Lesbók Morgunblaðsins - 23.02.1969, Blaðsíða 13

“^FLOUR^
aiuL-i?®iai?®8ii
Egill Áskelsson
SKULD
Hjarta raitt sló,
og hræddur hljóp ég
undir vængi þína.
Sál mín ólgaði,
og sefandi lag þitt
róaði sál mína.
Óverðugur naut ég
ástar þinnar,
blíðu brjósta þinna.
Skuld mín ógreidd enn.
Var nokkuð fegurra
'en fórn þín?
Hreinna en hjarta þitt,
dýpra en auga þitt.
Sterkara en ást þín?
Bráðum. Bráðum
er leikið allt
mitt útgöngulag.
Dragðu svo tjaldið
hljótt fyrir.
Berðu kveðju mína
öllu, sem elskar,
því ástin er fórn.
manns, sem mest eWa t>ezt hef-
ur unnið Bræðralagi Þjóðanna
og afnámi eða samdrætti herja
og boðun og aukningu friðar-
ráðstefna."
Úthlutun verðlauna fyrir
efnafræði og lífeðlisfræði átti
að vera í höndum sænsku vís-
indaakademíunnar, læknis-
fræðiverlaunin átti Karolinska
Institutet í Stokkhólmi að út-
hluta, og friðarverðlaunin áttu
að vera í höndum fimm manna
nefndar, sem kosin væri af
Norska Stórþinginu. Noregur
laut þá sænsku krúnunni en
hafði sitt eigið þing.
„Ég lýsi því yfir sem ein-
lægri ósk minni,“ sagði hann
að lokum, „að við verðlauna-
úthlutunina verði alls ekkert
tillit tekið til þjóðernis hinna
tilnefndu."
Það sem fyrir Nobel vakti
var að verðlaunin yrðu skap-
andi mönnum fjárhagsleg lyfti-
stöng. Hann taldi sjaldgæft að
vísindalegar uppfinningar skil-
uðu hagnaði eins og hjá hon-
um sjálfum og að flestir vís-
indamenn (að meðtöldum þeim,
sem gert höfðu þær grundvall-
aruppgötvanir, sem hans eigið
starf byggðist á) hlytu litla
umbun í hlutfalli við þær gjaf-
ir sem þeir færðu mannkyninu.
Hann sagði eitt sinn, að oftast
væru það aðrir en höfundarn-
ir sjálfir, sem högnuðust á hin-
um vísindalegu uppgötvunum.
T
i æknilega séð var erfða-
skráin einskisnýtt plagg. Á
henni var sé undirstöðugalli áð
Nobel arfleiddi engan sérstak-
an að auðæfum sínum. Ýmsum
aðilum var ætlað að úthluta
verðlaunum, en þeim voru ekki
fengnir peningarnir í hendur.
Ennfremur tók Nobel ekki með
í reikningnin hve eignir hans
voru yfirgripsmiklar og flókn-
ar, en þær voru við andlát hans
dreifðar yfir níu þjóðlönd og
því háðar lögum níu landa um
erfðir og erfðafjárskatt. Það lá
jafnvel ekki skýrt fyrir í hvaða
landi Nobel væri heimilisfast-
ur — Svíþjóð, Frakkland og
Ítalía áttu öll tilkall til hans.
Síðustu mánuðina, sem Nobel
lifði var hann að hugsa um
að kaupa dagblað í Svíþjóð til
að berjast fyrir stjórnmálaleg-
um umbótum og friði. Þeg-
ar vinur hans einn kom með
þá mótbáru að slík stefna gæti
skaðað framleiðsluhagsmuni
hans, svaraði Nobel: „Það er
sérvizka hjá mér að hugsa
aldrei um eigin hagsmuni“.
Þann 7. desember 1896 fékk
hann heilablóðfall og lézt þrem
ur dögum síðar að heimili sínu
í San Remo. Hans var minnzt
með fjögurra lína dánartil-
kynningu í „The Times“ í Lon-
don. Eftir brennsluna var aska
hans grafin í fjölskyldugraf-
reitnum i Stokkhólmi.
Til þess að erfðaskráin yrði
fullgild þurfti fimm ára mála-
rekstur og sérstaka lagasetn-
ingu frá sænska þinginu, svo
að þrátt fyrir afstöðu Nobels
sjálfs höfðu lögfræðingar gott
upp úr krafsinu. Við lát No-
bels sjálfs var netto heild-
arverðmæti eigna hans um
1800.000 sterlingspund og var
mestur hlutinn í Þýzkalandi og
Englandi. Eftir að greiddur
hafði verið eignarskattur í hin-
um ýmsu löndum og kostnaður
við málareksturinn voru eftir
um 1700.000 sterlingspund fyr-
ir Nobels-stofnunina, sem
sænska löggjafarvaldið hafði
sett. (Á þeim fimm árum, sem
það tók að komast að niður-
stöðu, fóru um 250.000 sterl-
ingspunda árstekjur í súginn.)
Þar sem erfðaskráin var ó-
gild, átti Nobel-fjölskyldan í
rauninni tilkall til auðæfanna,
en hún krafðist þess eindreg-
ið að farið væri að tilmælum
Alfreds Nobel.
