Lesbók Morgunblaðsins - 12.08.1989, Blaðsíða 4

Liftiaðarhættir í Japan
Munúðarfullir draumar til sölu
Ungur maður, nýráðinn
hjá fyrirtæki, veit að
hann verður að fara út
með starfsfélögum
sínum næstum því hvert
einasta kvöld fyrstu tvö
árin. Þessi útivist verður
síðan að fastri venju og
heimilið vart annað en
svefnstaður. Þriðjungur
japanskra kvenna sér
eiginmanninn aðeins í
eina klst. á dag.
Japanskir karlmenn
dvelja þeim mun meira
í sérstökum og mjög
vinsælum
ástarlífshreiðrum, sem
kölluð eru „Love Hotels“
og eru svo algeng, að um
40 þúsund slík hreiður
eru talin vera í Japan.
Eftir TIZIANO
TERZANI
essir óskaplega iðnu, framúrskarandi vel
öguðu Japanir — hvað aðhafast þeir þegar
vinnudeginum lýkur? Þeir taka þá til dæmis
ekki til við að skipuleggja vinnuna næsta dag,
heldur drekka þeir sig fulla og láta gamminn
geysa á óteljandi börum, í leiktækjasölum
og „Love Hotels“. Þeir njóta frístundanna
saman í hópum — óbreyttur starfsmaður
fyrirtækis þjórar og gamnar sér við konur,
í slagtogi við forstjórann.
Þeir búa í litlum húsum með veggjum
úr pappa, eru alveg skelfilega vinnusamir
og taka sér vart nokkurn tíma frí. Þeir vinna
46 stundir á viku.
Árangurinn af iðni þeirra — bifreiðar og
tölvur, sjónvarpstæki og sjónaukar — kemur
mönnum í hinum rótgrónu iðnríkjum á Vest-
urlöndum í hið mesta uppnám.
Sá agi sem þeir sýna, hlýðni þeirra við
skilyrðislausar kröfur fyrirtækisins, skipting
þeirra á ákveðin þrep í valdastiganum —
■ allt þetta er orðið nánast þjóðsagnakennt.
Og svo fullyrða þeir þar að auki, að þeir
séu ánægðir með lífið.
En þegar kvölda fer, þarfnast Japanir
draumsýnar. þar sem fiestir þeirra eiga sér
enga'eigin draumsýn, þá kaupa þeir sér
eina af þeim fjölmörgu, sem eru í boði á
Úr geishu-skóla í Japan. Geisan, hin háttprúða og vel menntaða samkvæmis-
kona, er hverfandi. Onnur grófari afbrigði virðast koma í staðinn.
skemmtanamarkaðinum. Og þessi markaður
stendur með meiri blóma í iðnríkinu Japan
heldur en nokkurs staðar annars staðar.
„YOKA“ — FRÍSTUNDIR
Þegar vinnudegi lýkur er Japan land bar-
anna og „Love Hotels",. land heitra „ons-
en“-lauga, pachinko-fjárhættuspils og
áfengisneyslu. Segja má að alls konar litlir
lystisemdastaðir séu á hveiju strái í Japan,
þar sem munúðarfullir draumar eru til sölu.
Hver japönsk borg á sér sérstakt hverfi,
hvert þorp, jafnvel hið fámennasta getur
að minnsta kosti státað af fáeinum húsum,
þar sem menn koma saman eftir sólarlag
til þess að slaka rækilega á.
I ímynduninni getur gesturinn gerst þar
frægur kvikmyndaleikari í nokkra klukku-
tíma eða þá hugrakkur samúrai, getur hitt
þar ástríðufulla ástmey, látið kærleiksríka
móður dekra við sig eða eignast skilningsrík-
an vin og vinnufélaga.
