Lesbók Morgunblaðsins - 19.11.1994, Blaðsíða 2

NORTH Stoneham House í Hampshire, æskuheimili
Barböru. í húsinu voru 200 herbergi, en aðeins fá þeirra
voru í notkun.
BARBARA og Magnús ásamt ömmusystur Barböru sem
hefur Vífil son þeirra í fanginu.
LÆKJARBAKKI við Borgartún, þar sem Klúbburinn var
síðar byggður. Þama var fyrsta heimili og vinnustofa
Barböru og Magnúsar þegar þau hófu búskap á Islandi.
BARBARA og Magnús á
brúðkaupsdaginni.
BARBARA um þrítugt
í skíðaferð, við Skíða-
skálann í Hveradölum.
litla vasapeninga. Á hinn bóginn var falleg-
ur garður, gríðarstór einkalóð, umhverfis
húsið, þar voru tvö stöðuvötn og skóglendi
svo mikið að þar mátti reika frá morgni til
kvölds án þess að rekast á mann. Þær syst-
ur Barbara og Úrsúla voru miklir dýravinir
og náttúruunnendur. Þær höfðu smáhest til
reiðar og dálítinn vagn sem spenna mátti
hestinn fyrir, og dró hann okkur svo um
landareignina. Þær áttu líka kanínur, geitur
og fleiri gæludýr. Hundur og köttur voru
að sjálfsögðu alltaf á heimilinu. Húsið gamla
og garðurinn umhverfís það voru frábært
leiksvæði og þarna undum við systkinin
okkur með félögum okkar. í sölum hússins
var gjarnan slegið upp balli. í garðinum var
tennisvöllur. Þannig mætti telja lengur. Við
vorum að vísu efnalítil. En systur mínar
voru vinmargar. Þegar þær stálpuðust
gengu þær í kvenskátahreyfínguna og urðu
ákaflega kappsfullir félagar, mættu á hvem
einasta fund og fóru í allar útilegur. Höfðu
þær að lokum unnið til svo margra „heiðurs-
merkja" fyrir frækilega frammistöðu í hvers
kyns þrautum að þær minntu helst á yfir-
hershöfðingja þegar þær vom komnar í
skátafötin.
Um tíma gengu systur mínar í einka-
skóla þama í grenndinni. Síðar var einka-
kennslukona ráðin til að uppfræða þær
heima. Þær vom alla tíð miklir bókaormar.
Móðir mín var handgengin enskum bók-
menntum og las jafnan fyrir okkur á degi
hveijum. í fyrstu las hún úr bamabókum
en síðan tók hún til við skáldsögur eftir
Scott, Dickens, Thackeray og fleiri sígilda
höfunda, bæði enska og erlenda. Þetta var
ein okkar besta skemmtun og þegar hún
hugðist hætta lestrinum nauðuðum við
ævinlega í henni að halda nú áfram og lesa
einn kafla í viðbót. Eitt var þó svolítið leiðin-
legt við þessa lestra. Móðir mín blessunin
lifði sögumar svo innilega að hún fór að
hágráta í hvert sinn sem eitthvað sorglegt
bar að höndum, til dæmis þegar Nell litla dó
í The Old Curiosity Shop eftir Dickens. Ég
man að ég hneykslaðist ákaflega á þessu
og sagði þá: „Láttu ekki eins og kjáni,
mamma, þetta er bara saga!“ En það hafði
engin áhrif á hana!
Báðar systur mínar langaði til að leggja
fyrir sig ritstörf. Þær hófu höfundarferilinn
með sérstöku samkomulagi á þá leið að
hvor um sig samdi ,jólabók“ handa hinni.
Þetta voru handskrifuð kver með teikning-
um og litmyndum. Þær lágu á jólabókum
þessum eins og ormar á gulli allt þar til á
jóladag. Þá voru bækurnar afhentar og við
hin fengum að lesa þær. Að sjálfsögðu
væntu höfundarnir þess að við dáðumst að
verkunum.
