Lesbók Morgunblaðsins - 24.08.1969, Blaðsíða 6

eru menn en ekki peningar,
sem eru framkvæmdaaflið —
sietm við höfum ruú séð mianin-
kynið eflast.
Hvort bandaríska þjóðin eða
ríkisstjórn hennar fær þennan
skilning er svo annað mál. í
nokkur ár hafa fjárveitingar til
NASA farið minnkandi. Mann-
afli NASA hefur minnkað
snögglega úr 420.000 árið 1964
í 270.000 þetta ár og verður að-
eins 190.00 manns samkvæmt
fjáríhiagsáæitHjuin fyriir árið 1970.
Og það sem mikilivæigana er en
fjöldinn, aðalmennirnir kynnu
að leita burt nema þeir sjái
hilla undir ný, spennandi verk-
efni.
Af þessu leiðir að þrátt fyr-
iir siguirinin er NASA-miömnum
ekki rótt. Þeir eru nú í vand-
ræðalegri aðstöðu þar sem þeir
bíða þess að sjá hvernig næstu
geimáætlunum þeirra verðuir tek
ið af þinginu og almenningi.
Þeir búast ekki við að gullnu
dollararegni muni rigna yfir þá,
enda þótt þeir hafi gildar ástæð
ur til að gera ráð fyrir 5 prós-
ent hækkun á fjárveitingunni.
Þeim er fullljóst að jafnvel nú
ber töluvert á deyfð og and-
stöðu við dýriair miainmaðiair gedm
ferðir (þó ekki við ómannaðar
ferðir). í sikoðiainiaikiöininiuin sjón-
varps í Houston kom fram, að
annar hver maður sem spurð-
ur var vissi ekki nafn manns-
ins, sem fyrstur steig fæti á
tunglið.
Og nú hefst áróðurinn og for-
tölurnar á ný í alvöru, á með-
an geimáætlunin öll bíður 1.
september — en það er dagur-
inn sem hin sérstaka geimáætl-
unarnefnd undir forustu Agn-
ews varaforseta, á að kveða
upp úrskurð sinn.
Þannig hugsar bandariskur listamaður sér, að mannað Mars-far muni líta úr.
CERALD LEACH SKRIFAR FRÁ HOUSTON:
ÁÆTLANIR UM
FERÐ TBL MARS
il meðan hugir okkar voru
enn upptendraðir af tunglskoti
síðasta mánaðar og við höfðum
fyrir augunum kynjamyndir af
mannlegum verum, sem skopp-
uðu um grundir mánans eins og
þær væru guðabörn að leik,
komst ný teikning í umferð í
Houston. Þetta var uppkast af
hiuigmyrud Wennhiems von Braiun
að mönnuðu Mars-geimfari.
Flestir okkar höfðu séð það
áður, en nú horfðum við á það
með nýjum áhuga, jafnvel last-
ararnir. Því nú vissum við að
Bandaríkjamenn geta farið —
og — munu fara — hvert sem
þeim sýnist um geiminn.
Það var ekki hin alþjóðlega
hrifning, sem breytingunni olli.
Það var vissulega ekki allt
arðagjálfrið um „hið háleita
hlutverk mannsins". Það var
ekki einu sinni það að frammi-
staða Apollo 11 skyldi reynast
jafn óaðfinnanleg og hjá fyrir
rennurum hans.
Það var, að minnsta kosti
hvað mig snerti, hin hægláta,
algera einbeiting mannanna,
sem að fluginu stóðu, að hverju
einasta smáatriði. Þeir drógu
ekki bandaríska fánann að hún
fyrr en síðasti geimfarinn snerti
þilfar björgunarskipsins. Þá
voru flestir blaðamennirnir
farnir heim. Flugstjórnarmenn-
irnir linuðu ekki á tökunum
fyrr en sérhvert smáviðvik ferð
arinnar var örugglega að baki.
Ábyrgð þeirra og tilfinninga-
þroski voru mjög áhrifarík.