Hver og einn þessara drauma kostar þó
sitt, en viðskiptavinurinn hefur ekki ýkja
miklar áhyggjur af kostnaðinum: Að meðal-
tali eyðir Japani einum þriðja af tekjum
sínum í „yoka“, þ.e. fyrir tómstundir, tímann
handan vinnunnar, fríið.
Skemmtanaiðnaðurinn er orðinn að einna
stærstu og blómlegustu atvinnugrein í því
landi, sem almennt er frægt fyrir iðnaðar-
framleiðslu sína.
Á einu ári eyða hinir annars svo frama-
gjörnu, vinnugefnu Japanir alveg ótrúlegri
fjárupphæð í lystisemdir og skemmtanir eða
„álíka miklu fé og nemur heildarfjárlögum
ríkisins,“ segir Takayuki Miyano, forstöðu-
maður Þróunarstofnunar tómstunda í Miti
— þ.e. í alþjóða verslunar- og iðnaðarráðu-
neyti Japans. „Og í þeim tölum eru útgjöld
manna fyrir kynlífslystisemdir ekki einu
sinni meðtalin."
Starfsframinn Styrktur
Á Skemmtistöðum
Skemmtanafýsn japansks almennings er
auk þess orðin að pólitískum þætti. Ríkis-
stjórnin vildi nefnilega mjög gjarnan, að
alþýða manna eyddi ennþá meiri peningum
í skemmtanir, því að stjórnin álítur að með
því sé best svarað kvörtunum erlendis frá
yfir vinnugeggjun Japana og hægt að lægja
þær deilur sem risið hafa milli erlendra við-
skiptaaðila og Japana út af japönskum versl-
unarháttum. Upp úr 1990 á að stytta lög-
boðinn.vinnutíma Japana í 40 stundir á viku.
Draumabraut Japanans hefst á barnum;
þangað leitar hann þegar vinnu er lokið á
skrifstofunni, í verksmiðjunni eða verslun-
inni. En hann fer ekki þangað einn síns liðs,
heldur í geðþekkum félagsskap vinnufélaga
sinna og yfirmanns á vinnustað.
„Ef ég fer ekki á fyllerí með yfirmanni
mínum, þá missi ég af einhverju,“ segir
Yoichi Takeda, ungur starfsmaður trygg-
ingafélags eins. „Á daginn læri ég fáeinar
staðreyndir, en á nóttinni kemst ég að því,
hvað að baki þeim liggur, og á þennan hátt
styrki ég því starfsframa minn.“
Það er ein af föstum skyldum starfs-
manns fyrirtækis að fara með yfirmanni
sínum og starfsfélögum út á kvöldin. Barinn
er eins konar útibú vinnustaðar hans, kvöld:
skemmtunin framhald af vinnutímanum. í
augum japansks karlmanns er engin brota-
lína milli vinnu og vinnuloka, og það er
starfsmannahópurinn sem sér um að brúa
bilið. Innan hópsins finnst venjulegum Jap-
ana persónuleika sínum að fullu borgið, inn-
an hópsins gerir hann skyldu sína og innan
hópsins finnur hann líka þá skemmtun sem
fullnægir þörfum hans. Aftur á móti eru
„vináttutengsl og kumpánleg samvera með
öðrum utan hópsins algjört kvalræði fyrir
Japana," skrifar R.S. Osaki, hagfræðipróf-
essor við Ríkisháskóla Kaliforníu í bók sinni
„Lýsing á menningu Japana.“
Hvert japanskt fyrirtæki er með ákveðinn
lista yfir þá bari, sem starfsmennirnir mega
sækja. Viðskiptavinir fyrirtækisins oggestir
fá þar veitingar og viðurgjörning eftir tign-
arröðun, en um mánaðamótin fær fyrirtæk-
ið, ekki starfámennirnir sem buðu til gleð-
skaparins, síðan reikninginn. Á hverjum
degi eyða japönsk fyrirtæki um og yfir tíu
milljörðum yena (þ.e. 4,4 milljörðum ísl.