinni
kröfugerð að hafa minnkandi
prósentu-hækkanir, eftir því sem
ofar dregur í launastiganum. Þá leið
væri mögulega hægt að taka upp að
einhverjuleyti innan ASÍ. Þó ber þess
að gæta, að launamunur er mun
minni innan ASÍ en BSRB.
„Þaö yröi verkalýðshreyfingunni tii bless-
unar, ef ekki yrði samflot nú.”
Ég held, að láglaunafélögin innan
ASÍ ættu að athuga þann möguleika
að setja fram sömu kröfu og fyrir
samningana '11, en ekki niðurstöður
þeirra samninga (mínus félagsmála-
pakka). Það væri vissulega vænlegri
leið, ef á annað borð er ætlunin að ná
a.m.k. sama kaupmætti og eftir
sólstöðusamningana.
Ég vil þó leggja á það áherslu, að
það eru félögin sjálf og félagsmenn
sem verða að móta kröfur síns félags
og ég sé ekkert athugavert við það,
þó einhver félög nái betri samning-
um en almennt gerist. Það kæmi
ekki niður á öðru verkafólki. Það
kemur niður á atvinnurekendum i
viðkomandi grein og varla sýta
verkalýðssinnar það.
Vísitalan
Um þau mál hefur verið deilt undan-
farið í verkalýðshreyfingunni. Þetta
tiltölulega einfalda mál hefur tekist
að gera óskaplega flókið. Menn
horfa alltaf i krónurnar, þessi fær
fleiri krónur en einhver annar. Fólki
finnst það ekki réttlátt. Það sem
ruglar fólk er síminnkandi gildi
krónunnar.
Menn hafa tekið dæmi til að skýra
sitt mál. Ég ætla að taka eitt:
1. júni árið X hefur A 100 þús. í
tekjur. B hefur 200 þús. 1. sept. sama
ár hefur vísitala framfærsluköstnað-
ar verið reiknuð út. Verðhækkun á
viðmiðunarvörum hefur orðið 10%,
laun A hækka í 110 þús., laun B
hækka í 220 þús.
Nú segja menn: B fékk 10 þús
meira en A. Þaðcr ekki réttlátt.Ég vil
halda öðru Iram. Þetta er ekki
spurning um fjölda í krónum. Þetta
er spurning um gildi. Kaupmáttur
beggja er sá sami, sama hlutfall milli
launanna. 220 þús. hafa sama gildi
og 200 þremur mánuðum áður, 110
sömuleiðis. Aukinn munur í töium,
stafar einungis af því að krónan er
oröin verðminni. Fleiri krónur þarf
tilaðfyllasamagildi.
Snúum dæminu nú við. Hugsum
okkur að verulegar verðlækkanir eigi
sér stað!!! Verðlag lækkar á ákveðnu
þriggja mánaða tímabili. Vísitala
framfærslukostnaðar er reiknuð út.
Samkvæmt henni á kaup (í krónum
talið, ekki kaupmáttur) að lækka um
10%.
A hafði 100 þús. kr. 1. júni, B 200
þús. 1. sept. hefur A. hins vegar 90
þús. en B 180 þús. Mögulega finna
einhverjir til samúðar með B i jiessu
tilviki og vilja að launin hans lækki
bara niður í 190 þús. Þar er ég ekki
sammála. Í þessu tilviki, eins og hinu,
er gildi launanna sama.
Ég tel sem sagt hlutfallshækkun
réttari og vil, ef yfirleitt á að greiða
verðbætur, að þær bætur viðhaldi
kaupmættinum. Það er líka þeirra
hlutverk, en ekki það að breyta inn-
byrðis hlutföllum milli launataxta.
Samflotið
íhœttu
Ýmsir þykjast sjá fram á það, að
samflotið sé í hættu vegna þess
ágreinings, sem ríkir innan verkalýðs-
hreyfingarinnar. Ekki harma ég það.
Samflotin fela í sér margvíslega
hættu fyrir verkalýðshreyfinguna.
Vöíd hafa safnast á fárra manna
hendur, það er rik tilhneiging, að
stéttarfélögin verði aðeins
afgreiðslustofnanir. Samflotin hafa
ekki tekið tillit til sérstöðu einstakra
stéttarfélaga og félagasambanda.
Undanfarin ár hafa sérkröfur þeirra,
sem oft skipta verulegu máli, farið
fyrir lítið. Samflotin hafa dregið úr
möguleikum félagsmanna til að
fylgjast með samningagerð og hafa
áhrif á hana.
Ég held, að það yrði verkalýðs-
hreyfingunni til mikillar blessunar, ef
ekki yrði samflot nú, að öðru leyti en
því mögulega, að samvinna yrði höfð
um þær félagslegu kröfur, sem settar
hafa verið fram.
Sumarliði R. ísleifsson
járnsmiður