Vísbending - 21.08.1992, Blaðsíða 2

erhéreinföld samantekt nokkurrastærða
sem lesa má úr ársskýrslum stofnananna.
En því miður er ekki allt talið.
Þátttaka sveitarfélaga í
atvinnurekstri
í grein, sem Þórður Skúlason
framkvæmdastjóri Sambands íslenskra
sveitarfélaga ritaði íMorgunblaðið fyrir
skömmu, kemur fram að þátttaka
sveitarfélaga í atvinnurekstri eykst
hröðum skrefum. Vandamál í atvinnu-
rekstri eftir 1987 ýttuundirþessaþátttöku,
sem ekki er lögskylt verkefni sveitar-
félaga. Má segja að þetta sé ákveðinn
vítahringur. Með stofnun Atvinnu-
tryggingasjóðs og Hlutafjársjóðs og með
öðrum björgunaraðgerðum ríkisins 1988
neyddust mörg sveitarfélög til þess að
leggja fjármagn í atvinnurekstur. Þetta
hefur síðan haldið áfrarn og má segja að
sprenging hafi orðið á seinni árum.
Samkvæmt könnun, sem Samband
tslenskra sveitarfélaga lét gera,
tvöfölduðust framlög og ábyrgðir
kaupstaða ti I atvinnul ffs frá 19871i 11991.
Árið 1987 var heildarupphæðin 480
milljónir en nálgaðist milljarð 1991.
Samanlagt voru framlög og ábyrgðir þrír
milljarðaráöllu tímabilinu. Langmester
þetta tengt sjávarútvegi, en raunar hafa
allar atvinnugreinar hlotið umtalsverðan
styrk. Sveitarfélögálandsbyggðinni utan
Suðurlands og Reykjaness eru stórtækust
en á Vesífjörðum er mest um þetta. Hátt
í helmingur fjárhæðarinnar eru ábyrgðir,
en reynslan er sú að þær falla flestar á
sveitarfélögin fyrr eða seinna. Þessar
tölur gilda einungis fyrir kaupstaði en
ástandið er svipað hjá minni þéttbýlis-
sveitarfélögum.
Stórfelldar ábyrgðir og styrkir
sveitarfélaga til atvinnulífs eru
öfugþróun. Þungar byrðar eru lagðar á
sveitarfélög, fjármagnskostnaður þeirra
eykst og gela þeirra til að sinna
lögbundnum verkefnum minnkar. Hér
ráða eingöngu skammtímasjónarmið
ferðinni. Hættan er sú að fyrir hvert starf
og hverja krónu sem bjargast um hríð
íapist tvö störf og tvær krónur í
framtíðinni.Þettahefurhelförríkisforsjár
sýnt, bæði í Austur-Evrópu og hjá
frændum okkar Færeyingum.
Vantar nýja atvinnu- og
byggðastefnu
Þegar horft er á þessar staðreyndir er
eðlilegt að spyrja hvort hugmyndir um
björgunaraðgerðir af hendi opinberra
aðila, sem nú eru uppi, séu ekki sprottnar
af fljótfærni. Reynslan af slíku er ekki
góð eins og sjá má á skuldastöðu
atvinnuvega, vanhæfi íslenskra
fyrirtækja til að mæta sveiflum og
eftirköstum slíkra aðgerða. Það er
óvarlegt að láta hið opinbera taka meiri
ábyrgð á atvinnurekstri, enda er það
yfirlýst markmið ríkisstjórnarinnar að
færa atvinnulífið í hendur einstaklinga.
Einkavæðing einstakra stofnana er
smámunir miðað við það að
undirstöðum atvinnulífsins sé stjómað
með beinum eða óbeinum hætti úr
stjórnarráðinu eða frá alþingi.
Setja þarf skýr markmið um
byggðastefnu, af hófsemi og til langs
tíma. Samræma þarf alla þætti er snúa
að byggðamálum, s.s. vega-
framkvæmdir, hafnaframkvæmdir,
opinbera þjónustu og útlán og styrki úr
fjármálastofnunum. Tilviljanakenndar
björgunaraðgerðir til þess að halda
uppi atvinnu í skamman tíma veikja
stöðu landsbyggðarinnar eins og
reynslan sýnir. Markið hefur verið sett
of hátt. Hið opinbera hefurekki bolmagn
til að tryggja óbreytt vinnuframboð um
allt land. Það getur hins vegar treyst
undirstöðu atvinnulífsins með
almennum aðgerðum og markvissri
byggðastefnu.