Þegar ég var orðinn tíu ára var mér kom-
ið í heimavistarskóla. En systur mína fengu
áfram tilsögn heima fyrir. Kennslukonan
þeirra var skosk. Við vorum öll hænd að
henni og hún lagði sitt af mörkum til að
þroska myndlistar- og bókmenntasmekk
systra minna.
Þær Barbara og Úrsúla voru eineggja
tvíburar, enda voru þær svo líkar í útliti á
þessum árum að margir áttu bágt með að
þekkja þær sundur. Það kom einu sinni fyr-
ir, ef ekki oftar, að önnur systirin fór að
gamni út með strák sem hafði mælt sér
mót við hina!
Á sautjánda ári voru þær sendar til árs-
dvalar í Frakklandi, nánar tiltekið Annecy.
Þar voru jafnan margar enskar skólastúlk-
ur. Þegar þær sneru aftur hófu þær nám
við Winchester-listaskólann. En um sama
leyti skildu leiðir að nokkru. Barbara lagði
áfram stund á myndlist og einkum tréristu.
Hún hélt svo áfram á þeirri braut og hóf
nám við Konunglega listaskólann í London,
þriggja ára nám. Henni sóttist námið feyki-
vel. Verk hennar voru árum saman sýnd í
Konunglegu bresku listakademíunni og hún
var tekin í Konunglegt félag myndristu-
manna. Úrsúla hætti hins vegar listnámi
og fór þess í stað að skrifa bamabækur.
Hófst þar langur og mikill ferill og er Úrs-
úla orðin þekktur höfundur víða um heim.
Þegar þetta er ritað hafa einar 60 bækur
eftir hana verið gefnar út í Bretlandi, marg-
ar hafa og verið gefnar út í Bandaríkjunum
og ennfremur þýddar á fjölmargar tungur.
Eins og títt var um listnema bjó Barbara
við kröpp kjör í London. En hún var þraut-
seig. Vann hún fyrir sér með því að skreyta
bækur og teikna og mála andlitsmyndir.
En árið 1936 bar svo við að hún hlaut dálít-
inn námsstyrk. Hún afréð að veija honum
til Islandsferðar, hugðist sækja þangað inn-
blástur.
í þessari ferð kynntist hún Magnúsi.
Hann var þá nýkominn heim en hafði áður
verið við málun og mótun í Kaliforníu. Hann
var 15 árum eldri en Barbara en með þeim
tókust heitar ástir. Ári síðar kom hann til
Englands. Þau voru gefín saman í þorps-
kirkjunni okkar.
Okkur féll öllum vel við Magnús. Hann
var rólyndur maður og bauð af sér virðingu
og hann hafði til að bera mikla persónu-
töfra. Við vorum líka hrifín af höggmyndum
hans. Reykjavík var að vísu óralangt í burtu
og okkur var ljóst að við mundum sakna
Barböru mjög, en við þóttumst viss um að
hún mundi una sér vel með Magnúsi. Sú
varð líka raunin. Auðvitað varð viðskilnaður
okkar mun lengri en við höfðum ætlað, því
stríðið braust út, stríðsárin urðu sex og
foreldrar okkar vildu ekki að Barbara legði
á hafíð og hætti lífí sínu til að heimsækja
okkur. Sprengjur og tundurskeyti urðu
hundruðum skipa að grandi á þessum árum.
Magnus var þegar orðinn altalandi á
ensku. Nú kom til kasta Barböru að læra
íslensku. Hún gekk að því af miklu kappi,
var ráðin í að læra málið til hlítar. Öll tungu-
málavandræði urðu því fljótlega úr sög-
unni. Aftur á móti böguðu fjárhagsvand-
ræði þau svo að árum skipti. Þau bjuggu í
litlu húsi, heimili og vinnustofu í senn, á
Lækjarbakka í útjaðri Reykjavíkur; þaðan
sér út í Viðey og yfír í Esjuhlíðar. Magnús
naut dálítils opinbers styrks en sá styrkur
dugði hvergi nærri til uppihalds tveimur
manneskjum. Við bættist að árið 1938 fædd-
ist hjónunum sonur sem heitinn var Vífíll
og síðar varð arkítekt. Barbara dró í búið
með því að mála vatnslitamyndir af börnum.
