Vísbending - 07.11.2003, Síða 2

ISBENDING
Fyrirtæki nær dauða en lífi
Tvö stór gjaldþrot settu svip sinn
á umræður um viðskiptamál í byrj-
un nóvembermánaðar. Það voru
gjaldþrot Utgáfufélags DV og kjúkl-
ingaframleiðslunnar Móa. Hvorugt
gjaldþrotið kom verulega á óvart þar
sem bæði fyrirtækin höfðu verið í
greiðslustöðvun síðustu vikurnar og
fréttir af björgunartilraunum gáfu ekki
tilefni til bjartsýni. Gjaldþrot eru yfirleitt
sorglegir atburðir þar sem fólk tapar
fjármunum og vinnu sinni. Og í þessu
tilviki hverfa tvö áberandi fyrirtæki af
vettvangi þó að ekki sé útséð um hvað
verður um framleiðsluna.
Sjúkdómsvaldur
/
Asíðasta ári urðu 565 fyrirtæki gjald-
þrota hér á landi, sem var metár, og
samkvæmt upplýsingum frá fyrirtækinu
Lánstrausti þá hafa 463 fyrirtæki orðið
gjaldþrota fyrstu níu mánuði þessa árs
sem er 26% meira en á sama tíma á síðasta
ári (sjá mynd). Gjaldþrot eru háð hag-
sveiflunniogeruyfirleitttiltölulegastöð-
ugt hlutfall af nýskráningum og þau eru
eðlilegur þáttur í markaðskerfinu. I
bandarískri rannsókn sem gerð var á
3.200 fyrirtækjum árið 1994 voru ytri
aðstæður oftast gefnar sem orsök gjald-
þrota (um 40% tilvika) og þar á eftir
fjármögnun (um 28% tilvika) og rekst-
urinn (um 26% tilvika). Einn af frægari
ráðgjöfum í stefnumótun fyrirtækja í
erfiðleikum, John Argenti, sagði ein-
hvern tímann: „Það eru ekki breytingar
sem valda gjaldþrotum fyrirtækja, það
eru mistök stjórnenda. Og þau eru háð
upprunalegum göllum í skipulagi fyrir-
tækisins.“Iumfjöllunumog rannsóknum
á gjaldþrotum hefur niðurstaðan oft
orðið sú að mistök stjómenda séu aðal-
orsök þeirra. Sú var t.d. í megindráttum
ályktun skýrslu Aflvaka um gjaldþrot
hér á landi sem var gefin út árið 1995.
Það er að vissu leyti hægt að taka undir
það að rangar ákvarðanir séu yfirleitt
ástæða þess að sjúklingur liggur
banalegu en yfirleitt er þar um samspil
margra þátta að ræða og eins er það
þegar gjaldþrot eru annars vegar.
Læknisskoðun
Þekktasta prófið til þess að meta hvort
fyrirtæki eigi á hættu að verða gjald-
þrota innan tveggja ára er próf Edwards
Altmans. Altman-líkanið felst í því að
vega saman fimm kennitölur í rekstrinum
í margfeldi ákveðinna stuðla sem gefur
svo niðurstöðu sem er vísbending um
líkur á gj aldþroti. Þetta líkan þykir reynd-
ar býsna góður mælikvarði í þeim rann-
sóknum sem gerðar hafa verið á notkun
hans. Annað próf er úr smiðju áður-
nefnds Argentis. Það felur í sér að meta
yfirstjórnun og fjármálastjórnun fyrir-
tækis með því að gefa refsistig ef eitt-
hvað er athugavert. Ef farið er yfir ákveð-
inn stigafjölda þykir það vera vísbend-
ing um að reksturinn sé í járnum. Jafn-
framt hafa ýmsir aðilar gefið út lista þar
sem talin eru upp einkenni sem þykja
gefa tilefni til þess að fara að óttast um
heilsu fyrirtækis, s.s. ákveðin geðshrær-
ing í stjórnun, aukin starfsmannavelta,
hærri lántökukostnaður, greiðsluerfið-
leikar o.s.frv. Yfirleitt þarf það ekki að
þýða neitt al varlegt þó að einstakir þætt-
ir í rekstrinum fari umfram eðlileg viðmið-
unarmörk en þegar margar viðvörunar-
bjöllur eru farnar að hringja þá er ekki
seinna vænna að senda sjúklinginn í
nákvæma naflaskoðun. I flestum tilvik-
um kemur þá í Ijós að fyrirtækið á í tíma-
bundnum erfiðleikum og hefur hugsan-
lega þörf fyrir að kröfuhafar falli frá
einhverjum kröfum til þess að það komist
á fætur á ný. Þá er fyrirtækið meira virði
á lífi en bútað í sundur og selt í hlutum.
Stundum gerist það þó að fyrirtæki er
Gjaldþrotaúrskurðir hjá lögaðilum
(fyrstu níu mánuðir áranna 1998 til 2003)
einfaldlega meira virði dautt og grafið
en í áframhaldandi rekstri. Ástæðan er
oft og tíðum sú að stjórnendur hafa
dregið það of lengi að fara með sjúkling-
inn í læknisskoðun og trúað um of á
eigið ágæti eða að hagsveiflan ætti eftir
að snúast þeim í hag.
Endurlífgun
Asíðustu árum hefur meiri áhersla
verið lögð á að reyna að endurlífga
fyrirtæki sem standa frammi fyrir gjald-
þroti frekar en að ganga frá dánarbúinu.
Slík gjörgæsla fyrirtækja er sívaxandi
atvinnugrein fyrir endurskoðendur. Og
(Framhald á síðu 4)
Z-próf Atlmans
X1 =handbaert fé/heildareignum
X2=geymdur hagnaður/heildareignum
X3=EBIT/heildareignum
X4=markaðsvirði/bókfærðu virði skulda
X5=sala/heildareignum______________________
|z=0,012XU0,014X2+0,033X3+0,006X4+0,999X5 ***
Fyrstu fjórar kennitölurnar gefa prósentutölu
og t.d. 12,3% verður þá 12,3 margfaldað við
stuðulinn. Ef Z-gildið er innan við 1,81 er
veruleg hætta á gjaldþroti, ef það er á bilinu
1,81 til 2,99 er óvissa og því hærra sem gildið
er umfram 2,99 því minni hætta á gjaldþroti.
A-próf Argentis
Gallar Stig |
Einráður stjórnandi 8
Sami forstjóri og stjórnarformaður 4
Óvirk stjórn 2
Vanstilltir hæfileikar 2
Slakur fjármálastjóri 2
Lítil stjórnunardýpt 1
Ekkert eftirlit m. fjárhagsáætlun 3
Ekki áætlað sjóðstreymi 3
Engin kostnaðarstjórnun 3
Slök aðlögun að breyttum
aðstæðum (úreltar vörur, tæki o.s.frv.) 15
Alls gallar 43
Einnkunn innan hættumarka 10
Mistök
Hátt skuldahlutfall 15
Vanfjármögnuð útþensla 15
Stór verkefni 15
Sjúkleikaeinkenni
Fjármálaleg einkenni 4
Frumleg reikningsskil 4
Ekki fjárhagsleg einkenni 3
Einkenni endaloka 1
Alls stig 100
Einnkunn innan hættumarka 25
Ekki má gefa færri stig en stigin fyrir hvern
lið segja til um. Fyrirtæki sem fá fleiri stig en
25 eru komin á hættusvæði. Fyrirtæki sem
eru í lítilli hættu fá venjulega mun færri stig
en 25 en þau fyrirtæki sem fá stig á bilinu 35
til 70 eru í talsverði hættu.
2