Vísbending - 14.01.2000, Blaðsíða 1

V
Vi ku
ISBENDING
rit um viðskipti og efnahagsmál
14. janúar2000
2. tölublað
18.árgangur
Uppnám í fiskveiðistjórnun?
Héraðsdómur Vestfjarða olli nú
nýverið skjálfta með niðurstöðu
sinni í Vatneyrarmálinu svokall-
aða, þegar hann sýknaði Vatneyrina af
ákæru fyrir veiði án kvóta. Nokkrir
sjómenn og útgerðarmenn sem hafa
fengið sig fullsadda á kerfinu ákváðu
að róa kvótalausir í kjölfarið til að
mótmæla núgildandi fiskveiðistjórn-
unarkerfi. Aðrir halda ró sinni eða
fordæma dóminn og bíða þangað til
Hæstiréttur fær niðurstöðu í málið.
Hvernig svo sem niðurstaða Hæsta-
réttar verður er ljóst að ekki ríkir sátt um
núverandi kerfi.
Bók um kvótakerfið
Nýlega kom út bókin „Individual
Transferable Quotas in Theory and
Practice" í ritstjórn þeirra Ragnars
Arnasonar og Hannesar H. Gissurar-
sonar (útg. Háskólaútgáfan). I bókinni
er leitast við að skoða og meta árangur
kvótakerfis þar sem heimilt er að selja
og kaupa kvóta, eins og kerfið er hér á
landi. Auk ritstjóranna skrifa í bókina
m.a. Anthony Scott, sem er einn af
hugmyndafræðingum kerfisins, og
Phillip Major, sem fjallar um þróun
kerfisins á Nýja-Sjálandi. Einnig skrifa
þeir Birgir Þór Runólfsson og Þórólfur
Matthíasson greinar í bókina.
Bókin er þarft innlegg í umræðuna
um kvótakerfið og sýnir að hugmynda-
fræðilegur grunnur kerfisins er á betri
rökum reistur en oft er haldið fram. Bókin
gefur ágætan grundvöll til þess að fjalla
lítillega um síðustu atburði.
Eignarrétturinn
Anthony Scott fjallar um eignar-
réttinn á fiskveiðiréttindum.
Hugmyndin er að eignarrétturinn gefi
fólki og fyrirtækjum tilefni til að nýta
eign sína á sem hagkvæmastan hátt. Ef
eignarrétturinn er ekki fyrir hendi getur
það leitt til stjórnleysis á miðunum, „...
til þess að gera sem mest úr hlutunum,
myndi hvatinn vera að keppast um
auðlindina, að halda staðsetningum
ley ndum, by ggja varnarmúra, koma fyrir
varðmönnum og hugsanlega að beita
ofbeldi.“ Anthony Scott ályktar að
tvennt geri það að verkum að kvótakerfi
með seljanlegum eignarkvóta sé hag-
kvæmara en leyfisveitingar eða upp-
boðskerfi. Annars vegar gerir einka-
rétturinn það að verkum að hagsmunir
rétthafa fara saman en vinna ekki hverjir
gegn öðrum, hagsmunimir em langtíma-
nytjar auðlindarinnar. Hins vegar ýtir
seljanleikinn undir að fé sé lagt í
endurbætur á eigninni þar sem rétthafi
nýtur ávaxtanna ef hann selur eignina
og um leið verður til hvati fyrir óhag-
kvæmar útgerðir til að selja þeim sem
eru betur í stakk búnir til að nýta eignina.
Þessir þættir lækka kostnað og auka
hagkvæmni í útvegi að mati Scotts.
s
Arangurkerfisins
Igrein Ragnars Ámasonar kemur fram
að kvótakerfi er að mestu leyti beitt
við fiskveiðistjórnun hjá sex stórum
fiskveiðiþjóðum, Áströlum, Grænlend-
ingum, Hollendingum, íslendingum,
Namibíumönnum og Nýsjálendingum,
og að allt að 5% af heildarafla heimsins
er stýrt með seljanlegri kvótaeign og
öðmm5-10%með kvótaheimildum sem
ekki má selja. Þá hafa lönd eins og Banda-
ríkin, Bretland og Kanada í auknum mæli
tekið upp kerfi sem er byggt á seljanlegri
kvótaeign.
Birgir Þór Runólfsson fjallar um
fiskveiðikerfið hér á landi og kemst að
því að kerfið hafi skilað ágætum árangri.
Fiskiskipum hefur fækkað um 875 skip
(34% fækkun) á tímabilinu frá 1992 til
1998, þó aðallega á síðustu þremur ámm.
Framleiðnin í greininni hefur aukist, sem
og arðsemi og afrakstur fyrirtækja. Þá
sýna tölur að þrátt fyrir orðróm um annað
virðist kvótaréttur og löndun kvótans
einungis hafa að litlu leyti flust á milli
landsvæða. Það skal þó haft í huga að
gífurlegar fjárhæðir eru á bak við hvert
prósent. Ef meðaltal áranna 1984 til 1986
er borið saman við meðaltal 1996/97 til
Mynd 1. Hlutfall aflaheimilda eftir landsvœðum
(meðalt. 1984-86 (hvítt) og 1997-99 (svart))
Mytid 2. Hlutfall landaðs afla eftir landsvœðum
(meðalt. 1983-85 (hvítt) og 1996-98 (svart))
1
Héraðsdómur Vestfjarða
hefur vakið upp umræð-
una um fiskveiðistjórn-
unarkerfið sem mun flýta
2
fyrir því að reynt verði að
finna lausn lil frambúðar
sem er bæði þjóð og
sjávarútvegi nauðsynleg.
3
Þórður Friðjónsson hag-
fræðingur fjallar um
góðæristímabil frá 1960 og
veltir því hvað sé líkt með
4
þeim og því góðæri sem nú
líður brátt undir lok. Höfum
við lært réttu lendingar-
tæknina fyrir hagkerfið?
1