Dagblaðið - 06.04.1981, Blaðsíða 15

DAGBLAÐIÐ. MÁNUDAGUR 6. APRÍL 1981. 15
Flest snjóf lóð falla á vegina í Óshlíð og Ólafsf jarðarmúla:
600 ÍSLENDINGAR HAFA
FARIZT í SNJÓFLÓÐUM
-rættvið Hafliða
HelgaJónsson
veðurfræðing
sem vinnurað
snjóflóðarann-
sóknumá
Veðurstofunni
— svo vitað sé með vissu
Ein ömurlegasta fylgja snjóþungra
vetra á íslandi er snjóflóðin. Sum eru
ekki meira.en spýjur sem sjást hér og
þar í fjallshlíðum og gera engum mein.
Önnur eru stærri og valda tjóni á landi
og mannvirkjum, jafnvel manntjóni.
Vitað er um hvorki meira né minna en
um það bil 600 manns sem farizt hafa í
snjóflóðum á liðnum öldum, sam-
kvæmt því sem annálar greina frá. Má
þó gera ráð fyrir að einhver fórnarlömb
snjóflóða hafi ekki náð að komast á
blað. Frá síðustu aldamótum hafa 119
manns farizt í snjóflóðum hérlendis.
Snjóflóðarannsóknir og söfnun upp-
lýsinga úr fortíðinni um snjóflóð eru
stundaðar markvisst víða um lönd, má
nefna Sviss, Noreg og Bandaríkin sem
dæmi. Hérlendis liggja fyrir ágætar
upplýsingar cg heimildir um snjóflóð.
Þar má nefna ritverk Ólafs Jónssonar,
Skriðuföll og snjóflóð i Jökli, tímariti
Jöklarannsóknafélagsins. Skipulagðar
rannsóknir á veðri og snjóflóðum, með
tilliti til þess hvort hægt er að segja
fyrir hvenær hættuástand skapast,
hafa ekki farið fram á íslandi fyrr en
nú að fyrstu skrefin voru tekin á
Veðurstofu íslands fyrir rúmlega einu
ári. Þá tók Hafliði Helgi Jónsson
veðurfræðingur að sér snjóflóðaathug-
anir og rannsóknir í fullu starfi og
hefur unnið að verkefninu síðan.
hefur unnið úr. Hann fær upplýsingar
frá 5 veðurathugunarstöðvum á land-
inu þar sem gefinn er sérstakur gaumur
að veðri og snjó með tilliti til snjóflóða-
hættu. Með samanburði við upplýsing-
ar sem unnar eru úr annálum og gögn-
um um veður á snjóflóðatímum má
með nokkurri vissu sjá hvenær hættu-
ástand skapast. Þá fá Almannavarnir
skilaboð frá Veðurstofunni og starfs-
menn þeirra hafa svo samband við sína
menn víðs vegar um landið og gera
þeim aðvart. í viðkomandi tilfellum
fara heimamenn af stað, kanna snjó-
dýpt, lagskiptingu i snjónum og eðli
hans. Almannavarnir hafa kennt trún-
aðarmönnum sínum að meta snjó-
flóðahættuna út frá aðstæðum. Að
sögn Hafliða Helga er ástæða til að
vera á varðbergi þegar langvarandi
norðaustanhríðarveður geisa með um
og yfir 10 millimetra úrkomu á sólar-
hring, sérstaklega ef nýi snjórinn fellur
ofan á hjarn eða svellaða jörð. Einnig
geta skyndileg hlýindi skömmu eftir
hríðarkafla sett af stað snjóflóð.
Mannskæðasta snjóflóðið í
Siglufirði
Aðalsnjóflóðasvæðin á íslandi eru
Vestfirðir, Austfirðir, Siglufjörður og
nágrenni og Mýrdalur. Árið 1613 féll i
Óshlfðarvegur nýtur þess vafasama heiðurs að vera efstur á blaði yfir fjallvegi þar sem flest snjóflóð falla. Ólafsfjarðar-
múli er næstur f röðinni og þar er þessi mynd tekin 25. maí 1979. Þann dag og daginn þar áður féllu 28 snjóflóð i Múlan-
um (!), þar á meðal þetta sem lokaði veginum um hríð. Ef myndin prentast vel má sjá 3 snjóflóð hlið við hlið í hliðinni
aftan við bílinn. DB-mynd Atli Rúnar.
Almannavörnum gert
viðvart ef hættuástand
sýnist vera að skapast
„Aðallega er ég að kortleggja og
safna skipulega upplýsingum um snjó-
flóð og reyna að átta mig á því hvernig
veðurlag ríkti þegar þau urðu. Ef það
sýnir sig að ákveðin veðureinkenni
komi fram samfara flestum snjó-
flóðum — eins og reyndin er í stórum
dráttum — má notast við veðurathug-
anir til að meta hvenær snjóflóðahætta
er að skapast,” sagði Hafliði Helgi
þegar blaðamaður heimsótti hann á
Veðurstofuna.
