Lesbók Morgunblaðsins - 19.11.1994, Blaðsíða 3

TEgBrtg
|m] [ö] [g [ö] [u]® 1] 0 0 ® ® Q] ® B
Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík.
Barbara
Árnason varð öllum kær sem hana þekktu og
þar að auki var hún listamaður með ríka tilfinn-
ingu fyrir yrkisefnum og efniviði. Barbara var
ensk, en örlögu hennar voru ráðin þegar hún
fékk styrk og ákvað að vetja honum til íslands-
ferðar. Um Barböru Árnason á yngri árum sín-
um skrifar bróðir hennar, Alan Moray Williams
blaðamaður í Danmörku.
Innrás
Breta í Island að morgni 10. mai, 1940 hefur oft
verið rifjuð upp af ýmsum tilefnum, en sjaldgæft
er að fá frásögn af innrásinni frá liðsmanni í her
Breta. Hann heitir Michael McConville og hann hef-
ur sent Lesbók upprifjun um atburðinn, sem staðfest-
ir m.a., að þessi her var afar lítið þjálfaður og þar
að auki illa vopnum búinn.
Tízkan
er ekki bara í klæðnaði, heldur í öllu sem við
gerum og segjum. Á gömlum, enskum póstkort-
um og í grínblöðum, má sjá bæði tízkuna og
tíðarandann sem ríkti í Evrópu, en einkum þó
í Englandi, á miðjum tíunda tugi síðustu aldar,
fyrir réttum 100 árum.
FERDERICO GARCIA LORCA
Söngur um draumþing
undir berum himni
Baldur Óskarsson þýddi
Jasmína krýnd, og naut um barkann dregið.
Hellugólf, án endimarka.
Heimskort. Salur. Morgunn. Harpa.
Mærin leikur naut með jasmín-Iund,
nautið blóðugt rökkurdjúp sem drynur.
Ef himinhvolfið væri lítið barn
og lágnótt sæfði hvítu krónublöðin,
þá léki nautið dátt í bláum paðreim
að rauðu hjarta upp við stoðarstein.
En himinninn er fíll
og jasmínan er fallin blóðlaus dögg
og mærin vafstöngull í dökkvahjúp,
næturdrungans dul, á hellugólfi
slunginn gegnum jasmínu og naut,
fílabeins-nafir, fólk í draumadöf.
Sjá krónublöðin: bjarmi, fíll og ský,
og blásin meyjargrind, sem nautið geymir.
Federico Garcia Lorca, f. 1899. myrtur af falangistum 1936, er líklega þekktasta
skáld Spánar á þessari öld. Verk hans fjalla flest um samspil ástar og dauða og
þar tvinnar hann saman andalúsíska alþýðuhefð og súrrealisma. Þýðingin er feng-
in úr nýrri Ijóðabók Baldurs Óskarssonar, sem ber heitið „Rauðhjallar". í henni
eru bæði frumsamin Ijóð Baldurs, svo og Ijóðaþýðingar.
Kráarkú Itú r ley si
Sennilega koma öll (eða flest)
verstu einkenni íslenzks
samfélags fram í kráar-
menningu hér á landi.
Þetta er niðurstaða, sem
undirritaður komst að eftir
að hann kom heim úr árs-
dvöl í Englandi og gerði
misheppnaðar tilraunir til
að eiga rólegt kvöid yfir kollu á fáeinum
ölkrám í Reykjavík. Kráarmenning Eng-
lendinga er auðvitað fræg um allan heim
og sá, sem einu sinni hefur kynnzt henni,
er sér afar meðvitaður um það, sem betur
mætti fara annars staðar. Samanburðaf-
rannsóknir á krám, eins og sú, sem hér fer
á eftir, eru að sjálfsögðu ekki til þess ætlað-
ar að gera lítið úr íslenzkum menningarein-
kennum, heldur til þess að efna til upp-
byggilegrar umræðu um það hvernig megi
bæta úr og taka sér aðra til fyrirmyndar.
