Vísbending - 13.12.1996, Blaðsíða 2

Evró í
fortíð og
framtíð
Björgvin Valdimarsson
Með undirritun Maastricht-
sáttmálans í febrúar 1992 var
stigið stórt skref í átt að því
að Efnahags- og myntbandalag Evrópu
(EMU) kæmist á laggirnar. Aðildarríkin
skuldbundu sig með aðild að sáttmál-
anum til að samræma efnahagsstefnur
sínar, hafa eftirlit með fjármálastefnum
sínum til að koma í veg fyrir óhóflegan
fjárlagahalla og til að koma á sameigin-
legum gjaldmiðli (evró). Ferlinu við að
koma á efnahags- og myntbandalagi
hefur verið skipt íþrjú skref. Fyrstaskref-
ið var að koma á innri markaði í Evrópu
sem var gert árið 1990 og í kjölfar þess
voru fjármagnsflutningar innan ESB-
ríkjanna gefnir frjálsir. Annað skrefið
var tekið árið 1994 með stofnun
Evrópsku peningamálstofnunar EMI
(European Monetary Institute) og hefur
sú undirbúningsvinna sem nauðsynleg
er til að koma á sameiginlegum evrópsk-
um gjaldmiðli verið unnin innan hennar.
Þessi stofnun er fyrirrennari Evrópska
seðlabankans sem tekur til starfa í kjölfar
þess að sameiginlegur gjaldmiðill verður
tekinn í notkun. Evrópski seðlabankinn
verður síðan í samstafi við seðlabanka
þeirra ríkja sem aðild eigaað myntbanda-
laginu. Þriðja og síðasta skrefið er mynt-
bandalagið sjálft sem ráðgert er að kom-
ist á í janúar 1999. Þá verður gengi gjald-
miðla fest, tekin verður upp sameiginleg
peningamálastefna, Evrópski seðla-
bankinn tekur til starfa, TARGET-
greiðslukerfíð verður tekið í notkun og
öll skuldabréf aðildarríkja verða í evró.
í janúar árið 2002 verður byrjað að dreifa
peningaseðlum og mynt í evró og ekki
seinnaen íjúlí árið 2002 verðaeldri gjald-
miðlar með öllu teknir úr notkun.
Samstarf í ERM
Samstarf hefur verið um nokkurt skeið
á milli flestra aðildarríkja ESB varðandi
gjaldeyrismál. ERM (Exchange Rate
Mechanism) er samstarfssamningur
sem gengur út á að halda sveiflum á
gengi gjaldmiðla aðildarríkja innan
ákveðinna marka. Aðild að ERM í a.m.k.
tvöárerskyldaef ríki innan ESB ætlaað
taka þátt í EMU. Nú eru 12 af 15 aðildar-
ríkjum ESB aðilar að ERM og eru það
Bretar, Grikkirog Svíar sem ekki eru aðilar
ISBENDING
að samningnum. Með ERM hefur tekist
að halda niðri verðbólgu og er vaxta-
munar langtímavaxta lítill á milli aðildar-
ríkja. í Maastricht-sáttmálanum var
kveðið á um að verðbólga hjá þeim rikjum
sem ætluðu sér að vera með í mynt-
bandalaginu færi ekki yfir 1,5% af meðal-
verðbólgu þeirra þriggja ríkja þar sem
verðbólga er lægst og einnig var það
skilyrði sett að langtímavextir séu ekki
hærri en 2% yfir meðalvöxtum í þeim
þremur rikjum þar sem verðbólga er
lægst. Tvö önnur skilyrði voru sett í
Maastricht-sáttmálanum fyrir aðild að
EMU. Þessi skilyrði eru að halli ríkis-
sjóðs sé ekki meiri en nemur 3% af vergri
landsframleiðslu og að skuldirríkissjóðs
séu ekki meiri en 60% af vergri lands-
framleiðslu. Þó að flest af þeim ríkjum
sem ætla sér að vera aðilar að EMU
uppfylli skilyrðin um verðbólgustig og
vaxtastig er ekki hægt að segja það sama
um halla ríkissjóðs og skuldsetningu
hans. Aðeins eitt ríki, Lúxemborg, upp-
fyllir öll skilyrðin eins og staðan er í dag.
í upphafi árs 1998 metur Evrópuráðið
hvaða ríki uppfylla þau skilyrði sem sett
eru fyrir inngöngu í myntbandalagið og
ákveður hverjir verða aðilar að því. I
Maastricht sáttmálanum eru gerðar und-
antekningar frá ofangreindum skilyrð-
um í þeim tilfellum þar sem aðild að my nt-
bandalaginu er heimiluð ef riki eru ná-
lægt þeim mörkum sem um ræðir eða ef
hlutfallið sem um ræðir hjá viðkomandi
ríki hefur lækkað verulega og stöðugt.
