Lesbók Morgunblaðsins - 29.03.1980, Blaðsíða 9
Bersvæði meðfram Suðurlandsbraut — vestur af Álfheimahverfi.
Þegar Reykjavík er skoðuð úr loíti, kcmur í ljós, að allt er i skæklum og bersvæðum,
jafnvel þar sem á að heita að byggt sé.
SLITRUR
AF
BORG
Þegar flogiö er yfir Reykjavík,
blasir sú staöreynd harla vel viö aö
byggöin er ótrúlega gisin, þetta eru
aðeins skæklar og slitrur af borg,
smáhverfi út um hvippinn og
hvappinn en óbyggöar víöáttur um
allar trissur. Hér nægir aö benda á
flugvallarsvæöið Vatnsmýrina,
Öskjuhlíöarsvæöiö, vesturhluta
Fossvogsdalsins, Kringlumýri,
Sogamýri, Laugardal, galeyðurnar
meöfram Suðurlandsbraut og Sig-
túni, Laugarnesiö, Elliðaárdalinn og
Mjóddina. Á þessum svæðum
mætti ugglaust koma fyrir mörgum
Breiöholtum, en þess í stað eru
viðraðar áætlanir um ennþá meiri
útþenslu og hverfaslitring inn með
öllum sundum, allt til Blikastaða.
Viröist aö því stefnt, aö Reykjavík
geti orðið jafn djöfullega erfið til
búsetu og stórborgir heimsins,
enda er hún víðlíka stór að flatar-
máli og sumar milljónaborgir.
Mætti til samanburöar nefna, aö
Amsterdam, sem telur milljón íbúa,
kæmist eftir því sem mér sýnist
fyrir á helmingi Reykjavíkursvæöis-
ins. Þar eru enda engar umtals-
veröar vegalengdir til: flestir ferð-
ast um borgina á reiöhjólum eða
meö almenningsvögnum.
Hin tilgangslausa staérö Reykja-
víkur kostar of fjár, hvernig sem á
þaö er litiö. Fólk verður alveg háð
bílum og á fjarlægari útskikunum
fer mjög í vöxt aö hver fjölskylda
telji sig ekki geta komizt af meö
minna en tvo bíla. Smávægilegar
útréttingar útheimta gífurlegan
akstur, tímaeyðslu og þvílík útlát
fyrir bensín, aö miölungs mánaö-
arreikningur tveggja bíla fjölskyldu
getur hæglega hljóöaö uppá 140
þúsund á mánuöi, — og er þá
kannski oröinn einn stærsti út-
gjaldaliöurinn í búskapnum.
En þaö eraðeins ein hliö málsins.
Samgöngumannvirki, leiöslur og
lagnir í ný hverfi kosta of fjár; til
dæmis hefur nýlega veriö upplýst,
aö skolpræsiö eitt fyrir hugsanlega
byggö í Fífuhvammslandi í Kópa-
vogi, mundi kosta milljarð króna.
Einhver veröur aö borga þessi
ósköp; húsbyggjendur sjálfir eöa
skattborgararnir. Svo reisum viö
nýja skóla í staö þeirra eldri sem
standa tómir eöa hálftómir, verzl-
anir og palisanderklædd bankaúti-
bú.
Viö höfum kennt bersvæöapóli-
tíkina við „græna byltingu “ og sú
bylting byggðist á misskilningi og
aðalkostur hennar er sá, aö hún
étur ekki börnin sín eins og sumar
aörar byltingar. Bersvæöin eru
aö vísu græn yfir sumarmánuö-
ina, en hverjum kemur það aö
gagni? Jafnvel á bersvæðum, þar
sem reynt hefur veriö að hola niöur
trjáplöntum eins og á Kiambratúni,
sést yfirleitt ekki sála á ferli; ekki
einu sinni á sólbjörtum sumardög-
um. Þetta er einfaldlega alltof dýr
lúxus, — og þó í raun einskis
manns lúxus, þegar það er ekki
notaö. Þá stendur það eitt eftir aö
hafa af því útgjöldin. Almennings-
garöar af þessu tagi veröa aldrei
notaðir sem neinu nemur héðra og
vegur veöráttan ugglaust þyngst af
ástæöunum. Þýöingarlaust er aö
bera þessi svæöi saman viö al-
menningsgarða í borgum heitari
landa og við höfum sáralítiö við
hliðstæðu að gera af þeirri einföldu
ástæöu, aö rétt utan viö borgina
eru margfalt unaöslegri reitir, Heiö-
mörkin, Bláfjöllin og yfirleitt
Reykjanessvæöiö.