Því var það, að þegar talið
tók að snúast um ferðalög á
yfirborði tunglsins, um að senda
menn til reikistjarnanna og um
að leggja undir sig þau svið
himingeimsins sem næst væru
jörðinni, þá vissum við að þeir
myndu gera það.
Og allt í einu viljum við að
þeir geri það, þrátt fyrir allt og
allt. Jafnvel kostnaðurinn virð
iisit efcki sikipta máli. Gamla
þrætuefnið, hvort senda eigi
menn til mánans eða hreinsa til
hérna niðri, virðist út í hött.
Þjóð, sem leyfir séir að gera
það sem nú var gert og sem
eyðir 5000 milljónum dollara á
ári í sjónvarpstæki, 3000 millj-
ónum í skemmtibáta og 1100
milljónum í skíðaútbúnað (tveir
síðiaisititöflidiu liðirnir geiSu meira
en að nægja fyrir geimferðaút
gjöldum heiis árs) hefur efni á
að gera næstum hvað sem er.
Og fara til Mars. En fyrst verð-
ur hún að vilja það.
Innst inni hafa flestir Banda
ríkjamenn mjög takmarkaðan
áhuga á fátækt og borgarspill-
ingu. En þessir menn hafa
brennandi áhuga á geimferðum.
Þeir börðust fyrir þeim við
sinnulaust eða hreint og beint
tortryggið þing og almenning.
Þeir giManidu við gífiuinllega tæfcni-
og skipulagsörðugleika og fóru
með sigur af hólmi. Það er í
þessum skilningi — sem er
snarpleg áminning um að það
Næsta sóknarstefna er þð
meira eða minna ráðin. Hún á
að liggja í kjölfari Apollo 11
með níu viðbótar könnunarferð-
ir til tunglsins og verður í
hverri þeirra höfð lengri við-
staða á tunglinu og farið yfir
sífellt stærri könnunarsvæði.
Næsta geimskot, Apollo 12,
verður í nóvember með geim-
förunum Richard Gordon, sem
verður í stjórnfarinu, og Charl-
es Conrad og Alan Bean sem
fara niður á tunglið. Þeir eiga
að lenda á Stormahafi og fara
tvær þriggja til fjögurra klukku
stunda ferðir út úr ferju sinni.
Vegna þess hve fyrsta tungl-
ganigan tótost me'ð óvænitiuim
ágætum, &r sennilegt að geim-
förunum verði næst leyft að
fara mun lengra frá lending-
arstaðnum til að safna sýnis-
hornum og setja upp nákvæma
vísindalega tilraunastöð.
Upp frá þessu verða Apollo
tunglferðir farnar með jöfnu
fjögurra til sex mánaða millibili
og eru þrjár fyrirhugaðar á ár-
inu 1970. í þeirri fyrstu mun
Apollo 13 lenda nærri gígnum
Censorinus við eystri rönd Hafs
rósemdarinnar — og verður það
fyrsta tilraunin til ferðar inn á
hið hrikalega hálendi tunglsins.
Frá Apolló 14 munu menn
lenda í fyrsta gígnum — risa-
©ígniuim Coperiniciusi á nionð-veisit
ur hluta tunglsins. Þar munu
geimfararnir finna stórar
sprungur og gljúfur, þar sem
sésit í dýpri kilettailöig, er gæitu
gefið beinar upplýsingar um
fyrri sögu tunglsins.
Í
A siðari ferðum munu tungl
fararnir dvelja allt að þremur
dögum á yfirborðinu og verða
áfangastaðir þeirra meðal ann-
ars gígurinn Tycho, Mariusar
hæðirnar, þar sem eru dular-
fullar ávalar þúfur, er svipar
til eldstöðva, og dalur einn þar
sem stjörnufræðingar hafa kom
ið auga á rauðleita blossa. ef
til vill frá gasi, sem seytlar
upp frá iðrum tunglsins.
Loks munu tveir fullhugar
frá Apollo 20 lenda í námunda
við Rimma Hyiginiuis — sem etr um
60 metra langt gljúfur við mið-
Einn höfuðtiigangur rann-
sóknastofunnar er að láta menn
nota kíki úti í geimnum í fyrsta
sinn. Annað aðalmarkmiðið er
að komast að því hvernig menn
þola langvarandi þyngdarleysi.
