Lesbók Morgunblaðsins - 30.10.1955, Blaðsíða 10

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS

eldglossar í allar áttir. H«fði hlaupið
þá staðið 16 daga.
Þó gosiö kæmi upp þann 17. október,
sem fyrr er sagt, kom vatnið ekki
fram af jöklinum fyrr en um nóttina
milli 17. og 18. Ruddist það milli Haf-
u~sevar og Höfðabrekku-afréttar. Það
f'dlti upp Norðursund, allt að Kambs-
hálsum, með vatni og jökli. Þegar
va*r.ið kom fram fyrir eyna, brauzt
það um allan sandinn og rótaði um
öhum þeim gömlu hólum, sem voru
á sandinum. Svo flevsðist það beggja
megin við Hjörleifshofða, og út að
Reí'nisfialli. allt. i sió fram. Jökul-
hlaupið fvllti sundin inn að Kerlingar-
dalstúni. Brauzt þó áin fram undir
hröimma að fárra daga fresti. Frá
Fagradal var jakahrönnin svo há að
s.iá þar frammi á sandinum, að hún
tók upp í mitt Sævarhólsnes, þar sem
hún flaut ofan á vatninu.
Einn partur af hlaupinu fór fyrir
austan Hafursey. Voru Bólhraun rétt í
vegi fvrir því. Varð bóndinn, sem þar
bió, að flytja sig með fólki sínu burt úr
banum, norður á svokallaða Lagnar-
hálsa. Missti sú jörð mikið af melum,
en c-ngin skepna tapaðist þar. og ekk-
ert af eigum bóndans. Bólhraun er
dálítið austar en á miðjum Mýrdals-
sandi.
Þriðji partur af þessu jökulflóði fór
frpm af jöklinum fyrir austan og vest-
an Sandfell. Fleygðist það austur í
Hóimsá. Vestur af skógunum, langt
fyrir neðan Hrísnes, fór vatnið langt
upp í brekkurnar, austanmegin við
Hólmsá, og svo flóði það yfir allan
Hrísneshólma. og sópaði þaðan 160
lömbum. sem Tungnamenn áttu. Það
hljóp inn yfir allar Flögruengiar, og
Tungufljótið fyllti svo, að Flöguvað
varð ófært um tíma. Þersi stífla kom
mest. af því, að allt 'nilli Hrísnes-
hólms og Ásatangans fvlltist með jaka-
hrönn. svo hlaupið náði ekki framrás
í Kúðafljót, fyr en eftir eitt dægur.
HFSTT’R VTNNUR ÞREKVTRKT
f Hrísneshólmi var einn maður,
þegar vatnið hljóp í ána. Komst hann
á hól vestur af bænum. Var það sú
eina hæð, sem stóð uop úr af hólm-
inum. Varð honum ekki náð fyr en
nokkuð fjaraði. Fór þá bóndinn í Hrís-
nesi, Þorsteinn Nikulásson, og hleypti
á sund fram yfir ána. Skaraði hestur-
inn hvergi, allt frá túninu og vestur
{ Hólminn. Komst Þorsteinn bóndi svo
til mar.nsins, efl hann var þá orðinn
svo ringlaður, að hann vildi með engu
móti fara með Þorsteini, svo hann varð
að drífa manninn með hörku á bak
hestinum fyrir aftan sig. Synti hestur-
inn svo með þá báða sömu leið, og
komst vel af. Þótti það furðu gegna,
enda var hesturinn afbragð, bæði að
stærð og fjöri. En rétt í því þeir voru
að komast upp úr, fylltist allt gilið
fyrir vestan bæinn, svo bóndinn þorði
ekki annað en flytja allt úr honum.
HRAKNINGAR Á SANDINUM
Þrír menn voru á ferð á sandinum
fvrir austan Hafursey með trjáflutn-
ing. Þegar þeir sáu til hlaupsins, skáru
þeir á silana og riðu sem þeir máttu,
og komust á sandhól, suðvestur af
Loðinsvíkum. Steyptist vatnið þá allt
í kring um hólinn. Kom þá undir eins
myrkur af öskufalli, með eldingum.
Varaði það alla nóttina. En þó elding-
arnar riðu svo nærri þeim og hest-
unum, að hérið á hestunum sást víða
sviðið, hlífði náðarhönd ins alvalda
mönnunum, svo að þá sakaði ekki.
