Lesbók Morgunblaðsins - 24.01.1932, Blaðsíða 4

16
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
1 unðirheimum.
Eftir lón öíslason stuö. philol
i.
Gríska sögnin hermir, að Chaa'on
sje ferjuniaður í undirheimum og
te.ki einn „obolos“ í ferjutoll. Var
því lagður peningur undir tungu-
rætur á hVerju líki, því um uudir-
heijna áttu varí aðrir leið en hinir
fölu skuggar þeirra framliðnu. Ef
ferjutoll skorti, var inngönguleyf-
js ekki að vænta. — Fyrir skömmu
bauðst mjer færi á að skygnast nið
ur í undirlieima, þó hvorki teljist
jeg enn til þeirra framliðnu nje
hefði jafnvel einn „obolos“ í ferju-
toll. Jeg býst við, að lesandanum
sje forvitni á að vita, hvað kom
Chgron til að gera á mjer þessa
undantekningu. Mjer er lieldur
ekkj á því nein launung. Það var
af því jeg kunni dönsku. Já, ótrú-
legt er það, en satt þó. Svo jeg
hætti nú að tala um Oharon, jeg
fekk fyrir skömmu tækifæri til að
skoða eiua af stærstu kolanámum
Þýskalaiuls. Tildrög til }>ess voru
þau, að jeg kyntist ungum stærð-
fræðing, hjer við háskólann í Mún-
ster. Hann þurfti að halda á rit-
gerð í dönsku tímariti, og þar sem
döifskukunnátta er ekki sjerlega
algeng hjer í Westfalen, þá sneri
hann sjer til mín og bað mig um
að hjálpa sjer við þýðinguna. Að
launum bauð hann mjer för til
Gelsenkirchen, iðnaðarborgar á
norðurtakmörkum iðnaðarhjeraðs-
ins þýska, í nánd við Rín. Faðir
hans er embættismaður við kola-
námurnar í Gelsenkirchen.
II.
Á laugardagsmorgun tókum við
stærðfræðingurinn okkur far með
einnj af þrem hægfara járnbraut-
arlestum, sem flytja bændur og
búalið til og frá markaðinum í
höfuðborg Westfalen. Múnster. —
Veður va.r þungbúið. Regndropa
sleit úr gráum skýbólstrunum, og
það var eins og hver regndropi
hleypti nýju lífi í þunglamalegar
og digrar bændakonumar, því þær
hnoðuðu sjer nú óðum inn í lestina,
hiaðnar bögglum og pinklum. Lest-
in mjakaðist af stað, fyrst liægt og
sigandi og loks hraðar og hraðar
út. yfir jafnlenda sljettu. Hjer hef-
ir haustið liafið innreið sína. Söln-
uð lauf hanga á staugli á trjáuum,
sem rjetta út berar greinarnav, eins
og væru þær útþandir fingur á sina
berri heudi. Akrar standa auðir og
sjest móta fyrir hverju plógfari.
Lág hús bændaþorpanna hnipra sig
saman, eins og vildu þau standa
sem þjettast, til að verjast kulda
og hráslaga haustsins. En hjá okk-
ur i lestinni er hlýtt og notalegt,
nærri því þungt loft. Svitalykt og
reykjarsvæla blandast saman. —
Bændakonurnar sitja makindaleg-
ar og tala saman um daginn og
veginn, en verði mönnum á að
stara út um vagngluggana á dap-
urlegt landslagið, þá færist þung-
lvndisblær á andlitin. — Eftir 3
stundir komum við til áfangastað-
arins. Iðnaðarhjeruðin birtast okk-
ur, með öllum sínum einkennum:
Hinir gnæfandi reykháfar spú
dökkum reykjarmökkum út í regn-
gráan geiminn, vjelar og eimpípur
öskra látlaust. Með sporvagni ök-
um við heim til stærðfræðingsins.
Okkur er tekið tveim höndum. Hús
freyja ber okkur heitau mat, vel-
þeginn eftir ferðina. Á meðan á
máltíðinni stendur verð jeg að
svara fjölda spurninga um Island,
spurninga, sem jeg hefi verið
spurður ótal sinnum: ,,Er ekki óg-
urlega kalt á lslandi“. „Talar
fólkið þar ekki dönsku eða jafnvel
ensku ?‘ ‘ o. s. frv. Mjer er forvitni
á að heyra um námurnar, um hag
verkamannanna. Jeg fæ að vita, að
námurnar í Gelsenkirchen eru að
mestu ríkiseign, en stjórnað er
þeim sem einkafyriríæki af fje-
lögum, sem hafa allan veg og
vanda af rekstrinum. Verkamönn-
um og embættismönnum námauna
hafa verið reist hús ufnhverfis þær.
Hús embættismannanna eru mjög
snotur og þægileg, einlyft, með
kálgarði að húsabaki; ein fjöl-
skylda í hverju húsi. Hús verka-
manna eru óbrotnari, en þó prýði-
leg að frágangi. Hefír hver fjöl-
skylda sjerinngang og íbúð að öllu
leyti fráskilda öðrum. — Tala em-
bættismannanna við námurnar er á
annað hundrað, en verkamannanna
3 þúsund, en vegna heimskrepp-
unnar hefír þeim nú verið fækkað
um helming.
III.
Tíminn líður. Við verðum að
hraða okkur til námunnar. Að
vörmu spori stöndum við innan
vjebanda undirheima. Járnbrautar-
teinar íiggja um svæðið þvert og
endilangt, vagualestir þjóta fram
og aftur. Við göngum fram hjá
k(Jísofnuuum, sem breyta steinkol-
unum í koks og gasefni. Við lítum
inn í skrifstofur námunnar, inn í
herbergi þau, þar sem verkamenn
hafa fataskifti að vinnu lokinni og
fá sjer heitt steypibað, til þess
að þvo af sjer kolarykið. Alt virð-
ist í liinni ströngustu röð og reglu.
Milli húsanna eru risavaxnir kola-
bunkar og viðarhraukar. Miðdepill
svæðisins er námuturninn, tvískift-
ur: Um annan helming turnsins
er nýju lofti dælt niður í námuna,
um hinn er gamla loftið sogið úr
henni. Um loftræstiuguna sjá vjel-
a", sem komið er fyrir í turninum.
Furðugildir stálvírar renna á stór-
vöxnum hjólum í toppi tumsins og
sökkva niður í myrkur námu-
brunnsins, sem er 700 metra djúp-
ur. Á endum víra þessara hanga
farkláfarnir, sem lyfta vögnum,
lilöðnum kolum, upp úr iðrum jarð-
ar. Hjer er starfað nótt og dag.
Látlaust er ys og þys, skrölt og
hvás þessarar síkviku eilífðarvjel-
ar. Lítill tími gefst mjer fíl að
virða fyrir mjer öll þessi nýstár-
legu undur. Okkur er vísað inn í
þægilega baðklefa. Hrein verkaföt
liggja þar til reiðu. Við verðum að
hafa fataskifti utast sem inst. —
jSæmilega góð föt myndi kolarykið
c,\ ðileggja. Mjer verður litið í speg
er jeg hefí lokið klæðskiftun-
♦.m. Jeg get ekki varist brosi. Leð-
urhjálmur námumannsins setur á
mig einhvera æfintýrasvip og þung
ir klossarair glamra svo einkenni-
kga við steinlagt gólfið. Leiðsögu-
maður okkar stendur tilbúinn og