Lesbók Morgunblaðsins - 25.08.1990, Blaðsíða 5

Á hinni fornhelgu götu Via Dolorosa í Jerúsalem.
sínum og það hlýtur að vera hrapalegur
misskilningur eða vanmat á mennsku eðli
palestínskra foreldra, séu þeir ekki taldir
bera heitari tilfinningar í bijósti til sinna
eigin afkvæma en svo að þeir ýti þeim í
opinn dauðann sjálfum sér til vamar.
En það má vel ímynda sér að þessi unga
kynslóð Palestínumanna sjái sjálf lífi sínu
og framtíð ógnað, telji sig ekki eiga neina
raunvemlega framtíð eða framtíðarvonir,
og sá maður sem á sér engar vonir hlýtur
að örvilnast. Það er af þessum sökum sem
intifada er borin uppi af æskufólki og hefur
hafíst meðal þess. Þetta er frelsis- og sjálf-
stæðisbarátta æskunnar, ungs fólks sem
ekkert þekkir og engu hefur kynnst öðru
en kúgun, misrétti og hernámi. Það er að
beijast fyrir lífi sínu og tilverurétti.
SVIPTIR SJÁLFSÖGÐUM
Mannréttindum
Allt frá árinu 1967 hafa ísraelsmenn
reynt að lama skólakerfí Palestínumanna,
og sú aðför að skólum landsins sem magn-
ast hefur mjög á sl. tveimur árum hefur
haft mikil áhríf á allt ungt fólk. Á tveimur
undanförnum árum hafa t.d. margir fram-
haldsskólar verið lokaðir í tólf mánuði eða
jafnvel lengur. Þetta hefur auðvitað geig-
vænleg áhrif á menntun ungs fólks og
framtíðarhorfur. Nemendur færast milli
bekkja án þess að hafa í raun lokið til-
skyldu námi og þegar að háskólagöngu
þeirra kemur tekur lítið betra við. Háskólun-
um er líka lokað af minnsta tilefni og nú
bíða þúsundir stúdenta eftir að geta hafið
háskólanám að lokinni slitróttri skólagöngu
á lægri skólastigum. Allt hefur þetta nei-
kvæð áhrif á lífskjör fólks, dregur úr tækni-
legum framförum í landinu og veikir samfé-
lag Palestínumanna.
Allt er ótryggt, jafnvel starfsmenn há-
skólans eru ekki öruggir um sinn hag. Há-
skólakennari sem sækir um 'leyfí til náms
eða starfa erlendis verður að fá sérstakt
leyfi og hafí hann ekki snúið heim aftur
innan árs á hann á hættu að vegabréfsárit-
un hans verði ekki endurnýjuð og honum
meinað að koma aftur inn í landið. Þetta
hlýtur að vera einsdæmi í veröldinni, að
maður fái ekki að snúa aftur til heimalands
síns, til fæðingarlands síns. En þannig er
þetta hér. Palestínumenn hafa verið sviptir
þessum mannréttindum, sem öllum þykja
sjálfsögð, að fá að snúa aftur heim, en þessi
réttur hefur aftur á móti verið veittur gyð-
ingum frá Sovétríkjunum, sem aldrei hafa
til landsins komið.
Þetta kemur heim við það sem stúlkurnar
tvær voru búnar að segja mér og er stað-
fest af mörgum öðrum sem ég ræði við.
Ég nota líka tækifærið og leiði talið að inn-
flutningi sovéskra gyðinga til landsins og
spyr Palestínumenn álits á þeim áformum
ísraelsstjórnar að hvetja sovéska gyðinga
til að setjast að í Israel.
Viðmælendur mínir eru yfirleitt á einu
máli, þeim finnst óhugsandi að viðurkenna
rétt þessa fólks til landsins meðan Palestínu-
menn sjálfir hafí þar engan rétt. „Gyðingur
sem flytur hingað frá Sovétríkjunum er í
raun að flytjast inn á mitt heimili, heimili
sem ég var neyddur til að yfírgefa 1948
og hef ekki einu sinni fengið bætur fyrir,“
segir einn. Menn óttast einnig að ísraels-
stjórn áformi að koma fjölda sovéskra gyð-
inga fyrir í Austur-Jerúsalem og á Vestur-
bakkanum. Stjórnin neitar þessu að vísu,
en nýlega birtust blaðaviðtöl við þijá sov-
éska innflytjendur og heimilsföng þeirra
allra voru í Áustur-Jerúsalem. Þessir fólks-
flutningar geta því átt eftir að þrengja enn
að Palestínumönnum og gera ástandið enn
verra. Víst á þetta fólk rétt á að flytjast
úr landi ef það vill og leita sér nýrra heim-
kynna, einnig í ísrael, en Palestínumenn
vilja að það eigi fleiri kosta völ. Bandarkin
verða einnig að opna land sitt fyrir því.
