Vísbending - 18.01.2002, Blaðsíða 4

ISBENDING
(Framhald af síðti 2)
til. Mikilskammsýni virðisthafaeinkennt
stjórnun fyrirtækja sem studdust að
miklu leyti við patentlausnir. Þá var
fjármögnun ekki nægileg til þess að
tryggja reksturinn til lengri tíma. Verð-
lækkanir reyndust einnig mun meiri en
gert var ráð fyrir, um 30% á fj órum árum,
og markaðsaðstæður reyndust illa,
sérstaklega þegar botninn datt úr mark-
aðinum íNoregi íyrirseiðaeldi árið 1987
sem leiddi til þess að til þess að nýta
seiðaframleiðsluna lögðu Islendingar í
e n n m e i r i fj árfest i ngar en áð u r var ætl að.
Allt varð þetta til þess að fiskeldi reynd-
ist ekki sá hvalreki sem í upphafi var
vonast til og í staðinn fyrir skjóta vel-
gengni hrundi atvinnugreinin á mettíma
og var flestum dauð og grafin. En svo
virðist sem hún ætli að ganga aftur.
Voninvaknar
lestir velta því fyrir sér um þessar
mundir hvort einhverjar þær breyt-
ingar hafi orðið, frá því sem áður var,
sem geri fiskeldi mögulegt nú þótt það
hafi ekki gengið áður. Fyrst og kannski
fremst ættu Islendingar að vera reynsl-
unni ríkari en einnig eru innri og ytri
aðstæður mun betri nú en áður. Mikil
þekking hefur skapast í greininni og
Islendingar eru í forystu í ýsueldi og vel
á veg komnir í rannsóknum á þorskeldi,
en menn eru aðallega að horfa til þorsk-
eldis þessa dagana en ekki á það laxaeldi
sem þeir voru í á níunda áratuginum.
Þannig er öll rannsóknarvinna á mun
hærra plani nú en áður og sérfræðingar
ættu að vita betur hvað virkar og hvað
ekki, og hvaða staðsetningar henta best.
Einnig hefur stjórnun og stefnumótun
í landinu ahnennt tekið framforum með
aukinni menntun en þó fyrst og fremst
vegna virks fjármálamarkaðar. Vænt-
ingar til veiða úr sjó eru allt aðrar og
þannig betri grundvöllur fyrir fiskeldi
en áður. Þetta hefur sérstaklega mikil
áhrifá fjármögnun þar sem vinnslufyrir-
tæki vilja tryggja sér vinnsluafurðir með
einum eða öðrum hætti. Þegar má sjá að
stærstu sjávarútvegsfyrirtæki landsins,
Samherji, Grandi ogÚA, eru komin með
puttana í fiskeldi. Enda má ætla að mikil
Ijármunamyndun verði í sjávarútveg-
inum nú á næstu árum og ekki verði
hægt að festa það fé í frekari útgerð þar
sem fiskveiðin stendur í stað eða fer
minnkandi. Því er líklegt að fyrirtækin
muni fylgjast vel með þróun í fískeldinu.
I arðsemisathugun, sem nýlega var
gerð á fiskeldisstöðinni á Hauganesi
við Eyjaljörð, var niðurstaðan sú að um
507 milljónir þyrfti til þess að koma
stöðinni á fót og var reiknuð arðsemi af
verkefninu 16%. I skýrslu um fiskeldið,
sem gerð var af Talnakönnun fyrir land-
búnaðarráðuneytið árið 1991, kom fram
að áhættan í greininni væri mikil og þess
vegna væri ekki hægt að gera minni
arðsemiskröfu en 15%. Samkvæmt fyrr-
greindum talnaleik virðist sú arðsemis-
krafa nást og þar af leiðandi ætti verk-
efnið að vera fysilegt.
Hins vegar hafa flestar þær arð-
semisathugandir sem gerðar hafa verið
við Háskólann á Akureyri áfiskeldi verið
neikvæðar. Og enn hefur ekki verið sýnt
fram á að seiðaeldi geti skilað jákvæðri
afkomu þrátt fyrir að Norðmenn ætli sér
stóra hluti í þeim efnum. En það er ein-
ungis eitt af mörgum vandamálum sem
þarf að yfirstíga áður en hægt er að
vonast til þess að fyrirtæki á þessu sviði
eigi glæsta framtíðarmöguleika.
Opinbert fé
að eru gömul sannindi að hið opin-
bera ætti ekki að hlutasttil um hvaða
tilraunir eru gerðar í atvinnulífmu.
Fiskeldið í lok níunda áratugarins ætti
að verða stjórnvöldum víti til varnaðar
en tilraunir duglegra stjórnmálamanna
til þess að búa til nýjar atvinnugreinar,
hvort sem er hér á landi eða erlendis,
Itafa undantekningarlítið mistekist.