Höfundur er hagfrœðingur
I
Þjóðhags-
líkan
Vísbendingar
✓
Ottar Guðjónsson
Þjóðhagslíkan Vísbendingar er sett
upp með hliðsjón af haglíkani
Þjóðhagsstofnunar sem birt var í
viðauka 2 í sérriti Þjóðhagsstofnunar
nr. 2, Islenskur þjóðarhúskapur og
evrópska efnahagssvceðið, sem út kom
í september á síðasta ári.
Þegar eitt I íkan er haft sem fyrirmynd
að öðru þá er lítil von til að seinna
líkanið verði mikiðbetraen fyrirmyndin.
Þó svo að fyrir því hefði verið vilji þá
hefði heldur ekki verið mögulegt að
setja upp nákvæma eftirmynd af líkani
Þjóðhagsstofnunar. Þetta helgast af því
að í líkani Þjóðhagsstofnunar eru notuð
gögn sem stofnunin hefur ekki birt
opinberlega, þar munar mest um gögn
um ráðstöfunartekjur og ýmsa þætti
þeirra. Þetta er sérstaklega bagalegt þar
sem ráðstöfunartekjureru sú stærðseni
hefur langmest áhrif í líkaninu.
Endanleg útgáfa líkans Vtsbendingar
er af þessum sökum, ásamt öðrum, mun
ÍSBENDING
einfaldari en líkan Þjóðhagsstofnunar
og þar af leiðandi umtalsvert frábrugðin
því. Það var ekki heldur ætlunin að setja
uppnákvæmaeftirlíkinguafþeirralíkani,
heldur var markmiðið að fá einhverja
tilfinningu fyrir því hvernig svona lrkön
eru sett upp og hvernig þau hegða sér og
geta þannig betur áttað sig á merkingu
þess sem út úr þeirn kemur. Einnig er
mjög áhugavert að nota svona líkan til
þess að bera saman mögulega þróun
ýmissastærðaíframtíðinni útfrátveimur
eða fleiri ntismunandi forsendum.
Hagvaxtaspár
Á meðfylgjandi mynd koma fram
upplýsingar unt magnbreytingar í
landsframleiðslu, spá líkansins eitt ár
fram í tímann og spá líkansins tvö ár
fram í tímann. Spá líkansins eitt ár fram
í tímann byggist á upplýsingum unt innri
stærðir líkansins árið áður og samtíma-
gögnum fyrir ytri stærðirnar. Það er
mikilvægt að átta sig á þessu, því að
tölur fyrir árið 1993 byggjast á gögnum
frá 1991 og eru því spá tvö ár fram í
tímann, þar eð upplýsingar um 1992
liggja ekki fyrir fyrr en á næsta ári. Við
gerð spárinnar var ekki farið út í að beita
þeim aðferðum sem rétt væri að beita við
skammtímaspá. Ef búa ætti til
skammtímaspá þá væri ekkert vit í öðru
en að nota allar þær vísbendingar sem
þegar eru komnar fram sér til hjálpar.
Þarmánefna upplýsingarunt innflutning,
útflutning, iðnaðarframieiðslu,
rfkisútgjöld o.m.fl. Það var þó ekki gert
þegar spáin eitt ár fram í tímann fyrir
áriðl992 varbúin til. Grunnhugsunin að
baki þessu var að beita sömu aðferð öll
árin þannig að niðurstöðurnar væru
samanburðarhæfar.
í Þjóðarbúskapnum nr. 13 birtir
Þjóðhagsstofnun spá fyrir árið 1992.
Stofnunin spáir 2,8% samdrætti í magni
landsframleiðslu. Félag íslenskra
iðnrekenda hefur einnig sent frá sér spá
sína fyrir árið 1992 og spáir 2,7%
samdrætti, það verður því að segjast eins
og er að spá Vísbendingar um 0,4%
samdrátt er frekar ósennileg. Eg tel að
nokkuð líklegt sé að samdráttur
landsframleiðslu verði á bilinu 2,5-3%.
Ástæða þess að ég tel rétt að efast um
trúverðugleika spár líkans V ísbendingar
fyrir 1992 er sú að ekki hefur verið bætt
við mikilvægum visbendingum, sem
fram hafa komið það sem af er árinu. Þar
mánefnaað innflutningurhafði minnkað
um 14,2% í maí frá því á sama tíma í
fyrra og ekki er ósennilegt að sú lala
hækki í júní þar eð niðurstöður Alþjóða
hafrannsóknarráðsins komu ekki fram
fyrr en í byrjun júní og áhrif væntinga
eru því ekki byrjuð að koma fram í maí.
Þetta ásamt mikilli fækkun í nýskráningu
bifreiða bendir til minnkunar í neyslu.
2