Þegar vikulangt óveður gekk yfir
stóran hluta landsins á dögunum mátti
heyra í hljóðvarpi aðvaranir Almanna-
varna um snjóflóðahættu í einstaka
landshlutum. Þær aðvaranir byggjast
m.a. á upplýsingum sem Hafliði Helgi
Siglufirði mannskæðasta snjóflóð sem
sögur fara af. Það féll á aðfangadag
jóla á fólk sem var statt í Nesskriðum á
leið til kirkju á Siglunesi. Sögnum ber
ekki saman um fjölda þeirra sem þarna
týndu lífinu. Eru ýmist nefndir 30 eða
50 menn.
Siglufjörður kemur líka við sögu
þegar mannskæðustu snjóflóð 20.
aldar eru nefnd. Dagana 12. og 13.
apríl árið 1919 fórst þar fjöldi manna í
slíkum hamförum náttúrunnar. 9
manns fórust í Siglufirði sjálfum, 7 í
nágrenninu, nánar tiltekið í Engidal, og
2 fórust í Héðinsfirði. Ógurlegt eigna-
tjón varð sömuleiðis í þessum flóðum.
Af öðrum mannskæðum snjóflóðum
á öldinni okkar má nefna að 20 manns
fórust í einu í Hnífsdal árið 1910 og 12
á Neskaupstað árið 1974. Enn má
nefna að á Seyðisfirði fór betur en á
horfðist árið 1885. Þá fórust 24 í snjó-
Hafliði Helgi Jónsson: Gott væri ef
fólk léti okkur vita af snjóflóðum sem
það verður vart við. Því fyrr því betra.
DB-mynd Einar Ólason.
flóðum sem féllu úr Bjólfinum en um
60 manns var bjargað.
Flest snjóflóð
á Óshlíðarvegi
Fróðlegt er líka að skoða samantekt
Hafliða Helga á snjóflóðatíðni á fjall-
vegum á íslandi á árunum 1975—1980.
Samantektin byggist á upplýsingum
starfsmanna Vegagerðarinnar sem skrá
samvizkusamlega öll snjóflóð á vegi
þeirra.
Efstur á blaði er Óshlíðarvegur á
milli Bolungarvíkur og Hnífsdals. Þar
féllu flest flóð á umræddu 5 ára tíma-
bili. Næst kemur Ólafsfjarðarmúli. Þar
mátti meðal annars lesa að 24. og 25.
maí árið 1979 féllu hvo.'ki fleiri né
færri en 28 snjóflóð á Múlaveg! Það
þykir mikið á þeim árstíma og má rekja
til óvenjumikilla snjóalaga þá og
snöggra hlýinda. Fjórir fjallvegir á
Vestfjörðum fylgja á eftir Ólafs-
fjarðarveginum á lista yfir mestu snjó-
flóðavegi Jandsins: Súðavíkurhlíð,
Breiðadalsheiði, Eyrarhlíð (milli ísa-
fjarðar og Hnífsdals), og Kirkjubóls-
hlíð (að austanverðu í Skutulsfirði).
Ólafsvíkurennið fylgir svo fast á eftir.
„Eitt hænufet
írétta átt"
„Upplýsingasöfnun um snjóflóð
hefur mjög hagnýtan tilgang að öllu
leyti. Nægir að nefna sem dæmi að
með henni má sjá hvort ráðlegt er að
byggja á ákveðnum „krítískum” svæð-
um mannvirki af einhverju tagi.
Sveitarstjórnir hafa þannig verið
beðnar um að skrá snjóflóð sem falla
innan skipulagssvæða. Slikar upplýs-
ingar koma að gagni við skipulag þétt-
býlis og koma verkfræðingum að gagni
við að skipuleggja varnaraðgerðir við
snjóflóðum.
„Það er auðvitað fjarri því að við
getum hrósað okkur af því á Veður-
stofunni að hafa stofnað meiriháttar
snjóflóðarannsóknarstöð. Þetta er ein-
ungis eitt hænufet í rétta átt. Mest er
auðvitað byggt á upplýsingum sem
safnað er en auðvitað berast ekki fréttir
af öllu sem máli skiptirliingað til okkar.
Það væri gott ef fólk léti okkur vita
af snjóflóðum sem það verður vart við.
Og því fyrr sem við fréttum af þeim því
betra,” sagði Hafliði Helgi Jónsson
veðurfræðingur. -ARH_
Heilmikiö af upplýsingum um snjóflóð á íslandi á undanförnum áratugum og öld-
um eru komnar skipulega á blað hjá Hafliða Helga. Meira að segja hefur hann
teiknað flóðin inn á kort og er hér með brot af Vestfjörðum á borði fyrir framan
sig. DB-mynd Einar Ólason.
Vitað er um 600 manns sem týnt hafa lifi i snjóflóðum hérlendis svo langt aftur
sem annálar ná að greina frá. Mannskæðasta flóðið féll i Siglufirði árið 1613. Hér
eru félagar úr Björgunarsveit Ingólfs að æfa leit að fólki í snjóflóði í Bláfjöllum
fyrrívetur. DB-mynd Atli Rúnar.