Árbók Landsbókasafns Íslands - Nýr flokkur - 01.01.1991, Blaðsíða 43

STEFÁN KARLSSON
Brot úr barnaprédikunum
í þýðingu Odds Gottskálkssonar
1. Glötuð prentbók og grundvöllur hennar
Ein þeirra bóka sem vóru prentaðar á Islandi á 16. öld, en ekki er
kunnugt um að varðveittar séu, er þýðing Odds Gottskálkssonar á
fræðaprédikunum.1 Lúðvík biskup Harboe átti skert eintak af
þessari bók, sem ekki er vitað hvað orðið hefur um, en í uppboðs-
skrá um bækur Harboes er tekinn upp titill hennar meðal bóka ’in
quarto’:
Catechismus þat er bæklingur Christiligs Lærdoms fyre börn og Ung-
menni i Kirkiusofnudunum epter Christiligum setninge sem nu tidkast i
Christendominum a Latino samsettr og saman skrifadr af Justus Jonas enn
a Norrænu utskrifadur af Odde Gottzskalkssyne.2 3
Við þennan titil er bætt: „deficit in plagula P“, þ.e. ’er skert í
örk P’.
í ritgerð sinni um íslenskar biblíuþýðingar segir Harboe bókina
hafa verið prentaða 1562,3 og í kirkjusögu Finns biskups Jónsson-
ar og rithöfundatali Hálfdánar skólameistara Einarssonar er þetta
ártal einnig að því viðbættu að bókin hafi verið prentuð af Jóni
Matthíassyni (F.J.) á Breiðabólstað (H.E.).4 Þýðing Odds mun hafa
1 Halldór Hermannsson, Icelandic Books of the Sixteenth Century (Islandica IX Ithaca N Y
1916), 15-16.
2 Bibliotheca Harboiana, sive Index Librorum Bibliotheae Viri Perillustris et Summe Venerabilis
Domini Ludovici Harboii ... II (Kh. 1784), 94. — Bækur Harboes fóru á uppboð í biskupsgarði
við Norregade í Kaupmannahöfn 19. apríl 1784 og 10. janúar 1785.
3 ’Ludovici Harboe, Bischoffs uber das Stift Drontheim, Kurtze Nachricht von der
Jslándischen Bibel-Historie, wobey zugleich von den Uebersetzern der Bibel verschiedenes
angefuhret wird’, Diinische Bibliothec oder Sammlung Von Alten md Neuen Gelehrten Sachen aus
Ddnnemarck VIII (Kh. 1746), 44.
4 Finni Johannrei ... Historia Ecclesiastica Islandiie ... III (Kh. 1775), 361; Halfdanus Einari,
Sciagraphia Historiæ Literariœ Islandicæ ... (Kh. 1777), 217. - í ’Biskupa-annálum Jóns
Egilssonar', útg. Jón Sigurðsson (Safn til sögu íslands og íslenfkra bókmenta I, Kh. 1856, 77),
nefnir höfundur „catechismum Justas Jonæ“ meðal þýðinga Odds Gottskálkssonar, sem
„urðu ekki prentaðar", en þau orð á líklega að skilja á þann veg að Oddur hafi ekki sjálfur
látið prenta þær eins og Nýja testamentið og Corvíns-postillu, sbr. Páll Eggert Ólason, Menn
og menntir siðskiptaaldarinnar á íslandi II (Rv. 1922), 589—90.