Vísbending - 27.09.2002, Blaðsíða 4

ISBENDING
(Framhald af síðu 3)
ef einstaklingarnir færu að kosta sam-
félagsþjónustuna beint eða um trygg-
ingarfélög eða sérsjóði, en sú leið mundi
sjálfsagt kalla á jafnari tekjuskiptingu.
Væri þá til orðinn efnislegur grundvöllur
fyrir lágmarksríkið, þar sem skattheimta
væri einkum fyrir stjórnsýslu, réttar-
gæslu, öryggismál og hugsanlega þekk-
ingarþróun, hugsanlega að viðbættu
tilfærslukerfi til tekjujöfnunarogforsjár
fyrir uppvaxandi kynslóð.
Þróunarmarkmið
yrir samfélaginu vakir að uppfylla
margháttaðar þróunarþarfir án þess
að gæta endilega samræmis við full-
komna, hagræna kerfishugsýn. Kapp-
semi stjórnmálamanna um að koma slík-
um þörfum fram mun stundum hafa geftð
tilefni til gagnrýni og háðs. Það réttlætir
þó ekki úthrópun skattheimtu til opin-
berra útgjalda sem einbera sóun, svo
sem oft hefur hent málsvara einkafram-
taks, en kemur ekki fyrir í þessu tilviki.
Opinberu kerfin gegna að miklum hluta
þörfum, sem hljóta að teljast samfélags-
lega brýnni þeim, sem lífsgæðakapp-
hlaup og neysludýrkun stefna að. Það
á þó síst við um sköttun lágtekna, sem
bitnar á brýnum lífsþörfum og hlýtur að
hafa hvað óhagstæðust jaðaráhrif til
latningar og undanskots. Um þann þátt
skattheimtunnar hefur greinarhöfundur
skrifað áður í Vísbendingu með þeirri
niðurstöðu, að nauðsynlegt sé að leysa
hið eina skattþrep upp í nokkur til mark-
vissrar ákvörðunar og mildunar jaðar-
skatta og áþjánar. Það markmið keppir
óhjákvæmilega við ýtrustu óskir um
lækkun fyrirtækjaskatta, nema báðar
aðgerðirnar séu svo til bóta, að þær
inegi fara sarnan. I öllu falli á að vera
óhætt að lagfæra innri gerð eða snið
skattkerfisins án þess að hleypa of
miklum hagsmunum út í kaupgetuna í
einu lagi.
Athyglivert er, að HH reisir ekki
skoðun sína og tillögur á fullkomnu
velferðarfræðilegu hlutleysi, sem virðist
falla vel að meginviðhorfum hans, held-
ur er í för með Samtökum atvinnulífsins
um hvatningar gagnvart framleiðslu-
kerfinu, með þeirri forsjárhyggju sem
henni má teljast tengd. Að sjálfsögðu
kynnir hann svokallaða Lafferkúrvu
(eða -boga) til þess leiks, svo sem hans
skoðanafylkingu er gjarnt, en með meiri
gætni en oft var viðhöfð. Hugsmíð þessi
er þénug til mjög grófrar framsetningar
þeirra sanninda, að skattheimta geti
breyst hvort sem er með eða móti
breytingu skatthlutfalla eftir viðbrögð-
um skattborgaranna og þar með afdrif-
um þjóðartekna, og sama skattheimta
geti til lengdar verið náanleg með rnjög
misjafnlega háum álögum, og þá almennt
æskilegt að beita hinum lægri. Stefnuval
er þó sjaldan svo frjálst og sveigjanlegt,
sem stundum var með þessu látið í veðri
vaka og fól nánast í sér, að þjóðir gætu
hafið sig upp á hárinu að hætti Munch-
hausens baróns með ljúfri léttingu
skattanna. Kann það að eiga við, ef skatt-
heimta hefur ráðist af handahófi eða
hreinni ofsköttun verið beitt. Almennt
er skattheimta í lýðræðisríkjum niður-
staða af langri togstreitu milli valkosta,
sem menn hafa nokkuð ljósar hugmynd-
ir um, hvernig verka muni. Og jafnvel
þótt ofsköttun teljist vera beitt, er skatt-
fénu oftast veitt út aftur, svo veldur
mótsvarandi örvun tekjumyndunar.
Mestu varðar því að gera sér ljóst, hvar
skattheimta þjóðarbús er á vegi stödd
með tilliti til nýtingar framleiðslugetu
og viðbragða við vaxtarþörf af völdum
fólksfjölgunar og eðlilega aukinna lífs-
krafna.
Markmið og aðgerðir
Náttúran fer ekki stökkum - „Natura
ne facit saltum" - var mottó Alfreds
Marshalls Cambrige-hagfræðings. Það
á vel við um fullþroska þjóðarbú, bæði
að því er tekur til afkastagetu fram-
leiðslukerfisins og fullnýtingar þess
eftir leiðum tekjumyndunarkerfisins.