Bandaríkin leyfa ekki nema 58 þús. sovésk-
um gyðingum að flytja til landsins á ári.
Bandaríkin og þjóðir Evrópu, og þar með
taldir íslendingar, ættu að taka við þessu
fólki en ekki að leyfa ísraelsmönnum að
sópa því beint til ísraels. Það ætti að fá að
velja sjálft hvar það vill setjast að.
ÍSRAEL OG SAMSON
í gamla testamentinu er sagt frá hetj-
unni Samson er barði á óvinum Israelslýðs,
Filistum og stóð þeim mikil ógn af honum.
Það var ekki fyrr en kona hans Dalíla hafði
ljóstað upp því leyndarmáli að væri hár
hans skorið myndi ofurmannlegt afl hans
þijóta að Filistum tókst að yfirbuga hann.
Var nú Samson blindaður og fluttur band-
ingi til Gaza og gerður þar að kvarnar-
þræli. En hár hans óx á ný og á hátíð einni
var hann hafður mönnum til sýnis í hofi
guðsins Dagons. Þá rann stund hefndarinn-
ar upp fyrir hinum biindaða vígamanni, sem
nú hafði endurheimt afl sitt. Samson fékk
brotið burðarsúlur hofsins svo það féll yfir
Séð yfir Austur-Jerúsalem úr suðurhlíðum Olíufjallsins.
Vestur-Jerúsalem á slíkri ökuferð, en sum-
um dylst e.t.v. orsökin fyrir þessum mun.
Borgarstjóri Jórsala í dag er ísraelskur. Hér
gilda ísraelsk lög og hér er þeim fylgt eftir
af ísraelskri lögreglu og her. Það sem er
leyft í dag kann að vera bannað á morgun,
a.m.k. hvað varðar umferðalögin, segir
bílstjórinn mér. Og detti það í herraþjóðina
að minna okkur á stöðu okkar í samfélaginu
kann einn daginn öllum að óvörum að dynja
á okkur alls kyns sektir fyrir brot á umferða-
iögum, brot sem enginn hafði heyrt getið
um. Menn fá ekki lengur leyfi til að byggja
þótt þeir eigi lóðirnar og hafi sótt gögn þar
að lútandi í skjalasöfn í Istambul allt frá
dögum Ottómanaveldisins hér. Á sama tíma
rísa hér í Vesturhlutanum stórhýsi sem reist
eru af útlendingum eins og þetta framund-
an, segir Salman og bendir á háskóla morm-
óna nýrisinn, dollarinn er hér undirrót mis-
réttis og kúgunar sem svo víða annars stað-
ar, bætir annar samferðamaður okkar við.
Ég fer að tala um skít og óhreinindi sem
einkenni allar götur í austurhluta borgarinn-
ar þar sem-.arabar búa. Víð fáum enga
götuhreinsun þótt við greiðum fyrir hana
til jafns við aðra, segja samferðamenn
mínir. Og þegar ég bendi þeim á það að
hugsanlega gætu þeir tekið til hendinni
sjálfír, í stað þess að láta ruslagámana liggja
troðfulla á hliðinni framan við dyr sínar,
þá svara þeir: Við höfum reynt það, en það
endar jafnan á einn veg, okkur er dreift
með táragasi, við megum ekki safnast sam-
an, ekki einu sinni til þess að hreinsa í kring-
um hús okkar. Og við erum komnir þar sem
er iðnaðarhverfí Palestínumanna — óhijáleg
skúrabyggð á botni Kidrondals, þar sem
öllu ægir saman, bílhræjum, járnarusli og
hjólbörðum og Guð má vita hveiju. Við fáum
ekki að reisa hér iðnaðarhúsnæði, við verð-
um að búa við þetta eins og það er, og við
vitum að þetta er ekki til fyrirmyndar, e.t.v.
með ráði gert að halda okkur í þessari greip
svo að túristar er hér fara um geti séð
muninn á hinni siðmenntuðu herraþjóð og
okkur aumum, segir Salman og hlær við.
