Lesbók Morgunblaðsins - 29.08.1992, Qupperneq 3
KRISTMANN GUÐMUNDSSON
Bl @ tB S! S10 S! 53 ® 1111CD13 ffl
Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvstj.: Haraidur Sveínsson. Ritstjór-
ar: Matthías Johannessen, Styrmir Gunn-
arsson. Ritstjórnarfulltr.: Gisli Sigurðs-
son. Ritstjórn: Aðalstræti 6. Sími 691100.
Forsíðan
Málverkið á forsíðunni er eftir tékkneska málarann
Milan Kunc, sem flýði heimaland sitt og settist að
í Þýzkalandi og orðinn vel þekktur víða um lönd. í
sumar dvaldist hann um tíma og vann á íslandi;
hélt hér sýningu og af því tilefni átti Ólafur Gísla-
son orðastað við hann fyrir Lesbók, þar sem Kunc
(framborið Kúns) lúrir ekki á skoðunum sínum og
kveðst vera á móti framúrstefnunni.
Ammassalik
er kunnuglegt nafn, enda er bærinn í næsta
nágrenni við ísland og á sömu breiddargráðu
og Patreksfjörður. Þar hefst dagurinn með ák-
afri hundgá klukkan 5 að morgni. Frá því og
ýmsu öðru frá Grænlandi segir Ari Trausti Guð-
mundsson í grein sem heitir Undraland norðurs-
ins.
Kendo
er samsett úr ken, sem þýðir sverð, og do, sem
þýðir leið. Þetta eru ævafornar, japanskar skylming-
ar frá goðsögulegum tíma, en svo rótgrónar með
japönsku þjóðinni, að skólar, stofnanir og stórfyrir-
tæki eiga sína æfingsali fyrir Kendo. Tryggvi Sig-
urðsson er einn fárra íslendinga, sem lært hefur og
iðkað Kendo og segír frá þessari íþrótt í grein.
Strandflóð
á íslandi eru afleiðing af tíðum stormum, sem ber-
ast yfir opið haf og eru algengari en svo að talin
verði til náttúruhamfara, segir Páll Imsland í grein-
arflokknum um rannsóknir á Islandi.
Blábrá
Myrkrið bláa í augum þínum
fyllti æðar mínar söng.
Gul birta lampanna,
reykský í salnum,
dynur margra radda,
en blá kyrrð hjá þér.
Myrkrið bláa í augum þínum
gaf hjarta mínu þögn.
Vina mín, Blábrá,
brosin í feluleik á vörum þínum,
og söngnum um munninn unga,
munninn þinn mjúka,
svara bláar hörpur í hjarta mínu,
svarar blátt myrkrið í ljóma augna þinna.
Kristmann Guðmundsson, 1901-1983, var upprunninn á Snæfells-
nesi, en gerðist ungur rithöfundur úti í Noregi, en fluttist síðar til ís-
lands og b)b í Hveragerði og síðast í Reykjavík. Hann var umfram
allt rómantískur sagnahöfundur, en orti líka Ijóð, skrifaði smásögur,
leikrit og endurminningar.
® ® ® ®
Kynþáttafordómar
og við sjálf
Frá æskuárum mínum minn-
ist ég þess að sagt var frá
Ku Klux Klan og öðrum
kynþáttahrokagikkjum í
Bandaríkjunum sem of-
sóttu negra, misþyrmdu
þeim og drápu. Síðar komu
til sögunnar gyðingaof-
sóknir nasista og helförin illræmda. Að vísu
höfðu gyðingaofsóknir tíðkast víða um lönd
áður og nýlega rifjaðist það upp að þau kon-
ungshjón, ísabella og Ferdinand á Spáni,
höfðu flæmt gyðinga burt úr landi sínu 'á
15. öld og sögumar um meðferð Spánverja
á þessu fólki voru lítt geðfelldari en sögurn-
ar frá Þýskalandi á okkar dögum. Og þó
vildu margir Spánverjar að ísabella yrði tek-
in í dýrlinga tölu í sambandi við 500 ára
afmæli komu Kólumbusar til Ameríku!
Negrar voru fluttir inn frá Afríku til
Bandaríkjanna sem vinnudýr en ekki menn
nema að litlu leyti. Og hver vill veita vinnu-
dýrum mannréttindi? Ekki er það rétt sem
margir halda að þessum „vinndudýrum“ hafi
öllum verið rænt heldur seldu sumir landar
þeirra þrælakaupmönnum þetta fólk.
Auðvelt er að rekja fjölda sagna um kyn-
þáttahatur og hroka þeirra sem þóttust vera
af göfugra kyni komnir, en það breytir í
rauninni engu. Kynþáttahatur og fordómar
lifa víða góðu lífi og gera það framvegis
meðan framandi menn flytja inn á aðrar þjóð-
ir í lftilli þökk þeirra. Lýsandi dæmi höfum
við um slíkt frá Israel þar sem gyðingar fluttu
inn á Palestínumenn og ruddu heimamönnum
frá þar sem þeir vildu vera.
