Lesbók Morgunblaðsins - 02.12.1978, Blaðsíða 5

hafði hún einnig tekið stórlæti, stífa
lund og að fara sínar eigin götur.
Þá er Sigríður var uppkomin og
fullproska, var hún vel á sig komin,
meðallagi há, nokkuð prekin, fríð
sýnum, ekki laust viö feimni í
svipnum, sem minnti á minnimáttar-
kennd. Nokkur harka var í svipbrigð-
um, enda andlitið fljótt djúpum rúnum
rist. Hár hafði hún mikiö og fagurt, og
sló á pað gullnum blæ. Hraust var hún
og próttmikil og ákaflega fylgin sér,
hvort heldur var við vinnu eða annað,
er hún gaf sig að, eins og síðar mun
sagt veröa.
Taliö var, að Sigríður réði miklu á
heimilinu og faðir hennar færi mjög aö
hennar ráðum. Mun paö pó hafa veriö
oröum aukið. Elzta systirin fór fljótt að
heiman, en Sigríður var næst henni aö
aldri og var pví eðlilega sú, sem á
undan systrum sínum gekk. Heldur
pótti peim hún ströng og lítið gefin
ffyrir mannfagnaö, enda fór hún
sjaldan að heiman, nema erindi ætti.
Gaman pótti henni að sitja við spil
stund og stund, sem pá var helzt til
skemmtunar, og söng unni hún.“
Einsömul með systur
sína í kistunni
„Kirkju hætti Sigríöur aö sækja,
meðan kirkjuferðir voru pó enn mjög
almennar. Varla mun pó sá, er talar
við hana um trúmál, slá pví föstu, aö
hún sé trúlaus. Svo mikið finnst henni
um ýmsar dásemdir lífsins, að ekki
mun hún líklegt telja, að pær eigi sér
ekki höfund eða tilvera mannsins sé
hending ein, sem Ijúki aö fullu og öllu,
pegar héöan er farið. Hefur henni
alltaf pótt gott aö ræöa um eilífðar-
málin og leyndardóma lífs og dauða.
Jöfnum höndum vann Sigríður úti-
og innistörf. Það gerðu og systur
hennar eftir pörfum. Þær voru allar
afburðaduglegar og oft í pær vitnað,
pegar talað var um dugnað kvenna í
Tungum. Jafnt var, hvort pær sátu við
rokk eða í vefstól, mokuöu hesthús,
sættu hey eöa hvaö annaö, sem pær
unnu.
í mörg ár haföi Sigríöur ferðalög
með föður sínum. Fór hún með honum
flestar eða allar ferðir, sem hann fór til
Reykjavíkur til aðdrátta. Venjulegt var
að fara prjár feröir á vorin, lokaferð,
Jónsmessuferð og lestaferö, og eina á
haustin. Erfið póttu pessi ferðalög,
sem tóku viku frá efstu bæjum í
Biskupstungum, pó að allt gengi vel.
Voriö 1918 veiktist Guðrún yngri í
Brattholti. Sýnt pótti, að hún pyrfti að
fara suður til lækninga. Voru pá hvorki
vegir né bílar par eystra. Þótt Guðrún
væri æriö veik, vildi hún freista pess
að sitja á hesti, enda ekki um annað
að gera nema kviktré. Hún var pví
búin í söðul. Var pað mikil prekraun
að sitja á hesti í prjá daga, svo veik
sem hún var. En hún var í eðli sínu
orðfá og æðrulítil og tók með
karlmennsku pví, sem ekki var
umflúið. Sigríður réðst til feröar með
hana. Ekki var paö heiglum hent aö
ferðast meö veika konu á pennan hátt.
Ferðin tókst, og Guðrún lagðist í
sjúkrahúsið í Landakoti. En er hún var
par komin, pyrmdi yfir hana óyndi svo
miklu, aö hún gat ekki til pess hugsað
að verða par eftir. Sigríður kom henni
pá fyrir hjá kunningjakonu peirra í
bænum, sótti hana í sjúkrahúsiö og
flutti pangað. Varð Guðrún harla fegin
og kvaðst nú róleg mundi deyja. Er
Sigríður hafði lokið pessu, fór hún
heim. Að hálfum mánuði liðnum fór
hún aftur til Reykjavíkur til að frétta
um systur sína. Er suður kom, var
Guðrún nýdáin. Sigríður brá pá við,
útvegaði kistu og umbúnað allan og
fékk svo lánaðan vagn hjá vagnasmið.
Tvo hesta var hún meö í förinni. Lagði
hún af staö einsömul meö systur sína í
kistunni, og segir ekki af ferðum
hennar, en austur kom hún á priðja
degi og flutti líkið að Haukadal, par
sem pað skyldi jarðsett seinna. Er
petta bar við, var Margrét í Brattholti,
móðir peirra systra, oröin farlama
kona, fæturnir svo bilaðir, aö hún
komst ekki hjálparlaust af rúminu.