Þá segir einhver: Þaö er bara
„hreyfanlegi hópurinn", sem nýtur
þess; bílfólkiö. Hvar eiga hinir aö
vera, þegar sólin skín; börn, gam-
almenni og lasburöa fólk? Því er til
að svara aö við fjöldan allan af
húsum borgarinnar eru yndislegir
garðar, þar sem græna byltingin
heldur vonandi áfram og þar sem
ekkert er síðra aö vera ígóöu veöri
en á þersvæðunum; að minnsta
kosti er ekki aö sjá aö hinir bíllausu
notfæri sér bersvæðin. Lái þeim
hver sem vill.
Nú er það loksins komiö á
umræðustig, aö ef til vill væri betra
aö tefja eitthvaö fyrir byggöaslitr-
ingi inn meö öllum sundum og
byggja þess í stað á flugvallar-
svæöinu og í Vatnsmýrinni. Framá-
menn í flugi virðast eiga bágt með
að kyngja því, að völlurinn geti
þurft aö víkja fyrir byggö og víst
hefur þaö sína kosti — ekki sízt
fyrir utanbæjarmenn — að geta
lent inni í miöri Reykjavík. Miklu
þyngra á metunum hlýtur þó að
teljast aö geta komiö fyrir 20—40
þúsund manna byggö á svæðinu;
allt eftir byggingarmáta. Hafa arð-
semisreikningar sýnt og sannað
þjóðhagslega hagkvæmni þessa og
er nú mál aö finna flugvellinum
nýjan staö, annaöhvort nyrzt á
Alftarfesi ellegar í Kapelluhrauni.
Ekki er stætt á aö halda ber-
svæöastefnunni til streytu lengur;
forsendur hafa endanlega brostiö
meö margföldun sangöngukostn-
aöar. Mál er að linni og mál er aö
Reykjavfk veröi annaö en skæklar.
Einn skækillinn átti að verða svo-
kallaöur „miðbær" samkvæmt
löngu úreltu skipulagi, því þá þótti
mestu varöa aö geta látiö hinn
raunverulega miöbæ Reykjavíkur
deyja alveg. Varla á nokkur höfuö-
borg í víöri veröld eins dapurlegan
miðbæ. Samt hefur hann lagazt tii
muna viö breytinguna í Austur-
stræti og á Lækjartorgi. En ekki var
von til þess aö gamla kvosin
dafnaöi á meöan menn trúöu því
að miðbæjarstarfseminni þyrfti um-
fram allt aö dreifa út um allar jaröir.
Þétting byggöar er stórmál í
orkukreppunni og þýöir ekki að
hlusta á úrtölur þeirra sem væla yfir
skertu útsýni. Það fylgir þvíað búa
í alvöru borg, að útsýnið er ekki
endilega uppá marga fiska. Auk
þess þarf aö hefja skipulagt land-
nám innan gömlu Reykjavíkur. Þar
viröast æöi margar óbyggðar lóöir;
ónotaðir skikar og kofarusl, sem
ekkert minjagildi hefur og betur
væri á bak og burt. Án efa yröi
mjög eftirsótt að búa í nánd viö
gamla miðbæinn, ef þar yröi byggt
til muna. Kannski yröi þá hægt aö
manna gömlu skólana á nýjan leik
og bankarnir þyrftu ekki að byggja
ný palisanderútibú, þvíþaö er hvort
sem er ekki nema faðmslengd á
milli þeirra neöantii viö Laugaveg
og Bankastræti. Kannski yröi þá
fólk á ferli í miöbænum, — jafnvel
eftir klukkan sex, — og ungu
konurnar sem barnavögnum aka
yröu ekki allar uppi í Breiðholti.
Margfalt fleiri gætu þá ef til vill
gengiö úr og í vinnu, — ellegar
hjólaö, og þá hægt að tefja eitt-
hvað fyrir þeirri þróun, að fjölskyld-
an þurfi yfirleitt tvo bíla. Þaö eitt
samsvarar kjarabót uppá tvær til
þrjár milljónir á ári og munar um
minna. Þá væri fólk ekki nauöbeygt
til að vinna önnur eins ósköp; þaö
gæti verið ögn meira með börnun-
um sínum og ef til vill veitt sér þann
munað aö bregða sér saman uppí
Heiömörk, þar sem græna byltingin
verður ástunduö í framtíðinni — á
réttum stað.
Gísli Sigurðsson