Við höfum löngum stært okkar af því að
hjá okkur þrífist engin kynþáttaóvild. Við
gerum engan greinarmun á mönnum eftir
litarhætti eða kynþætti og umgöngumst alla
með sömu velvildinni og göfugmennskunni.
En er það rétt? Erum við svona miklu göf-
ugri í lund, en t.d. Þjóðveijar, Bandaríkja-
menn og Spánveijar til forna? Já, meðan
framandi fólk og öðruvísi litt er í svo miklum
minnihluta hjá okkur að við verðum sama
og sem ekkert vör við það, og meðan strák-
arnir þeirra láta kynhreinu stúlkurnar okkar
í friði.
Fyrir nokkru sat ég og skrafaði við tvo
góða vini mína og þá spurði einn okkar hvort
við gætum sagt í fyllstu einlægni að við
ættum ekki til fordóma t.d. gagnvart negr-
um. Eftir nokkra umhugsun urðum við að
viðurkenna að við værum ekki alveg lausir
við þá. Við játuðum allir að við vildum síður
að dætur okkar giftust dökkum mönnum en
hvítum. Ekki þannig að skilja að við hefðum
neitt á móti þessum ímynduðum dökku
tengdasonum okkar, ef þeir væru jafnvandað-
ir menn og þeir landar okkar sem komið
hefðu til greina. En okkur varð hugsað til
barnabarnanna okkar. Ekki það að við hefð-
um neitt á móti elskulegum börnum þótt þau
væri svolítið blökk á hörund, heldur hvarfl-
aði það helst að okkur að þessi börn kynnu
að verða fyrir aðkasti eða niðurlægingu
vegna litarháttar síns.
Yfirleitt mun sú hafa orðið raunin að þar
sem dökkir menn hafa haft sömu menntun
og hvítir og notið áþekkra launa og lífs-
kjara, hafa vandræði milli þeirra ekki verið
teljandi. En þar sem litað fólk hefur nærri
því eingöngu gegnt „lægri“ störfum eða þar
sem lífsvenjur þess hafa verið gerólíkar lífs-
venjum hinna hvítu, hafa foreldrar barist
hartrammlega gegn nánum tengslum kyn-
þáttanna.
Við viðurkenndum þó fúslega að heldur
vildum við eiga vandaðan negra að tengda-
syni en íslenskan drullusokk, að ekki sé nú
talað um Austurlandakonur sem flust hafa
hingað allmargar og yfirleitt getið sér hið
besta orð.
Ef við tökum Víetnama sem dæmi er það
staðreynd að ekki hefur þurft annað en hjálpa
þeim til að ná fótfestu, síðan hafa þeir stað-
ið sig með afbrigðum vel, iðnir, duglegir og
vandræðalausir svo að koma þeirra hingað
hefur heldur orðið okkur fengur en hitt. Sömu
sögu hafa Bandaríkjamenn sagt af sínum
innflytjendum frá Víetnam-(Newsweek).
Sem betur fer hefur lítið borið á óvild í
garð framandi innflytjenda hér en þó hafa
hjáróma raddir látið til sín heyra. Finnst mér
þær minna mig nokkuð á raddir þeirra sem
þola ekki lúpínu af því að hún er ekki ís-
lensk og ekki grenitré og furu af sömu ástæð-
um. Þannig skoðanir er ekki hægt að taka
alvarlega. Allur gróður sem miðar að því að
klæða hið harðbýla land okkar er góður og
ætti að vera velkominn. Og allir góðir menn,
hvernig sem hörund þeirra er á litinn, ættu
að vera velkomnir til okkar meðan við höfum
rými fyrir þá og getum boðið þeim atvinnu.
Ef þeir hins vegar brygðust trausti okkar,
t.d. með því að flytja inn eiturlyf eða fremja
aðra viðurstyggilega glæpi, eins og því miður
hefur átt sér stað í einstaka tilvikum erlend-
is, eigum við að losa okkar tafarlaust við þá,
eins og við eigum tafarlaust að svipta þess-
konar brotamenn íslenska frelsinu.
En þess finnst mér réttmætt af okkur að
krefjast að börn hins erlenda fólks renni
saman við okkar þjóð eftir því sem hægt er
og að það semji sig að okkar háttum eins
og hægt er svo að ekki myndist hér minni-
hlutahópar sem geta orðið til hinna mestu
vandræða í samfélaginu. Þeir sem ætla að
búa hér eiga að ganga svo sem unnt er inn
í okkar samfélag og börn þeirra og börnin
okkar eiga að verða einn og sami hópurinn
hvað sem upprunar þeirra líður. „Þjóð“ er
það fólk sem talar sömu tungu, á sömu hags-
muna að gæta og á heima í sama landinu,
hvort sem yfirbragð þess er bjart eða dimm-
leitt. Mýtan um „hreina kynstofninn“ er hvort
sem ekki annað en bábilja. Hann hefur aldr-
ei verið til í reyndinni, þjóðir hafa blandast,
ýmist með góðu eða illu, en of náinn skyld-
leiki leiðir ekki til annars en úrkynjunar, það
kenndi faðir minn mér þegar ég var ungur
og gekk að fé með honum.
Tofri ólafsson
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 29.ÁGÚST 1992 3