Vísbending - 04.01.2002, Blaðsíða 4

ISBENDING
(Framhald af síðu 3)
samfleytt í 14 ár. Þetta var afar gjöfult
tímabil þótt hagvöxtur hafi verið lítill
eitt árið, eða 1975, vegna olíukrepp-
unnar. Árlegur vöxtur var að meðaltali
5,7% á þessu tímabili. Til santanburðar
hefur hagvöxturinn á undanförnum níu
árum verið 3,5% á ári að meðaltali.
Hagvaxtarskeiðin á sjöunda áratugnum
og um miðjan níunda áratuginn voru
einnig öflug en stóðu í styttri tíma,
einkum hið síðarnefnda.
Skammvinn niðursveifla
Af þessu má sjá að góðærin koma í
ýmsum stærðum og gerðum enda
hafa aðstæður og skilyrðri verið mis-
munandi á hverjum tíma. Niðursveifl-
urnar hafa hins vegar verið skamm-
vinnar, staðið í eitt til tvö ár. Til ntarks
um þetta hefur landsframleiðsla ekki
dregist saman tvö ár í röð nema einu
sinni á síðustu 40 árum, þ. e. árin 1967
og 1968. Þjóðarútgjöldinhafahinsvegar
j afnan tekið dýpri dýfur þegar erfiðleikar
hafa sótt að, en ekkert bendir þó til að
niðursveiflan verði að þessu sinni
sérstaklega djúp eða langvinn, heldur
er þvert á móti búist við fremur vægum
samdrætti með batamerkjum á seinni
hluta nýbyrjaðs árs. Þetta er þó háð því
að þjóðarútgjöld lagi sig nægjanlega
vel að þjóðartekjum á næstunni, ytri
skilyrði verði áfram góð og vel takist til
um hagstjórn.
Aðrir sálmar
(Framhald af síðu 2)
á tíunda áratuginum. Island glíntdi
einnig við vandamál verðbólgu og
óstöðugleika í lok níunda áratugarins
en hér var það „þjóðarsáttin“ sem lék
lykilhlutverk 1 viðsnúningnum ásamt
aðhaldi í ríkisfjármálum. Síðar var það
svo aðildin að Evrópska efnahags-
svæðinu ogtilkoma virksljármálamark-
aðar sem hafði mest að segja um fram-
þróun í landinu. Eins og í Argentínu var
tíundi áratugurinn áratugur mikillar
hagsældar á Islandi. Engu að síður voru
svipuð vandamál farin að gera vart við
sig á íslandi og í Argentínu í lok tíunda
áratugarins, þau alvarlegustu skulda-
söfnun og hátt skráður gjaldmiðill. Eitt
vandamál var Island hins vegar laust
við, sem skekkir santanburðinn veru-
lega, en það er atvinnuleysi sem hefur
verið rétt rúmlega eitt prósent hér á landi
á meðan það er um 20% núna í Argentínu
og hefur sennilega leikið lykilhlutverk í
upplausnarástandinu.
Skuldastaða Argentínu hefur verið
mikið til umræðu enda er það „skulda-
súpan“ sem virðist liafa koniið Argent-
ínu í þann pytt sem allt situr nú fast í.
Einnig er Ijóst að ef til gjaldþrota kentur
væri það stærsta gjaldþrot í sögunni.
Engu að síður er skuldastaðan ekki svo
alvarleg i íslensku Ijósi. Heimildirgreinir
reyndar á um hvort að hlutfall skulda
hins opinbera í Argentínu sé 45 eða
55% af vergri landsframleiðslu. Þó að
efra h 1 utfal I i ð væri teki ð þá my nd i íslend-
ingum ekki bregða við það enda var
þetta sama hlutfall um 59% þegar hæst
lét árið 1995 en var rúmlega 46% árið
2001 skv. spá Seðlabankans. Mun verra
lánshæfi og söguleg óstjórn í Argentínu
er þó íslandi í hag í þessurn samanburði.
Þá gerir það ástandið verra í Argentínu
en á Islandi að raunvextir eru um 10%
þar, engu að síður eru þeir um 6% hér á
landi.
Þá þarf of hátt metinn gjaldntiðill
ekkert að koma sérstaklega á óvart hér
á landi, þó að íslenska krónan væri ekki
fasttengd Bandaríkjadollara þá var
henni haldið fastri með handafli. Talað
hefur verið um að fella þyrfti gengið um
30% í Argentínu til þess að ástandið
geti talist eðlilegt. Þetta ætti heldur ekki
að vera stórkostleg tala í Ijósi þess að
frá því sem krónan var hæst skráð árið
2000 og þar til hún var lægst skráð árið
2001 er hátt í 30% niðursveifla.