Jafnan er til skoðunar, hvort bæta skuli
vindi í seglin eða slá nokkuð úr, og er
spurning um fíngerða stigbreytingu
fjárstjórnartækja. Veigamesta andlag
þeirra er í dýpstu greiningu vinnuaflið
og rúmt framboð þess, án þess að til
uppsprengdra launakrafna þurfi að
koma. Hóflegir jaðarskattar eru eitt
helsta skilyrðið fyrir æskilega rúmu
vinnuaflsframboði og stuðla þar með
að hóflegum vöxtum, sem eru atvinnu-
rekstri ekki síður hagsntuna- og þróun-
arskilyrði en léttari tekjuskattar. Lækkun
jaðarskatta af vinnutekjum, einkum á
stigi lágtekna, þar sem þeir eru tilfinnan-
legastir, ætti því að vera frambærilegur
valkostur til samanburðar við lækkun
tekjuskatts fyrirtækja. Innan þeirra
marka sem hvort tveggj a er tvímælalaust
til bóta, um leið og gætt sé að hleypa
ekki of miklum ívilnunum út í hagkerfið,
ættu umbætur á báðum sviðum að geta
farið saman. Hér er um að ræða að laga
skattstiga og annað innra snið skatt-
kerfisins að æskilegum hvatningum, en
heildarjöfnuður fjármálanna út eða inn
er annað mál og hlýtur að ráðast af hag-
sveiflum og vera stýrt með almennum
hagstjórnartækjum
Vissulega inunu umbætur í skatta-
málum eiga miklu hlutverki að gegna
við að leggja grunn að þróun íslenkra
atvinnuvega að því marki að tryggja
hæstu tekjur og bestu lífskjör, sein þekkj-
ast munu hverju sinni. Með því munu
væntanlega opnast fleiri og almennari
leiðir að því marki en ræddar hafa verið
í tilvitnuðum umræðum, og sömuleiðis
verða kallað eftir fjölþættari úrbótum en
tilgreindar hafa verið.
Aðrir sálmar
v____________________________________
( ” |
Margir góðir menn
Atökin t VÍS að undanfömu og ný-
liðin og fyrirsjáanleg sala á ríkis-
eignum hafa verið í brennidepli. Það
vakti mikla alhygli þegar ríkisstjómin
ákvað að taka VIS út úrLandsbankanum
og selja til samvinnufyrirtækja. Að vísu
er líklegast réttara að tala um fyrrum
samvinnufyrirtæki því að mörg þeirra
hafa nú verið einkavædd þó svo að
mörgum sé það enn hulin ráðgáta hver
sé hinn raunverulegi eigandi þeirra.
Þegar Finnur Ingólfsson er ráðinn
forstjóri VIS með slíkri skyndingu er
það óneitanlega áleitin hugsun hvort
salan hafi verið bundin því skilyrði. Það
vakti athygli margra þegar í stjórn VIS
voru kjömir þeir Bogi Pálsson og Eiríkur
Tómasson en hvorugur þeirra hefur
verið talinn sérstakur samvinnumaður
né var til þess vitað að þeir hefðu sérstök
tengsl við félagið. Því virtist megintil-
gangurinn með kjöri þeirra í stjórn að
gefa henni faglegt yfirbragð. Skyndileg
afsögn Boga og yfirlýsingar hans í
kjölfarið benda þó til þess að þar hafi
fagmennskan aðeins verið á yftrborðinu
en ekki rist djúpt að hans mati. Auðvitað
má spyrja hvort það hafi ekki verið
barnaskapur af Boga að halda að félag
sem væri svo tryggilega í eigu nýsam-
bandsmanna færi að leita að forstjóra á
almennummarkaði. Vísbendinglýsti yfir
andstöðu við kaup Landsbankans á VÍS
á sínum tíma því með þeim var snúið frá
einkavæðingu til ríkisvæðingar. Með
aðskilnaði Landsbanka og VIS er einu
fyrirtækinu færra sem er í eigu banka, en
það er óheillaþróun þegar bankar hverfa
frá því meginhlutverki sínu í að vera
þjónustufyrirtæki í það að keppa beint
við viðskiptavini sína. Það er því gott
að VÍS skuli skilið frá bankanutn.
Þó að það hafi verið umdeild stefna
hjá forsætisráðherra á sínum tíma að
eignarhald skyldi dreift í bönkum, þá er
hún óneitanlega vænleg til þess að
tryggjaað þeir sé engum einum óeðlilega
háðir. Því er það vont til þess að hugsa
sem flestir gefa sér það að það sé aðeins
formsatriði að ganga frá sölu Búnaðar-
bankans til þessa sama hóps. Þá verður
aftur kominn Samvinnubanki og Sam-
vinnutryggingar á ný en engin sam-
vinnuhreyfing. - bj
v____________________________________V
fRitstjórn: Eyþór ivar Jónsson ritstjóri ogN
ábyrgðarmaður og Benedikt Jóhannesson.
Útgefandi: Heimur hf., Borgartúni 23, 105
Reykjavík.
Sími: 512-7575. Myndsendir: 561-8646.
Netfang: visbending@talnakonnun.is.
Málfarsráðgjöf: Málvísindastofnun Há-
skólans.
Prentun: Gutenberg. Upplag: 700 eintök.
Öll réttindi áskilin. © Ritið má ekki afrita án
leyfis útgefanda.
4