Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1967, Page 156

152
ENDURSKOÐUN VÖLUSPÁR
jötna) borin saman (K 35), virðist einsætt, að um andstæður sé að ræða. Ókólnir
er staður, þar sem aldrei kólnar, þ. e. „fyr sunnan“, þar sem sólin skín. Niðavellir
munu á hinn bóginn vera vellir fyr norðan, þar sem niðar, þ. e. nið tungls, ríkja, en
þeim fylgir myrkur, eins og kunnugt er, niðamyrkr eða niðmyrkr. Merkingin „nið
tungls“ (niðamyrkur) mun einnig vera ríkust í fyrri hluta árheitisins Niðg (Sbr.:
Kpmr enn dimmi dreki . . . neðan . . . , II 58.), þótt undir niðri heyrist e. t. v. „nið-
ur þungra strauma“ (K 37 — H 35).
Niðavellir, þ. e. „dimmu vellir“, og Niðg: „myrká“, eru eðlileg nöfn. Niðhgggr,
þ. e. „dimm-höggur“, er það hins vegar ekki. Astæðan er sú, að -hgggr er geranda-
nafn, myndað af áhrifssögn, sem Nið- í merkingunni myrkur fær trauðla samrýmzt
í samsettu orði. Hins vegar virðist A'ídligggr (Lex. poet. o. fl. rit) vera hæfilegt heiti
á skaðræðisskepnu af ormaætt, þ. e. sá, er heggur með níðingslegum hætti eða mis-
kunnarlaust, enda er ormurinn Níðhgggr kunnur úr Grímnismálum (32. og 35. v.),
þótt HV fái honum annað eða aukið hlutverk (K 36-37). Þrátt fyrir það leyfi ég
mér að gera ráð fyrir, að E hafi lesið A'íá'hriggr samkvæmt Afðavgllum (K 35) og
orðunum dimmi og Niðg (H 58). Rökin eru - auk þeirra orða, sem nú voru nefnd,
- annars vegar skilningur Sigurðar Nordals (Vsp. Nord., 80. bls.), en hins vegar -
og aðallega - sú staðreynd, að E breytir lýsingarorðinu neffglr (K 46) í „niðfglr“
(H 42 í Hb.).
Orðið „niðfglr“ hefur löngum þótt torskilið (Sjá Vsp. Nord., 93.-94. bls.) og ekki
ófyrirsynju. Að mínum dómi er það vanskapað. Ég tel, að E hafi breytt lýsingar-
orðinu neffglr (K 46) í nafnið Niðfglr (H 42) með hliðsjón af orðmyndinni Nið-
hgggr og ætlað því að merkja drekann dimma (Sbr. Vsp. Nord., s. st.). Sbr. a) Þar
saug Niðhgggr nái framgengna. Sleit vargr vera (H 35). b) Slítr nái Niðfglr
(H 42). Sé rétt til getið, eiga ormsheitin Niðfglr og Niðhgggr það sammerkt, að hvor-
ugt stenzt gagnrýni. í öðru felst óheilbrigð streita („dökk-fölur“, jafnvel „svart-
ljós“). Hitt er ambaga (,,dimm-höggur“). Annar galli er þó á gjöf Njarðar: Níð-
höggur er fjarri þeirri mynd, sem lýst er í K 46. Ríki hans er neðanjarðar, og þang-
að berst honum jafnt og þétt ærin fæða samkvæmt óhagganlegu náttúrulögmáli. En
K 46 fjallar um náttúruhamfarir, sem annar ormur veldur ofanjarðar: Jgrmun-
gandr snýsk í jgtunmóði og knýr unnir langt á land upp, svo að Naglfar losnar (K 46
- H 42). í flóðunum drukkna menn unnvörpum, og þó að margur nárinn hverfi að
sjálfsögðu í djúpið með útsogi hafsins, flæðir undan öðrum, eða lík mara í hálfu
kafi. Þarf því ekki að efa, að ari bæði hlakkar og slítr nái neffglr (K 46). Hann hef-
ur svo mikið af kaldri bráð og gæðir sér á henni af slíkri græðgi, að nef hans er
síkalt og fölt.
Hrymr - Níðhgggr. Jötunninn Hrymr er sennilega hugmynd HV (Sbr. Vsp.
Nord., 93. bls.). En hvert er hlutverk hans? Ef til vill má svara því, sé litið á vísurn-
ar K 46 og 47 í einu lagi, en þær eru mjög einnar áttar, svo sem upphöf þeirra benda
til. Andstæðingar ása, sem nefndir eru í vísunum tveim, eru þessir auk Hryms: Mið-
garðsormur, jötnalýður, Loki og Fenrisúlfur. Þetta má orða öðruvísi: Auk Hryms