Þannig að það verður að teljast óskyn-
samleg ráðstöfun ef stjórnvöld ætla að
hlaupa undir bagga með rekstrinum
einungis vegna þess að Norðmenn eru
að reyna að eyða olíugróðanum til upp-
byggingar nýrra atvinnuvega. Hins
vegar ættu stjórnvöld að ýta undir fag-
lega umræðu og rannsóknir á þessu sviði
til þess að reyna að tryggja að þekking
skapist í landinu. Það er þó hætt við að
gamli tíminn sé ekki alveg liðinn undir
lok og fjárfesting i fiskeldi hljómar ein-
staklega vel út frá byggðastefnusjón-
armiðum.
Fiskeldi er mjög áhugaverður kostur
í sjálfu sér þó að enn hafi ekki verið sýnt
fram á að slíkur rekstur geti gengið hér
á landi. Ekki er ólíklegt að einhverju
fyrirtæki takist að skapa gjöfulan rekstur
í þessari atvinnugrein þegar fram í sækir
þó ólíklegt sé að það verði í einu vet-
fangi. Það er hins vegar ekki hlutverk
ríkisins að standa í slíku nema ætlunin
sé að setja á svið nýja uppfærslu á fyrra
ævintýri.
( Vísbendingin )
f " N
ækkun neysluverðsvísitölunnar
um0,9%ámilli desemberogjanúar
virðist hafa komið mörgum í opna
skjöldu. Ljósterað meira þarfentjaldað
var til og hefur farið í gang einhvers
konar hópefli til þess að fá sem flesta til
þess að taka þátt í þjóðarátaki gegn
verðbólgu. lslendingar eru að mörgu
leyti einstök þjóð og því ekki ótrúlegt
að liægt sé að virkja nægilega marga til
þess að sitja á sér svo mögulegt sé að
nálgast gefín markmið um rauð strik. En
hvaðsvo?_______________________
Aðrir sálmar
V__________________________________>
/----: N
Utan dagskrár
Umræða um Evrópusambandsaðild
hefur lengi verið á dagskrá íslenskra
stjórnmálaflokka. Meira en áratugur er
síðan nefnd undir forystu Davíðs
Oddssonar skilaði um það skýrslu á
landsfundi Sjálfstæðisflokksins þar sem
aðild var talin koma til greina. Nýleg
ummæli Halldórs Asgrímssonar hafa
vakið mikla athygli. Hann sagði rneðal
annars: „Stefna ríkisstjórnarinnar í
Evrópumálum er skýr. Aðild að ESB er
ekki á dagskrá núverandi ríkisstjórnar.
A hinn bóginn er umræða um Evrópu-
mál á dagskrá. Ég hef beitt mér fyrir
þessari umræðu því ég tel mér skylt að
stuðla að því að opin umræða fari fram
um stöðu okkar í alþjóðlegu samstarfi.
I mínum flokki, Framsóknarflokknum,
hefurveriðmikil umræðaum Evrópumál
þar sem línur hafa verið skýrðar og
stefna mótuð. Hvort sem mönnum líkar
það betur eða verr þá eigunt við of m ikið
undir samstarfi við Evrópuríki til þess
að geta komist hjá þessari umræðu. Ég
hef reyndar engatrú á því að umræðunni
um Evrópumál verði nokkru sinni ráðið
til lykta hvort heldur Island gerist aðili
að ESB eður ei. Þetta ntá sjá glöggt í
Danmörku þar sem umræðan er viðvar-
andi. Að mínu mati er afar mikilvægt að
taki ísland þá ákvörðun að standa utan
ESB eða ganga þangað inn þá sé slík
ákvörðun tekin á grundvelli upplýstrar
umræðu þar sem skilgreining fari fram á
kostum og göllum málsins á fordóma-
lausan hátt. Að slíkri umræðu hef ég
stuðlað innan míns flokks og á meðal
þjóðarinnar og þarf sú umræða að halda
áfram. Þó svo að ísland gengi í ESB með
þeim breytingum sem það hefði í för
með sér fyrir okkar stjórnskipan er það
óumdeilt að ísland yrði eftir sem áður í
hópi fullvalda ríkja. Jafnljóst er að með
því að deila fullveldi okkar nreð sameig-
inlegum stofnunum ESB í svo miklum
mæli sem raun bæri vitni þáyrði það ekki
gert án breytinga á stjórnarskránni.
Jafnframt er augljóst að slíkt yrði ekki
gert án þess að það væri borið undir
þjóðina. Aðild íslands að ESB leiddi því
ekki til þess að ísland væri ekki lengur
fullvalda ríki. Ef svo væri þá stefnir nú
í það að einungis örfá ríki i Évrópu teljist
í raun fullvalda.“ - bj
V J
ÚRitstjórn: Eyþór ívar Jónsson ritstjóri ogN
ábyrgðarmaður og Benedikt Jóhannesson.
Útgefandi: Heimur hf., Borgartúni 23, 105
Reykjavík.
Sími: 512-7575. Myndsendir: 561-8646.
Netfang: visbending@talnakonnun.is.
Málfarsráógjöf: Málvisindastofnun Há-
skólans.
Prentun: Gutenberg. Upplag: 700 eintök.
Öll réttindi áskilin. © Ritið má ekki afrita án
leyfis útgefanda.________________
4