Vísir - 06.03.1973, Blaðsíða 6

6
Vlsir. Þriftjudagur 6. marz, 1973.
VISIR
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjóri
Fréttastjóri
Ritstjórnarfulltrúi
Auglýsingastjóri
Auglýsingar
Afgreiftsla
Ritstjórn
Reykjaprent hf.
Sveinn R. Eyjólfsson
Jónas Kristjánsson
Jón Birgir Pétursson
Valdimar H. Jóhannesson
Skúli G. Jóhannesson
Hverfisgötu 32. Simar 11660 86611
Hverfisgötu 32. Simi 86611
Siftumúla 14. Simi 86611 (7 linur)
Askriftargjald kr. 300 á mánufti innanlands
i lausasölu kr. 18.00 eintakiö.
Blaöaprent hf.
Árvekni eflir friðinn
Margir fundir hafa verið haldnir i vetur til
undirbúnings öryggismálaráðstefnu Evrópu.
Eru menn bjartsýnir á, að þessi langþráða ráð-
stefna geti hafizt á þessu ári og verði upphafið að
betri friði i Evrópu.
Það var einmitt i Reykjavik árið 1968, að riki
Atlantshafsbandalagsins samþykktu yfirlýsingu
um jafnan og gagnkvæman samdrátt herafla i
Mið-Evrópu. Þessi nýja stefna Atlantshafs
bandalagsins hefur siðan verið itrekuð oftar en
einu sinni.
Sovétrikin tóku þessu fálega i fyrstu, en breyttu
um stefnu árið 1971. Það ár fóru þau að hvetja til
þess, að öryggismálaráðstefna yrði haldin. Siðan
hefur undirbúningi málsins miðað tiltölulega vel.
Ekki er hægt að reikna með, að ráðstefna þessi
vinni nein kraftaverk i friðarmálum. Búast má
við, að hún verði töluvert notuð i áróðursskyni,
svo að minni timi en ella verður aflögu til raun-
verulegra friðarviðræðna.
Hitt er hægt að vona, að ráðstefnan verði upp-
haf varanlegs starfs til eflingar friði i Evrópu.
Rætt hefur verið um, að i kjölfar ráðstefnunnar
risi sérstök öryggismálastofnun, þar sem
Atlantshafsbandalagið og Varsjársbandalagið
geti sett niður deilur sinar um vigbúnað og önnur
hermál.
Atlantshafsbandalagið hefur leyst annað af
tveimur aðalverkefnum sinum. Það hefur haldið
við nægilegum herstyrk og stjórnmálalegri
samstöðu i Evrópu til að hindra árás og annars
konar þvinganir. Atlantshafsbandalaginu hefur
tekizt að halda veldi Sovétrikjanna i skefjum.
Það er þvi kominn timi til að leggja áherzlu á
hitt aðalhlutverk Atlantshafsbandalagsins. Það
er eins og segir i ráðherrasamþykkt frá 1967, ,,að
kanna leiðir til traustari samskipta, er byggja
mætti á lausn þeirra stjórnmálalegu
ágreiningsmála, sem að baki búa”.
í þessum anda er nú unnið að undirbúningi
öryggismálaráðstefnunnar. Slik er kaldhæðni
sögunnar, að hernaðarbandalögin i Evrópu eru
nú orðin bezti vettvangur friðarviðleitninnar á
svæðinu. Það er að minnsta kosti staðreynd að
þvi er varðar Atlantshafsbandalagið.
Riki Vestur-Evrópu vilja feta þessa slóð
varlega. Krústjoff lýsti þvi yfir sjálfur á sinum
tima, að stefna „friðsamlegrar sambúðar” væri i
rauninni „áframhaldandi barátta við Vestur-
lönd með öllum tiltækum ráðum öðrum en
striði”.
Með varúð og vönduðum vinnubrögðum geta
viöræðurnar um öryggismál leitt til varanlegs
friðar. Sú leið verður þá gengin skref fyrir skref
með gagnkvæmum samdrætti i vigbúnaði og
auknu samstarfi i öryggismálum.
Riki Vestur-Evrópu átta sig vel á þvi, að ein-
hliða samdráttur af þeirra hálfu er ekki til þess
fallinn að efla friðinn, þótt undarlegt megi virð-
ast. Slikt mundi aðeins leiða til þess, að Sovét-
rikin færðu sig upp á skaftið og reyndu að hag-
nýta sér þann bilbug, sem þau þættust finna á
rikjum Vestur-Evrópu.