Þess má geta að Island uppfyllir öll skil-
yrðin fyrir aðild að myntbandalaginu
fyrir utan það að ísland þyrfli að vera
aðildarríki í ESB til að geta komið til
greina. Gert er ráð fyrir að í byrjun árs
1999 muni sex til tíu ríki vera aðilar að
EMU og að fleiri fylgi í kjölfarið.
Skýrsla AMUE
I skýrslu, sem gefin var út af sam-
starfshóp um myntbandalag Evrópu,
AMUE (The Association for the Mone-
tary Union of Europe), og að stóðu aðilar
frá 68 fyrirtækjum ásamt sérfræðingum
frá Evrópuráðinu, eru dregnar saman
ýmsar niðurstöður varðandi áhrif mynt-
bandalagsins og hvernig fyrirtæki eigi
að bregðast við því. Skýrsla þessi var
gefin út á þessu ári og verður hér gerð
grein fyrir einstökum efnistökum henn-
ar.
Sameiginlegurinnri markaður
Evrópskt myntbandalag er talið nauð-
synlegt til þess að hægt verði að nýta
kosti sameiginlegs markaðar innan ESB
til fullnustu. Einn gjaldmiðill með það
höfuðmarkmið að viðhalda stöðugu
verðlagi er talið mikilvægt skilyrði fyrir
því að bæta samkeppnishæfni rikja ESB
á alheimsmarkaði, auka fjárfestingar og
hagvöxt innan ESB og til þess að skapa
fleiri störf á markaðssvæðinu. Bankar
og aðrar fjármálastofnanir eru komnar
vel á veg með þann undirbúning sem
nauðsynlegur er fyrir skiptin yfír í sam-
eiginlega mynt og eru evrópsk fyrirtæki
einnig farin leggja út í viðeigandi undir-
búningsstarfsemi. Talið er að markaður-
inn muni örva umskiptin yfir í evró gjald-
miðilinn þar sem viðskiptavinir fyrir-
tækja muni koma til með að eiga sín
viðskipti í evró. Nú þegar hafa nokkur
fyrirtæki í Evrópu það á stefnuskránni
að byrja að notast við hinn nýja gjald-
miðil árið 1999 fyrir hluta af eða alla
starfsemi sína og er stórfyrirtækið
Philips dæmi um það. Hinn nýi gjald-
miðill mun skapa ný viðskiptatækifæri
og auka skilvirkni fyrirtækja sem starfa
innan aðildarríkja og þannig gera sam-
keppnishæfi og stöðu á vinnumarkaði
betri. Evró gjaldmiðillinn kemur til með
að auka stærð innanlandsmarkaðar sem
talið er koma sér best fyrir lítil og miðl-
ungsstór fyrirtæki. Hvað viðkemur fjár-
málum þá er talið að evró muni leiða til
hagkvæmni og endanlega til sparnaðar
í fjármagnsgjöldum fyrirtæka og stofn-
ana innan myntbandalagsins. Upplýs-
ingakerfi skipta miklu máli hvað varðar
innleiðinguna og mikilvægt er talið að
undirbúningsvinna við þessi kerfi hefj-
ist sem fy rst til að koma í veg fy rir vanda-
mál sem kunna að skapast eftir að evró
hefur verið tekið í notkun. Gott tækifæri
skapast til að samræma upplýsingkerfi
í kjölfar breytingarinnar. Með því að
koma á sameiginlegum gjaldmiðli skap-
ast góðar aðstæður fyrir neytendur til
að bera saman verð á vörum og þjónustu
á milli svæða og þarf ekki lengur að
umreikna verð viðkomandi vöru eða
þjónustu yfir í mynt þess lands þar sem
viðskiptavinurinn er búsettur ef hann
er að bera saman verðlagningu innan
þeirra ríkj a sem aðilar eru að my ntbanda-
laginu.
Áhætta að bíða
Nokkur áhætta er fólgin í því fyrir
fyrirtæki að byrja ekki undirbúnining
nægjanlega snemma fyrir myntbanda-
lagið. Lítill tilkostnaður er fólginn í því
fyrir fyrirtæki að koma á fót evró-vakt
sem fylgist með stöðu mála og fer yfir
hver áhrifin komi til með að verða. Margir
bankar og fyrirtæki í Evrópu eru þegar
farin að gera þetta. Fyrirtæki í þeim lönd-
urn ESB sem ekki verða aðilar að mynt-
bandalaginu í byrjun ættu að byrja
kanna áhrifin því að líklegt má teljast að
fleiri ríki en þau sem verða stofnaðilar
muni koma til með að bætast í hópinn.
Fyrirtæki í löndum sem ekki eru í EMU
ættu einnig að hugsa sinn gang og gera
viðeigandi ráðstafanir og eru mörg
íslensk fyrirtæki í þeim hópi.
Höfundur er viðskiptafrœðingur
Heimildir: Skýrsta AMUE, Morgunblaðið og
Economist