Guðrún heítin hafði í mörg ár unnið öll
eldhússtörf og veriö önnur hönd
móður sinnar um allt, sem að
húsmóðurstörfum laut, og gert pað
meö peirri snilli og nærgætni gagn-
vart móður sinni, að umtalað var. Að
vonum tók Margrét sér ákaflega nærri
fráfall dóttur sinnar og práði um fram
allt að mega líta hana liðna. Sigríður
bauðst til að fylgja henni út að
Haukadal fyrir jarðarför, en ekki var
um pað að ræða, að Margrét gæti fylgt
til grafar, svo heilsubiluð og ósjálf-
bjarga sem hún var. Sigríði lánaðist
pessi ferð eins og hinar með systur
sína. Ekki er líklegt, aö margar konur
hefðu leyst petta af hendi, sízt ferðina
með móðurina, pó að styttri væri.
Margrét var há kona og orðin ákafiega
digur, og eins og fyrr segir mjög
hjálparpurfi, ekki sízt við að komast á
hestbak og af.“
Hún braut upp pilsin
og óö yfir
Eftir aö afskipti Sigríöar hófust af
fossmálinu, fylgdust margir með gangi
þess og stóöu meö henni í því. Menn
dáöust aö áræöi Sigríðar og dugnaöi.
Eitt sinn sem oftar lagði hún uþþ í ferö
til Reykjavíkur á útmánuöum. Fór hún
gangandi og lagöi aö heita mátti nótt
viö dag. Aöeins örlitla stund hvíldi hún
sig í fjárhúsum í Ölfusi. En því miður
haföi hún ekki erindi sem erfiöi, enda er
þaö ekki ný bóla, aö dómsmál séu
þvælin og dragist á langinn.
Sigríöur fór heim og gekk yfir
Mosfellsheiöi. Hún hélt beinustu leiö
fyrir neöan Laugarvatn, þar sem ár
bugöast um flatar mýrar. Hláka haföi
veriö, en fariö var aö frjósa og skarir
komnar á ár. Hólaá haföi bólgnaö upp
af grunnstingli, brotiö skarirnar og var í
henni jakaburöur. Ingvar í Laugardals-
hólum taldi ána ófæra mönnum og
skepnum. Sá hann til Sigríðar og hljóp
þegar niöur aö ánni. En hún lét
viðvaranir hans sem vind um eyru þjóta;
braut uþp pilsin og óö útí, hægt en
hiklaust. Jökum stjakaöi hún frá meö
höndunum og yfir komst hún klakk-
laust. Margur heföi fremur snúiö frá en
leggja í þetta haröræði í frosti og ekki
þáöi Sigríöur einu sinni aö koma heim
aö Laugardalshólum. Hélt hún austur í
Tungur og kom viö á Brekku, illa til
reika og undir kvöld.
Hér er aðeins drepiö, á eina ferö
Sigríðar í Brattholti til fundar viö
lögmann sinn, Svein Björnsson síðar
forseta. Aldrei hefur þaö verið gert
kunnugt, hvaö Sigríöur greiddi Sveini
fyrir lögmannsstörfin, eöa hvort hann
tók máliö aö sér fyrir ekki neitt. En
feröir Sigríöar urðu margar pg kom sér,
aö hún var létt á fæti og fór hratt yfir.
Ævintýrablær lagöist yfir þessa baráttu
hennar og varð altalaö, aö hún heföi á
sínum tíma ráöiö því, aö Tómas í
Brattholti hafnaöi sölu á Gullfossi. En
þaö var ekki rétt; Tómas tók þá
ákvöröun sjálfur.
Um þessa afstööu Tómasar í Bratt-
holti kvaö Páll skáld á Hjálmstöðum í
Tómasar rímu, sem birt var í Lesbók
Morgunblaðsins tveimur árum eftir lát
Tómasar áriö 1928;
Fyrir glófext fossins tröli
fram sem kraftur pvingar,
hafa boðið handamjöll
honum Englendingar.
En ei sig kærði um gullið grand
greitt af peirra iúkum,
vildi heldur verja land
valds- og maurapúkum.
Þaö var mjög aö vonum, aö Þorsteinn
skáld Erlingsson hrifist af baráttu
Sigríöar; hann sem haföi ort um
Skógafoss: „Viö komum hér ennþá,
sem erum á ferö/fyrst enn er ei stakkur
þinn skorinn." Þorsteinn gekkst raunar
fyrir því, aö Sigríöi var boöiö til dvalar í
Reykjavík um tíma og var ætlunin, að
hún gæti notaö sér tímann til fræöslu
og skemmtunar. Hún þáöi boöið, en
stóö skemur við en ætlazt haföi veriö til.
Þegar til kom, voru þetta ekki hennar
ær og kýr. Hún var þá á fimmtugsaldri,
haföi ekki hug á neinu námi og
skemmtanir þráöi hún sízt af öllu.
Guöríöur Þórarinsdóttir segir aö hendur
hennar haföi þá veriö farnar aö
kreppast og stiröna eftir áratuga
bardúss við hrífu, skóflu, kamba eöa
skeiöarslag.
Sigríöur í Brattholti var einfari og
stíflunduð talin. Stundum verður
þrjózkan aðdánuarverð. Eitt er þó aö
hafa einhverjar hugsjónir og annað aö
leggja á sig mörg hundruð kílómetra
©