Lesbók Morgunblaðsins - 03.10.1965, Blaðsíða 12

• UK <W mom WIMKOnAfc
T<IKN: HAHUT^MSSW
HðRR svarar-.si/A sm secir 'i völuspx:
W M/ELTl CflNCLERI: HVflT H/IFÐISK H/INW »-DR AT EN HlMlNN OK JÖRÐ
VÆRI CJÖR ?. W SVMRflR H)RRR: (4l V/IR HANN HEÐ H.R'iMÞWRSUM.
CANQLERl aIÆLT/: //VflT VAR
VPRHflF EÐfl HVERSU HÖFSK.
ÍM HVflTVflR'AÐR?
VlR V4S flLDfl
; þflT. ES EKKI VflS,
VflSfl SfíNDRNESÆR
N'E SVALAR UNNIR;
JÖRÐ FflNNSK EICI
NE UPPHIMINN,
CflP VflS GINNUNCfl,
EN QRflS EKKI.
• P/l M£LTí JfíFNH'ARR: FVM VflR ÞflT MÖRCUM ÖLDUM £N
:,J'ÓRD VflR SKÓPUD, ER NlFLHE/MR VflR CJÖRR. OK'l HON-
UM MIÐ4UM LICCR SRU0R (BRVNNUR') SÁ, ER HVER«ELM
/R HEITIR. 0K PflDflN flF FALLA ÞÆR'fíR. ER SVA HEITfí:
1 SVÖL, COlJNÞR'A, FJÖRM, F/A18ULÞUL, Sl'i&R
, OK HRl£>t SYL<iR OK VLflR, V'lO.LEIPTR)
CJÖLL £R NÆSf HELCRINDUM.
Tvær athugasemdir
I Lesbók Morgunblaðsins 14. marz
8.1. hefur Sveinbjörn Beinteinsson tekið
*ér fyrir hendur að miðla lesendum fróð-
leik um séra Gunnar Pálsson í Hjarðar-
holti (1714—1791). Við þá ritsmíð vill
undirritaður gjarnan koma eftirtöldum
athugasemdum á framfæri;
1) Vísan „ístrumagar er mér sagt“
líkist kveðskap Gunnars og skrifuð aft-
an við nokkur kvæði hans í handriti því,
*em Sveinbjörn hlýtur að hafa notað
(JS 496, 8vo). Þótt vísan sé þannig trú-
lc-ga eftir Gunnar, brestur heimild til að
eigna honum hana afdráttarlaust, eins og
Sveinbjörn gerir. Hér er og þriðja vísu-
orðið rangfært: „útaf því a'ð meiri magt“
á að vera „hræddir um að meiri magt“.
2) Sveinbjörn segir, að Gunnar hafi
verið áhugamaður um „alla“ málfræði
(hvernig svo sem á nú að skilja það)
og hafi skrifað „eitthvað" um þau efni.
Réttara væri að segja, að hann hefði
skrifað mikið um málfræði.
3) Þá segir Sveinbjörn að Gunnar sé
sennilega höfundur vísunnar alkunnu,
„Hani, krununi, hundur, svín“. Að vísu
er Gunnari (ranglega) eignuð vísan í
Barnagulli séra Bjarna Arngrímssonar,
en Grunnavíkur-Jón, sem gerst mátti
um vita, eignar hana Páli Vídalín. Gísli
Konráðsson telur fyrri hlutann eftir Pál,
en síðara hlutann eftir Jón sýslumann
Sigurðsson í Dölum. Sjálfur eignar Gunn
ar Jóni Steinssyni Bergmann vísuna. Það
hefði Sveinbjörn getað séð með því að
fietta stafrófskveri Gunnars, en hann
nefnir það einmitt þarna á undan og
segir, að þurfi að ljósprenta það.
4) Vísan „Kvað er nú um kvalinn
þmn“ er í sama handriti og fyrri visan
og tekin úr smákvæði um málvillur (og
hefði mátt geta um það). Þetta mun
óhætt að eigna Gunnari, svo mjög sver
það sig í ætina. En hér er einnig rangt
með farið: I öðru visuorði á að vera
„ekki“ fyrir „eigi“, og þriðja vísuorð,
„Hvelskapaður er hvalur minn“, á að
vera „en hvelskapaður hvalur minn“ (í
handritinu stendur „hvels skapaður").
5) Það er rangt, að Gunnar hafi dáið
að Stað á Reykjanesi (sú villa er í ís-
lenzkum æviskrám). Hann andaðist á
Reykhólum 2. október 1791.
Gimrxar Sveinsson.