Fyrstu verðlaununum var
úthlutað þann 10. desember
1901, fimm árum eftir andlát
Nobels. Verðlaunin fyrir eðlis-
fræði fékk W. C. Röntgen,
sem fann röntgengeislana, efna
fræðiverðlaunin fékk J. H.
van t’Hoff fyrir uppgötvanir í
efnafræði, verðlaunin í lækn-
isfræði fékk E. A. von Behr-
ing fyrir rannsóknir sínar á
barnaveiki, bókmenntaverð-
launin fékk franska skáldið
R. F. A. Sully Prudhomme en
friðarverðlaununum var skipt
á milli Henri Dunants, stofn-
anda Rauða Krossins og Fred-
eric Passy, stofnanda fyrsta
franska friðarsambandsins.
Verðlaunaveitingar hafa hald-
ið áfram æ síðar og eru enn
gerðar samkvæmt útnefningum
þeirra aðila, sem tilteknir eru
í erfðaskrá Nobels. Sérhver
verðlaunahafi fær gullpening,
heiðursskjal og allt að 30.000
sterlingspundum í peningum,
skattfrjálst — skynsamlegar
fjárfestingar hafa meira en þre-
faldað hinn upprunalega No-
belssjóð.
„Að útbreiða þekkingu er að
útbreiða velsæld," skrifaði No-
bel eitt sinn í bréfi. „Ég á við
almenna velsæld en ekki auð-
söfnun einstakra manna og með
velsæld hverfur mikill hluti
þess illa, sem er arfleifð okk-
ar frá tímum formyrkvunar."
Hagnlagðor
KVEÐIÐ Á GLUGGA
Þórsteinn Narfason á Brú
kom einu sinni á glugga um
nótt á Króki í Bisikupsituniguim
og kvað þessa vísu:
Ýmis bein með afl og þor
úti liggja fyrir glugga.
Þau hafa öslað fen og for
í fölum, dimmum næturskugga.
(fsl. sagnaþ. og þjóðs.)
TVÆR VÍSUR EFTIR
ÞORSTEIN FÓL
Kaupstaðarferð 1817.
í vorum ferðum vart er gaman
verð ég fárklökkur minnast á.
Brúnkollur geldar berjast
saman
bágt er þvílíkt að heyra og sjá.
Vorið bæði og veturinn
var kaldsamt. Drápust folöldin.
í kaupstaðnum sama sumar.
Grátlausir tónum gleðisálma
gefum Bakkusi lofstírinn.
MIKIL ÓGN ER AF TRJÁM
Mikið gengur fljótt og vel
með skólabygginguna syðra. í
fyrradag byrjuðu þeir að
leggja undirstokkana á grund-
völlinn, og mun nú eitthvað
ganga — 60 manns vinna þar
daglega. Norðmenn reka allt á-
fram og sýnast mér þeir fylgn-
ari sér að verki og fjörugri
en Danir. Mig minnir að verka-
laun alilra við húsið vikuna
sem leið, væru 470 rbd. Lítið
eitt fyrir ofan húsið hafa þeir
allt geymsluhús skólans, er
það 20 ál. á lengd, en 8 á
breidd. Það smíðuðu þeir á fá-
um dögum. Mikil ógn er af
trjám og allskonar viðum kom-
in samam þar í nánd við hús-
Stæðið, og víst verður mikil
prýði að því öllu, þegar það
er komið á sinn stað. Verður
ekki skólahúsið assúrerað?
(Bréf P. Melsted til
J.S. 31.7. 1844.)
EKKI BATNAR BIRNI
Meðan sr. Ámundi var á
Kálfatjörn, bjó á Bakka Björn
Sturluson, skáld og smiður (f.
1559 — d. 1621). Þeir ortust
á prestur og Björn. Árið 1587
var Björn viðriðinn við víg og
dróst það mál á langinn, þann-
ig að hann átti alltaf öxina
yfir höfði sér. Frá þeim árum
mun vera þessi vísa, sem eign-
uð er sr. Ámunda:
Þuríði mína þekkja menn,
þetta segir Klerkur.
Ekki batnar Birni enn
banakringluverkur.
(Strönd og Vogar)
MEDAL /
UPPSKRIFT VIKUNNAR
BERLÍNARKRANSAR
1% boll lint smjörliki.
1 bolli sykur.
2 tesk. saxaður appelsínubörkur.
2 egg.
4 bollar GOLD MEDAL hveiti.
Hrærir smjörlíkið, sykurinn og appelsínubörkinn og egg-
in vel saman. Bætið hveitinu útí. Hnoðið — kælið. Skeri'ð
deigið í smábita, rúllið í lengjur. Snúið upp á lengjuna
og gerið siðan einfaldan hnút úr lengjunni, þannig að
sentimetersendi standi sín hvoru megin út úr hnútunum.
Setjið í ósmurða plötu. Pennslið hnútinn með stífþeyttri
eggjahvítu blandaðri 2 tesk. sykri. Skerið kokteilber til
helming og setjíð í miðjan hnútinn. Smáræmur úr sítrónu
berki notist til skrauts. Ofnhiti 400°. Bakið í 10—12 mín.
(Úr deginu fást um 60—70 kökur). Ath. Ef deigið spring-
ur, velgið það eða vætið með fáeinum dropum þar til
sprungurnar hverfa.
23. fehrúar 1969
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 13