Um morguninn var vatnið þorrið, þar
sem þeir voru, svo þeir komust upp
á Loðinsvíknaháls. Voru þar þá fynr
þrír menn, sem ætluðu austur í Tungu,
en náðu hálsinum. Voru þeir 6 þar á
hálsinum í tvo daga, en komust svo
austur í Skaftártungu.
MENN TEPPTIR t HAFITRSEY
Þegar þetta hlaup kom, voru menn
að höggva skóg í Hafursey. En þá er
þeir voru tilbúnir að leggja þaðan,
brunaði flóðið fram. svo að beir urðu
að snúa við upp í eyna. Lagðist þeim
það til lífs, að tveir menn komu austan
af sandi og náðu upp í Hafursey. Var
annar þeirra með útgerð og ætlaði til
Vestmanneya, haustmaður. Lifðu þeir
allir á matvælum þeim, sem hann
hafði meðferðis. Bárust þeir fyrir í
helli, sem er framan í eynni. Sögðu
þeir svo frá, að fjallið hefði skolfið
sem hrfsla, en reiðarslögin voru svo
hörð, að þeir urðu nær því ruglaðir.
Ekki þorðu þeir að vera í þeim hellin-
um, sem kallaður er Stúka, því hann
er niður við aur. En í hellinum, sem
er uppi í hrekkunni, og er kallaður Sel,
voru þeir í 6 daga tepptir. Eru nöfn
þessara manna klöppuð þar i bergið,
oe sjást enn í dag í hellinum. Enga
dagsbirtu sáu þeir fjóra dagana, sem
þeir voru þar, nema litla rofglætu vest-
ur á fjöllunum, neðan undir mekk-
inum. Fimmta daginn .birti upp, þvi
mökkinn lagði þá austur af jöklinum.
Sjötta daginn komust þeir á jaka-
hrönn, með mesta lífsháska, út á Sel-
fjall, og þaðan til Höfðabrekku.
REIÐARSLÖG BANA FÓLKI
Yfir þessar sveitir í Skaftafellssýslu
kom öskufall og sandur: Álftaver, Með-
alland, Landbrot, Fljótshverfi, Síðu,
Tungu og Mýrdal. f öllum þessum
sveitum tók af haga að mestu um fáa
daga, og í Skaftártungu varð sums
staðar lVa alin djúpur sandur. í laut-
um var sums staðar ekki nema brumið
upp úr af skóginum. Líka höfðu þar
gengið langmest reiðarslög og eldingar,
svo þau urðu þar tveimur mönnum að
líftjóni. Var annar hreppstjóri Jón
Þorvaldsson í Svínadal, en hitt var
vinnukona Jóns. Stóðu þau bæði við
bæardyr á téðum bæ. Kom þá eldslag,
sem strax deyddi hann. Kvenmaður-
inn brann á annari hliðinni og höfð-
inu og lifði hún fáar vikur eftir.
Sagt er að marga hesta hafi af slík-
um eldingum niður slegið til dauða,
Eftir þetta Kötlugos fóru 18 útvegs-
menn fyrstir yfir Mýrdalssand. Fóru
þeir á stað vestur af Hrísnesskógum.
Urðu þeir að fara alla leið suður um
Alftaver og suður að sjó, og svo vestur
til Mýrdals. Fengu þeir miklar ó-
færur.
Þessi næstkomandi vetur eftir þetta
jökulhlaup, var sá harðasti á fslandi,
með sífelldum frostum og iðuglegum
snjógangi, svo elztu menn mundu ei
því líltan vetur komið hafa, víðast um
landið, svo margir menn dóu í ýmsum
sýslum úr hallæri. í vesturparti Skafta-
fellssýslu misstu og flestir bændur
mestan part af sínum kvikfénaði,
hrossum og fé, allra helzt í þessum
brunasveitum. Sumir misstu allt það
þeir áttu, flosnuðu svo upp með allan
sinn hóp. Flúðu svo allir, sem gátu
sett sig niður í því eina byggðarlagi,
sem óskemmt var, í vesturparti sýsl-
unnar, en hinir allir flýðu með hjú
sín, konu og börn, í Rangárvalla- og
Árnessýslu.
Ur skýrslu séra jóns
GUBMUNDSSONAR I
SÓLHEIMAÞINGUM
— — Mökksins hæð var ógnarlega
mikil, og til að sjá sem hann hrapaði
ofan í gjána aftur. Hann byrgði allt
loft ásýndum, biksvart þykkur með
hvítum eða grænum reykjarrúnum. —
Mökknum fyigdi iðuglega dunur, sem