Hin sovézka stefna friðsamlegrar sambúðar er
einmitt árangur af þrotlausri varðstöðu Atlants-
hafsbandalagsins. Sú varðstaða hefur sannfært
ráðamenn Sovétrikjanna um að samningar séu
bezta leiðin. Þess vegna má ekki slakna á þessari
varðstöðu, fyrr en komið er að þvi að framkvæma
gagnkvæm ákvæði um samdrátt i vigbúnaði.
Tuttugu ár voru I gær
lifiin frá þvi, aft Jósef
Stalin dó og öll rúss-
neska þjófiin syrgöi
hann og kveifi framtifi-
inni, án þess afi hafa vifi
höndina „þennan snill-
ing mannanna", „föfiur
alþjófiar”.
Eftirmcnn Stalins
voru reifiubúnir til þess
aö láta ártifi Stallns Iffia
hjá án þess afi gera
veftur út af. 1 almanaki
rikisins fyrir 56. ár
októberbyltingarinnar
miklu er hennar hvergi
getifi.
Pravda þagöi um
þaö og helgafii leifiara
sinn frekari tæknivæö-
ingu ifinafiarins.
A Raufia torginu haffii
skafift I skafl vifi stallinn
undir styttu Stalins.
Enginn sópafii honum
burtu. Þar voru engin
blóm.
Fáir úr hópi feröa-
mannanna utan af
landsbyggftinni, sem
staddir voru vift graf-
hýsi Lenins i gær-
llllllllllll
Umsjón:
Guðmundur Pétursson
flokksins og alþýftu
Ráöstjórnarrikjanna ”
aft slá.
Aö morgni sjötta
marz hóf Mosvkuút-
varpift útsendingar meft
jaröarfarartrumbu-
slætti, þjóösöngnum og
sorgartilkynningunni.
Forsiöa Pravda var I
svörtum sorgarramma.
Lavrenty Beria, yfir-
maöur hinnar óttaiegu
hafftar til sýnis i sama
salnum, þar sem hann
svivirti fyrri félaga
sina i sýndarréttar-
höldunum 1930.
Aft jaröarförinni lok-
inni var lik hans lagt I
grafhýsi Lenins. — En
Nikita Krústjoff lét bera
hann þaftan út 1961,
meftan hin stutta Stalin-
hreingerning stóft yfir.
Þvi var haldift þá
fram, aft Stalin bæri
ábyrgft á dauöa aft
minnsta kosti 20
milijóna landsmanna
sinna, sem höfftu veriö
þvingaöi i fangabúöir,
þar sem þeir máttu þola
hinar verstu pislir. Þaft
voru lögft fram gögn,
sem sýndu, aft á sfftustu
ævidögum sinum heffti
hann veriö aft undirbúa
enn eina blóftuga
hreinsunina.
Hafi Krústjoff,
fyrrum Stalinisti, verift
reiftubúinn til þess aö
draga úr mestu ofsókn-
unum á hendur Stalinis-
manum undir þaö er
lauk valdatima hans, þá

FAÐIR ALÞJOÐAR
FÉKK UPPREISN
ÆRU AÐ HLUTA
i
morgun, veittu eftirtekt
slipafta grantitminnis-
varftanum, sem stóft aft
: hálfu falin á bak vift
tjald af barrgreinum. —
Sumir bentu þó þangaft
og hvisluftust eitthvaft á.
Fyrir tveim ára-
tugum var þessu öftru-
vfsi varift. En þaft var
áftur en nokkur arftak-
anna fletti ofan af
„mistökum” ein-
valdsins.
„Mér leift eins og
jörftin nötrafti undir
fótum 'mér”, lýsti einn
úr hópi hinna frjáls-
lyndari meftlima
kommúnistaflokksins 5.
marz yfir fyrir 20 árum.
Einn þeirra, sem var
fyrrum pólitiskur fangi
— undir stjórn Krúst-
joffs - sagftist hafa heyrt
fréttina um andlát leift-
togans, meftan hann var
I Kiev.
„Ég grét. Eins og
barn grét ég”, sagfti
hann, og um leift
bankaöi hann á gagn-
augaft eins og til þess aft
sýna fréttamanni AP,
sem hann var aft spjalla
viö, hve brjálsemin
heföi veriö mikil.
Yevgeny Yevtus-
henko, skáld rikisins,
sem haffti i grein lýst
áhyggjum sinum yfir
erfingjum Stalins, sagft-
ist hafa grátift einnig og
kviftift framtift þjóftar
sinnar.
Þann fjórfta márz
1953 haffti Moskvuút-
varpift tilkynnt kl. 6.30
árdegis, aft Stalin heföi
fengiö slag aftfaranótt
annan marz. Siftar um
daginn sagöi útvarpift,
aft Stalin mundi ekki
taka þátt i flokks- efta
stjórnarstörfum ,,um
sinn”.