Dapurleg Sýn
í hliðargötu skammt frá hálfbyggðu hót-
eli er margföid gaddavírsgirðing, er upp var
sett um það bil sem byijað var að rífa nið-
ur Berlínarmúrinn, í refsingarskyni vegna
stráka sem hér köstuðu gijóti að ísraelskum
bíl. Alls staðar má sjá slánalega pilta 3 og
4 saman með skammbyssu undir skyrtulaf-
inu og talstöðvar upp á vasann, njósnarar
sem allir okkar kannast við, segir bílstjór-
inn. Og hótelið hér sem við ókum framhjá
hefur staðið svona hálfbyggt síðan 1967,
engin leyfí fengist til að ijúka byggingunni.
Þannig verður þessi stutta ökuferð að
kveldi uppstigningardags heldur dapurleg
sýn til þess misréttis sem hér ríkir í forn-
helgri borg, borg sem bæði gyðingar,
múslímar og kristnir hafa deilt með sér um
aldir í friðsemd, en nú er að komast undir
ægishjálm ísraelshers og síonista með ófyr-
irsjáanlegum afleiðingum fyrir kristna
kirkju og íslamska trú og menningu. Við
ökum að lokum til uppstigningarkiijunnar
á Al-Túr, Olíufjallinu, sameiginlegs helgi-
dóms kristinna manna og múslíma, þar sem
fótspor Krists er greipt í bjargið, enda steig
hann hér til himna sem helgar sagnir tjá.
Framundan er hvítasunnan, hátíð andans
sem enginn fær deytt, jafnvel þótt hann
vegi að honum með öllum vígvélum 20. ald-
ar.
Höfundur er prestur á Staðastað.
Salman Tamini, sem frá er sagt í grein-
inni, hvílist undir fornum múrum á
göngu hans og greinarhöfundarins um
Jerúsalem.
sjálfan hann og mannþröngina er þar var.
Lét Samson þar líf sitt og með honum allir
er í húsinu voru. Á þeim degi drap Samson
fleiri en á ævi sinni allri fram til þeirrar
stundar.
Margir eru þeirrar skoðunar bæði meðal
Palestínuaraba og annarra, sem ég hef
rætt þessi mál við, að eðli herveldisins ísra-
elska sé ekki ólíkt þessum þjóðsagnaþurs
Samson, er sveifst einskis í skiptum sínum
við andstæðinga sína. Því muni þeir ekki
hika við^að beita kjamavopnum þeim er
þeir hafa smíðað sér á liðnum árum, verði
veldi þeirra í ísrael ógnað, þótt þeir kalli
yfír sjálfan sig dauðann eins og Samson
forðum.
I lok viðtals míns við dr. Simon Kuttab
nefndi ég atburði sem nýlega gerðust í
Frakklandi, grafarránin þar. Simon býðst
til að fara með mér í grísk-orþodoksa kirkju-
garðinn í Jerúsalem og sýna mér gröf föður
síns, sem hafi verið eyðilögð. Hugsanlega
hafi grafarránin í Frakklandi verið sett á
svið af gyðingum sjálfum, slíkir atburðir
hafi áður gerst í Haifa og komist upp og
gyðingum verið refsað. Tilgangurinn var
að skella skuldinni á Palestínumenn og æsa
fólk upp gegn þeim.
Ekið Um Jerúsalem
Það er farið að halla degi er ég kveð dr.
Simon og félaga hans við stöðvar Rauða
krossins í Jérúsalem þennan óvenjulega
uppstigningardag. Ferðinni er heitið á Pan-
orama-hótelið til að taka þar saman pjönkur
mínar, því nú skal halda í Imam Huriara-
stræti þar.sem Salman og Ingibjörg búa,
þau hafa boðið mér að gista næstu dagana
og það er vandi vel boðnu að neita. Og þar
sem enn er bjart af degi fæ ég bílstjórann
til að aka með mig um borgina áður en
kveð kunningja minn, Saman hótelhaldara.
Engum dylst munurinn á Austur- og
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 25. ÁGÚST 1990 5