Þetta fór henni mjög vel úr hendi en kom
hins vegar niður á þvi sem henni var hug-
stæðara. Til dæmis að nefna hætti hún nær
alveg að fást við tréristuna sem hún hafði
getið sér svo gott orð fyrir. Að vísu var þar
líka öðru um að kenna, nefnilega erfiðleikum
við að komast yfir efni og áhöld. Trérista
er líka tímafrek list og síðast en ekki síst
heldur illa borguð. Einnig má vera að Barb-
öru hafí verið óljúft að keppa við Magnús.
Ef til vill hefur sama ástæða ráðið því að
hún lagði enga stund á olíumálverk.
Magnús hafði íslenskar menningarhefðir
mjög í heiðri og Barbara heillaðist fljótt af
þeim, ekki síst af gestrisninni, sem landlæg
var. Á heimili þeirra varð feikilega gest-
kvæmt og menn gat borið að garði hvenær
sem var. Reyndar gat orðið fullgestkvæmt
og það svo að Barbara hafði ekki vinnufrið.
Á sumrin leysti hún vandann stundum þann-
ig að hún vann á næturnar og festi að
morgni miða á útidyrahurðina með þeim
boðum að hún væri sofandi. En þrátt fyrir
þessháttar vandræði voru þau tvímælalaust
hamingjusöm, hjónin og Vífill litli sonur
þeirra, ekki síst eftir að fjárhagurinn fór
að rýmkast og þau gátu byggt sér stærra
hús og vinnustofu í Kópavogi.
Af hjónabandi þeirra Barböru og Magnús-
ar spruttu með árunum margvísleg tengsl
milli íslands og Englands. Fjölmargir ætt-
ingjar Barböru - allt frá Sir Stanley frænda
okkar og niður í mig sjálfan - sóttu ísland
heim og gistu að heimili þeirra hjóna. Eigum
við margar góðar minningar þaðan og
reyndar höfum við þó nokkur birt þær minn-
ingar á prenti. Sjálfum gafst mér kostur
að ferðast um ísland á árunum 1948-50
fyrir tilstuðlan Magnúsar og Barböru og
kom þá á ýmsa staði sem fáfarnir voru í
þann tíð, til Grímseyjar og í Skaftafell til
dæmis. Gladdi það mig mjög að geta síðar
þakkað fyrir mig með því að semja íslands-
kaflann í ferðamannavísinum „Sunday Tim-
es Travel and Holiday Guide".
Höfundur er rithöfundur og býr í Danmörku.
RÚNAR
KRISTJÁNSSON
Veslings
maður
Ég veit þig ganga
um veginn tæpa
sem fýsna fanga
á ferð til glæpa.
Svívirtu ekki
sæmd og heiður,
þá bindur í hlekki
bölsins seiður
hug þinn og hjarta
við hyldýpið svarta.
Vei þýðir vei,
- þinn vegur er tæpur.
Nei þýðir nei,
- nauðgun er glæpur.
Blindi þig villa
á vegi nauða,
aðsóknin illa
endar í dauða.
Stattu á móti
stormi heljar,
því ölduróti
sem 'um þig beljar,
og drepur í dróma
dáð og sóma.
Vei þýðir vei,
- þinn vegur er tæpur.
Nei þýðir nei,
- nauðgun er glæpur.
Felli þig ekki
flaumur óra
og dyggðum drekki
svo deyi glóra.
Líttu ofar,
með Ijós í anda,
í trú sem lofar
þér lausn úr vanda,
ef braut þú breytir
og betrun heitir.
Þá hverfur sökin
með svartar nætur,
þá lokast vökin
sem lá við fætur,
þá skiljast rökin,
þá reiknast bætur.
Höfundur býr á Skagaströnd.
GUÐJÓN
ÞORGILSSON
Haust
Hlusta ég á haustsins þyt.
horfinn blómaskarinn.
Blöðin hafa breytt um lit,
blessuð lóan farin.
Fannaskalla fjallið ber,
frerasalli á skjánum.
Bleikur allur balinn er,
blöðin falla af tijánum.