Argentínskur tangó
Um áramót voru ýmsir aðilar beðnir
að meta árið sem var að líða og varð
þá surnunt á orði að gengisfall krónunnar
hafi verið hið versta sem orðið hafl á
árinu. Slíkar skoðanir eiga það sam-
eiginlegt sem virðist mega lesa út úr
efnahagsstjórn Argentínu og Islands —
forsætisráðherra hefur meira að segja
sagt það berunt orðum - að einna
mikilvægast í hagstjórn sé að halda
sterkum gjaldmiðli. John Maynard
Keynes benti hins vegar á, fyrir rúmlega
70 árunt, að sterkurgjaldmiðill og sterkt
efnahagskerfi væri alls ekki santi hlutur-
inn. Það er líka einn helsti lærdómurinn
af þessari argentínsku harmsögu, að
myntráð Argentínumanna var gott til
skamnts tíma en var ekki langtímalausn
án þess að tekið yrði á ríkisfjármálunum
með styrkri hendi. Og fyrir Islendinga
þá er ljóst að genginu var haldið uppi of
lengi nteð handafli en þvert á skoðun
sjálfskipaðra hagspekinga þá hefur fall
krónunnar sennilega verið mikil bless-
un, þegar til lengri tíma er litið.
Tangó er þjóðardans Argentínu
sem varð til á seinni hluta 19. aldar sem
tónlist og dans ólíkra innflytjenda í
fátækrahverfum Buenos Aires. Tangó
er sagður lýsa brostnum vonum og
þjáningum innflytjenda, sagður dans
þess sem alltaf er á förum en finnur aldrei
sitt heinta, sagður ástlaus en lostafullur
dans frillunnar og melludólgsins. Sem
slíkur virðist tangó lýsa ágætlega lífi og
baráttu fólksins í Argentínu. Ef krónan
hefðiekkifalliðerhættviðað íslendingar
hefðu þurft að dansa hinn argentínska
tangó í efnahagsmálum.
Heimildir: Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn, Seðlabankinn, Financ-
ial Times, The Economist og ýmsir pistlar eftir Paul Krugman.
Orkuskortur á
hverfisbamum
Breytingar eru nú að verða á Orku-
hópnum sem varð til þegar hópur
fjárfesta keypti hlut Kaupþings í FBA
fýrirrúmlegatveimurárum. Viðþaðvarð
mikið írafár, einkurn vegna miki I lar and-
stöðu forsætisráðherra við það að einn
aðili eignaðist lykilhlut í bankanum.
Síðan hefur mikið vatn runnið til sjávar
og vorið 2000 sameinuðust íslands-
banki og FBA. Við það tækifæri var því
haldið fram að hópurinn yrði fljótlega
leystur upp. í Mbl. 2.4.2000 sagði :„Náist
samningar um sameiningu bankanna
verður FBA Holding í upphafi stærsti
einstaki hluthafi bankans en þar er um
að ræða Orca-hópinn svonefnda, sem á
síðasta ári keypti hlut sparisjóðanna og
Kaupþings í FBA. Hins vegar er gert
ráð fyrir, að þessum hlut verði innan
tiltölulega skamms tíma skipt upp ámilli
þeirra fjögurra meginaðila, sent við sögu
konta þannig að hlutur þeirra hvers um
sigverðiábilinu3-4%.“Flestirreiknuðu
með að þetta gengi eftir en við stjórnar-
kjör kom í ljós að hópurinn var geysi-
sterkuroghéltvel saman. í blöðum mátti
sjá tilvitnanir á borð við að í stjórninni
sætu þrír fulltrúar „hins uppleysta Orca-
hóps“. Ekkert hefur orðið úr því að leysa
hópinn upp og m.a. kom varaformaður
stjórnar bankans úr hópnunt. Á sarna
tíma var vitað að fyrirtæki einstakra
stjórnarmanna úr þessum hópi hafa átt
í miklum greiðsluerfíðleikum. líklega
meðal annars við bankann, og hlaut það
að setja spurningarmerki við hæfi þeirra
til þess að stýra fjármálafyrirtæki, hvað
þá einunt helsta banka landsins. Nú
bregður svo við að varaformaðurinn
selur stóran hlut af sinni eign til tveggja
félaga úr Orkuhópnunt, Jóns Ásgeirs
og Þorsteins Más, en þeir liafa verið
taldir sterkastir fjárhagslega í þessum
hópi. Á santa tíma birtist viðtal í Frétta-
blaðinu við Jón Ólafsson um nýtt og
betra tilboð í hlutabréfin. Jón segir „að
upphafþessamáls mætti rekjatil samtals
um íslandsbanka sent hann hafði átt við
mann á hverfisbarnum sínum í London,
þar sent margir af máttarstólpum við-
skiptalífsins í Englandi venja kontur
sínar." Stundar Hreinn réttu barina? - bj
N._____________________________________
ÁRitstjórn: Eyþór ívar Jónsson ritstjóri ogÁ
ábyrgðarmaður og Benedikt Jóhannesson.
Útgefandi: Heimur hf., Borgartúni 23, 105
Reykjavík.
Sími: 512-7575. Myndsendir: 561-8646.
Netfang: visbending@talnakonnun.is.
Málfarsráðgjöf: Málvisindastofnun Há-
skólans.
Prentun: Gutenberg. Upplag: 700 eintök.
Öll réttindi áskilin. © Ritið má ekki afrita án
leyfis útgefanda.
4