Snemma daginn eftir
skýrfti Moskvuútvarpift
frá þvi, aft liftan Stalins
heffti fariö versnandi
um nóttina. Fyrirsögnin
á leiftara Pravda var
„Þjóöin og flokkurinn
sameinist”.
Og þá um kvöldift kl.
9.50 hætti hjarta hins
„vitra leifttoga og
kennara kommúnista-
leynilögreglu lét
öryggissveitir sinar
taka vift stjórn borgar-
innar. Hinar þrautþjálf-
uöu sveitir höfftu fljót-
lega allt á sinu valdi,
áftur en múgurinn,
hundruö þúsunda
manna, þustu niftur
Pushkinskayastræti til
Kremlhallarinnar.
Hundruft biftu bana I
troftningunum, eftir þvi
sem sjónarvottar segja.
Lik Stalfns var lagt á
likbörur og stóft uppi I
súlnasal hallar verka-
lýftssamtakanna — sém
hér fyrr á árum var
klúbbur aöalsmanna.
Likbörur hans voru þvf
urftu þeir til þess aft
stöftva þaft alveg — sem
veltu Krústjoff úr stóli.
Persónudýrkunin” —•
eins og glæpur Stallns
var kallaftur — er aö
vfsu enn til i oröabók
hins opinbera og stund-
um notuft i dag, en nafn
Stalins er farift aft sjást
aftur á prenti og þá
nefnt i samhengi vift
yfirmann rússnesku
herjanna á strifts-
árunum, sigurvegarann
frá orustunni vift Stalin-
grad — hinn mikli
byltingarleifttogi. Sem
sagt, endurreistur úr
neöstu myrkrum
„Fafiir alþjóöar” var gjarnan myndafiur meö
pfpuna sina, og þessi er frá þvi 1930, sem var ár
blófiugra hreinsana innan kommúnistafiokksins.
Hinn „dáöi leiötogi
alþýöunnar” á niefian
hann „stýrfii rfkisskút-
unni’.
, .persónudýrkunar,
þrælkunarvinnu,
hreinsana o.s. frv.” Aö
minnsta kosti aö
nokkru.
Rikis- og flokkskerfiö,
sem Stalin byggfti upp,
er nefnilega enn vift
lýöi, og sumir nú-
verandi leiötoga eiga
Stalfn aft þakka þaft, hve
langt þeir hafa náft.
Aöalritarinn, Leonid
Brezhnev, forsætisráft-
herra, Alexei Kosygin
og Mikhail Suslov, hug-
myndafræftingur æftsta
ráftsins..þeir áttu all-
ir sæti i miftstjórn
flokksins 1952.
Stalin er svo
nátengdur sögu Ráö-
stjórnarrikjanna, aft
takmarkalaus gagnrýni
á stjórnarfar hans
mundi ógna stöftu nú-
verandi valdhafa. Þvf
er rétt aft hefja hann
ögn á ný upp úr myrkri
fordæmingarinnar.
Þó er ekki alveg
ágreiningslaust meftal
æöstu ráöamanna,
hvafta augum skuli litift
á Staltn, eins og opin-
beraöist, þegar minnzt
var nýlega ártfftar
Mikhail Tukhachevsky
marskálks, en hann var
hetja I borgarastyrjöld-
inni, þótt Stalfn léti taka
hann af lifi sem svikara
1937.
1 minningargreininni
i Rauftu stjörnunni
leyfftist greinarhöfundi
aö taka svo til orfta,
„Tukhachevsky haffti
fórnaö lifi sinu i þágu
föfturlands okkar, sem
hann unni heitt — og f
þágu kommúnista-
flokksins, sem hann
reyndist skyldurækinn
sonur”.
En málgagn Rauöa
hersins rak hinsvegar
ekki minni til aftdrag-
andans aft daufta
Tukhachevsky,, né
heldur dró þaft Stalin til
ábyrgftar. Þaft virftast
vera helgisp jöll aft
nefna nafn hins látna
einvalds i þvi sam-
bandi.
Þegar sagn-
fræftingurinn Roy
Medvedyev, skrifar um
tviskinnunginn I afstöftu
þess opinbera gagnvart
minningu Stalfns,
verftur honum spurn:
„1 30 ár var Stalin
stýrimaftur rikisskút-
unnar og hélt um stýris-
völinn heljargreipum.
Mörg eru þau skiptin,
sem hann stýröi henni
upp á sker og grunnsævi
— fjarri réttri stefnu.
Ættum vift þá aft vera
honum þakklátir fyrir
aft sökkva henni ekki
meft öllu?”