Geta menn lifað úti í geimn-
um?
Fyrsta varanlega stöðin —
ferlíki, sem sennilega mun rúma
12 manns — er lauslega fyrir-
huguð í lok næsta áratugs. Hún
verður að líkindum látin vera á
jarðbraut í 10 ár en skipta um
áhafnir með sex mánaða milli-
bili .Áhafnirnar verða ferjaðar
fram og aftur með 6 manna
Apollo-hylki á einfaldari gerð
Saturnus V flaugasamstæðu.
Ferðalagið með þessari fyrstu
geimferju verður ærið sögulegt
einkum fyrir fólk, sem í fyrsta
sinn verður sent út í geiminn
án þess að hafa notið hinnar
ströngu þjálfunar geimfaranna.
í þesisiu sambanidi einu NASA-
menn famniir að tailla um „geirn-
skyttuna". Eins og er kostar
það um 2000 doillara a!ð koma
einu kílói á jarðbraut, aðal-
lega vegna þess að burðarflaug
in eyðileggst í hvert skipti.
Ef NASA á noktaum tímia að
geta opnað geimrannsóknastofu
sína til fullrar notkunar — og
þá vonandi einnig vísindamönn-
um annarra landa — verða þeir
að lækka verðið með því að
finna upp eldflaug, sem hægt
verður að nota aftur.
Annað, sem taka verður fullt
tillit til er það, að ef ekki verð-
ur hafizt handa bráðlega við
nýtt og eggjandi eldflaugaverk
efni mun hinn þjálfaði starfs-
hópur, sem vann að smíði Sat-
uirniusar V, fara lieiðiair siinnair
til annarra starfa. NASA hef-
ur því nú á árinu skipað fram-
kvæmdahóp til að sjá um geim-
skyttuna (og geimstöðina) og
gera hönnunarsamninga við iðn
fyiriribætai oig Saitiumus V flokk
von Brauns. Það hefur sína þýð
ingu að einn aðalstjórnenda þess
ara nýju framkvæmda er geim-
farinn Frank Borman, sem varla
hefur vikið frá hlið — eða eyra
— Nixons nú síðustu dagana.
Emn veilt emgimm meiltit ná-
Framliald á bls. 13
blk tungisins — og reyna aw
klifra niður í það til að rann-
saka botn þess. Þetta ætti að
eiga sér stað síðla árs 1972 eða
í byrjun 1973 og er það síðasta
sem ákveðnar fyrirætlanir varð-
amdi tunigiið má til að svo
kammiu. En eitt markmið þesis-
ara ferða verður að komast að
því hvort gerlegt verði að koma
upp varanlegri bækistöð á tungl
inu á næsta áratug.
NASA-mieon etnu jiaifnvel enin
djarfari í fyrirætlunum sínum
varðandi framkvæmdir á jarð-
Wernher von Braun
þeir yfir því, að á árinu 1972
myndu þeir koma upp fyrstu
„geim-rannsóknastofunni“ 220
mílum frá yfirborði jarðar. Þetta
verður upphafið að mjög und-
arlegri atburðaröð.
Rannsóknastofan verður gerð
úr tiómiu öðru þnepi Saitiuirmiuis V.
elldfliauigar — sívainimigi, sem er
uim 10.000 rúmifiet að iinniammiáli
eða á stærð við lítið hús. í
henni verður eldhús, steypiböð
o'g nakkjiuir, einis koiniair jorð-
brautaríbúð, þar sem þrír menn
eiga að búa í mánuð. Rann-
sóknastöðin verður send upp
með tveim fyrstu þrepum Sat-
uirmiuis V bumðiaæiflliaiugair, hemmi
lagt á jarðbraut og áhöfnin
kemur svo þangað um það bil
degi síðar með Apofllio hyfltai á
Siatumuis V fiaiug.

6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
24. ágúisit 1069