I Prestaævum þeim, eftir Oscar
Clausen, sem birzt hafa í Lesbókinni
að undanförnu, getur séra Stefáns Þor-
leifssonar á Presthólum. Þar getur þeirr-
ar þjóðsögu, að séra Stefán hafi átt að
jarðsyngja Eirík Einarsson prests á
Skinnastað, Nikulássonar, er nefndur var
Einar galdrameistari. Átti Eiríkur þessi
að hafa verið misendismaður eftir þjóð-
sögunni og er séra Stefán átti að fara
að kasta rekunum á kistuna gaus upp
fyrir hans sjónum blár logi og hrökk
prestur frá og bað að moka ofan í gröf-
iná og sagði að hann, Eiríkur, væri kom-
inn til helvítis. Þetta er ein af þeim þjóð-
sögum, sem varla er meinlaus og að-
eirxs níðsaga, ótrúleg og stenzt ekki sann-
leikans ljós um nefndan Eirík. Fimm
voru þeir synir Einars prests Nikulás-
sonar, er dó 1699, og konu hans, Þor-
bjargar Jónsdóttur prests á Skinnastöð-
um, Þorvaldssonar. Allir eru þeir tald-
ir í manntalinu 1703 nema Eiríkur og
hefur verið talið að þá hafi hann verið
dáinn, hafi búið í Skógum í Axarfirði
og drukknaði í Kýl þar í landinu. Þetta
ex þó kannski athugavert. Elztur af börn-
um séra Einars er Jón, þá orðinn prest-
ur á Skinnastað, 48 ára, ókvæntur þá,
en varð tvíkvæntur og ættsæll. Býr hann
með ráðskonu, systur sinni, Kristrúnu,
36 ára. Næst er Runólfur, bóndi í Hafra-
fellstungu, 41 árs, er einnig býr með
systur sinni, Þórdísi, 47 ára. Þar er þá
einnig Þórarinn, 33 ára, og ennfremur
Guðrún, 43 ára. Á Arnarstöðum í Núpa-
sveit er svo Þorvaldur, 32 ára, og Helga,
34 ára, eflaust eitt barnanna. Hafi nú
svo einkennilega viljað til, að Eiríkur
sé enn á lífi 1703, en hafi fallið út úr
manntali það ár, þá er það víst, að
hann hefur verið með eldri börnum séra
Einars, því Eiríkur sonur hans er 19 ára
1703, og hvort sem hann er lifandi eða
dauður 1703, er það víst, að séra Stefán
Þorleifsson jarðsyngur hann ekki eftir
1743, að hann kom í Presthóla, þá 23
ára gamall.
f „Ættum Austfirðinga" stendur svo
um Eirík Einaxsson frá Skinnastað nr.
2696: „.... bjó í Skógum í Axarfirði,
átti Guðrúnu Þorsteinsdóttur, voru þau
ekki saman fullt ár, þá drukknaði hann í
Kýl hjá Skógum. Þ. b. Eiríkur f. um
1684.“
Þetta virðist ekki hægt að rengja. Þó
leiðist maður til að athuga það sem eftir
fer. í manntalinu 1703 eru á Arnarstöð-
um í Núpasveit Eiríkur Eiríksson bóndi,
19 ára, Ólöf Eiríksdóttir húsfreyja, 28
ára, Pétur Eiríksson barn, 25 vikna. Hér
hefur það verið álitið að kominn væri
Eiríkur sonur Eiríks í Skógum, en und-
arlegt er það og algert einsdæmi að
19 ára maður sé kvæntur og eigi misser-
is gamalt barn. Samt hafa menn þetta
fyrir satt og þessi Pétur varð síðan
prestur á Hofi í Vopnafirði og kallaði
sig Arnsteð. Nú kemur jarðabókin 1712.
Þá býr á Brekku í Núpasevit Eiríkur
Einarsson en Eiríkur Eiríksson hefur bú
á hálfum Ásmundarstöðum, en býr í
Sveinungsvík. Hann var mikill fyrir sér
og ýmsir af hans afkomendum. Dóttir
hans hét Guðrún, sem alla ævi bjó ógift
á Oddsstöðum á Sléttu og hafði eignazt
þá jörð, því hún var ætíð bóndaeign og
átti hana Jón Vigfússon í Lögmanns-
hlíð 1712. Hún arfleiddi séra Einar á
Sauðanesi Árnason að allri eign sinni og
þess vegna bjó Hálfdán sonur hans þar,
sjálfseignarbóndi, faðir Þórarins á Bakka
(Ketilbjarnar á Knerri). Sagan mundi
frekar geta átt við um Eirík Eiríksson
og Guðrúnu dóttur hans. En þessi Eirík-
ur á Brekku kemur þarna eins og skoll-
inn úr sauðarleggnum og af þvi að ég
veit það, að mönnum hefur dottið það
í hug, að um Eirík frá Skinnastað sé
þar að ræða, þá hef ég tekið þetta sam-
an til leiðréttingar prestasögunni og
bendi um leið á það, að Eiríkur á Brekku
getur verið Eii-íkur, sem er á Ingjalds-
stöðum í Kelduhverfi 1703, 22 ára, með
móður sinni, Freygerði Ólafsdóttur, 58
ára. Og ef Eiríkur sem Pál „drap“ er
Einarsson, gæti verið um hann að ræða,
en aldeilis ekki um Eirik frá Skinnastað.
Athuga má þó enn, að er séra Stefán
kemur í Presthóla 1743, eru báðir þessir
Eiríkar um og yfir 60 ára aldur, og sé
um annan hvorn þeirra að ræða, hefur
atburðurinn verið gamall þá, en Stefán
ungur þegar hann sá í helvíti, og er
sagan eflaust marklaust mannníð.
Benedikt Gislason frá HofteigL
12 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS-
31. tbl. 1965