Dýrtíð: Á íslandi kostar krús af öli víð-
ast um og yfir 500 krónur. Sams konar
krús kostar í kringum 200 krónur í Eng-
Iandi, og víða á meginlandi Evrópu má fá
kollu fyrir mun lægra verð.
Þetta hefur í fyrsta lagi áhrif til hins
verra á pyngju kráargesta. í öðru lagi leið-
ir þetta af sér að enginn kemur á krá til
að eyða peningum nema hafa drukkið í sig
kjark og kæruleysi heima hjá sér. Fólk
hittist í „partíum“ i heimahúsum, drekkur
tiltölulega ódýrt áfengi til að spara og fer
svo á krá á eftir, en er þá orðið of drukkið
til þess að muna að spara.
Þetta leiðir tvennt af sér, að frátalinni
þjóðhagslegri óhagkvæmni vegna þess að
sparnaður og ráðdeild í ölútgjöldum heimil-
anna á undir högg að sækja. Annars vegar
kemur ekki nokkur maður á krá fyrr en á
þeim tíma, sem verið væri að loka ölhúsum
í Englandi. Komi menn inn á krá fyrir
klukkan ellefu, er andrúmsloftið eins og í
egypzku grafhýsi. Þegar fer að líða að
miðnætti verða menn að olnboga sig í gegn-
um mannþröngina og fyrir utan er löng
biðröð. Hins vegar gefur það auga leið, að
allur þessi fjöldi er miklu ölvaðri en hann
þyrfti að vera. Hér er einkum við stjórn-
völd að sakast, sem halda að þau séu að
bæta áfengismenningu landans með fárán-
lega háum sköttum á öl og annað áfengi.
Agaleysi: íslendingar eru skorpufólk,
eins og allir vita. Alla vikuna vinna þeir
mikið og eru í ofanálag púrítanskari en
Kalvín frá mánudegi til föstudagssíðdegis.
Knæpurnar standa tómar af því að sá, sem
kemur til dæmis við á kránni á Ieið heim
úr vinnunni, fær sér krús og spjallar við
félagana, eins og alsiða er í Englandi, er
álitinn Vogsmatur. Um helgar hafa hins
vegar allir leyfi til að sleppa fram af sér
beizlinu. Þá fara íslendingar „út að
skemmta sér“. Því miður halda flestir að
það, að fara út á krá, sé að fara „út að
skemmta sér“. Þess vegna eru krárnar á
íslandi opnar til klukkan þijú á nóttunni
um helgar eins og skemmtistaðir eða næt-
urklúbbar og þar veltist hver kráargestur
um annan af ölvun og fögnuði yfir að það
skuli loksins vera komið föstudags- eða
laugardagskvöld. Kráardvöl í Englandi er
agað, og jafnframt afslappað atferli. Menn
spjalla, lesa blöðin, auðga andann, hugsa,
koma með hundinn — þeir eru ekki að
skemmta sér, heldur bara að lifa sínu dag-
lega lífi. Klukkan ellefu klára þeir bjórinn
sinn og fara heim; ekki í lögreglubíl.
Uppskafningsháttur og yfirborðs-
mennska: Á sumum krám eru menn sæmi-
lega lausir við yfirgengileg drykkjulæti, en
þá tekur yfirleitt ekki betra við. Einstakar
krár komast í tízku og eru fullar af fólki,
sem finnst það vera mjög merkilegt og
vill sýna sig og sjá aðra; listamenn, lög-
fræðingar, blaðamenn, forystufólk úr ung-
liðahreyfingum stjórnmálaflokkanna —
flestir búnir að fara í gegnum allan fata-
skápinn fyrr um kvöldið og blása á sér
hárið í hálftíma. Það væri gersamlega út
úr kú að koma eins og maður stendur, t.d.
á slitnum gallabuxum og peysu, eins og
vaninn var í Englandi þegar nágrannarnir
bönkuðu upp á og stungu upp á kráar-
ferð. Á tízkustöðunum eru umræðurnar
líka yfirleitt fullkomlega innihaldslausar,
þótt þeir, sem standa fyrir þeim, haldi
annað.
Hóphugsun: Þetta vandamál er tengt
því síðastnefnda. Englendingar halda
tryggð við hverfispöbbinn sinn. Þar hittist
alls konar fólk úr nágrenninu og á góða
stund. Á íslandi á hver „hópur“ sína krá.
Snobbliðið fer á Sólon eða Kaffi Reykja-
vík. Aldraðir fara á Kringlukrána. (Þar
kom ég fyrir skömmu með vinnufélaga
mínum og sagði: Það hlýtur einhver að
hafa komið með kassa af ákavíti í félags-
vist hjá öldruðum. Félaginn sagði: Mér líð-
ur eins og í Fellinimynd!) Ef staður fer
úr tízku, flytja viðskiptavinirnir allir í einu
á næsta tízkustað. Fólk tekur leigubíl ofan
úr Breiðholti til að fara á krá.
Smekkleysi: Sumir kráareigendur fá
innanhússarkitekt til að teikna fyrir sig
pöbb að erlendri fyrirmynd og lýsa því
yfir að þeir ætli að sk'apa alvöru kráar-
stemmningu. Svo leigja þeir þungarokks-
hljómsveit til að spila og gestirnir hrista
sig og skekja. Svoleiðis er gett í klúbbum
með svartmáluðum veggjum, ekki á krám.
Vont vöruúrval og kúltúrleysi í mat
og drykk: Kranabjór á íslenzkum knæpum
er nær undantekningarlaust lageröl — og
ekki alltaf beztu tegundirnar. Dökkur Egils-
bjór er ánægjuleg undantekning, en hann
er óvíða að finna. Alþjóðlegar bjórtegundir
af betra taginu eru aldrei til á krana. Sums
staðar er sæmilegt úrval af flöskubjór, en
þá er hann svívirðilega dýr. íslendingar
smjatta ekki á bjórnum sínum og velta
bragðinu af ólíkum tegundum fyrir sér eins
og Englendingar gera — ölið er bara vökvi,
sem er drukkinn vegna ölvunaráhrifanna
og vegna þess að hann fer betur í magann
á sumum en sterkt alkóhól. Girnilegar rað-
ir af gylltum bjórkrönum er hvergi að sjá.
Einangrunarhyggja og útúrboruhátt-
ur: Allar krár á Islandi bera þess merki
að vera í hæsta lagi fimm ára gamlar, eða
frá því að bjórdrykkja var lögleyfð. Alla
sögu og karakter vantar. í London er krá
niður við Thames, þar sem menn voru
hengdir á bryggjunni og barborðið er frá
16. öld. íslendingar drekka sinn bjór aðal-
lega í endurinnréttuðum pakkhúsum og
verzlunarhúsnæði vegna þess að þeir voru
áratugum saman taldir of vitlausir til að
þeim væri treystandi til að drekka bjór,
eins og allar aðrar þjóðir hafa gert frá alda-
öðli, og landinu var lokað fyrir þessum
ágæta drykk.
Af umfjölluninni hér að ofan mætti
reyndar ætla að það hefðu verið mistök að
leyfa bjórsölu á íslandi — en þetta er nú
ekki alveg svo einfalt. Ástandið var miklu
verra áður en bjórinn kont. Hins vegar
gætu íslendingar margt lært af nágranna-
þjóðunum um umgengni við áfengi — kolla
af góðu öli í góðum hópi á notalegum stað
getur margfaldað gæði lífsins um stund.
Vonandi eigum við bara margt ólært. Kráar-
kúltúrinn — eða kúltúrleysið — er ekki
nema fimm ára.
ÓLAFUR Þ. STEPHENSEN
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 19. NÓVEMBER 1994 3