Lesbók Morgunblaðsins - 27.07.1996, Blaðsíða 6

LEIKVERKIÐ UM GUÐRÚNU GJÚKADÓTTUR FRUMSÝNT í KAUPMANNAHÖFN
Sagan um Guð-
rúnu Gjúkadóttur
er rifjuð upp í
danskri þurrkví
þessa dagana.
Haukur Tómasson
tónskóld samdi
tónlisting, Guðni
Franzson aðstoð-
aði við uppsetn-
ingu og Sverrir
Guðjónsson
söngvari syngur í
þessari óvenjulegu
sýningu, sem
SIGRÚN
DAVÍÐSDÓTTIR
segir fró hér ó eftir.
SAGAN SEM FYLLIR TÓMIÐ
RUMSÝNINGARGESTUNUM
450 á leikverkinu um Guðrúnu
Gjúkadóttur á miðvikudagskvöld
gat ótvírætt borið saman um
eitt: Þeir höfðu aldrei séð neitt
þessu líkt. í tvo tíma höfðu þeir
reikað um í þurrkví, sem getur
rúmað stórt hafskip, séð hold-
gervinga persóna Eddukvæða vaða eld,
brugga ráð, launráð og blóðráð og að lokum
séð kvína fyllast af Eyrarsundssjónum, sem
skolaði burt blóði, svita og tárum. Tónlist
Hauks Tómassonar var í einu af aðalhlutverk-
unum í sýningunni, sem margir gestanna
kölluðu bæði sérstæða og stórbrotna. Og
ekki má gleyma hlutverki veðurguðanna, sem
héldu í sér rigningunni sem spáð hafði verið.
Sjálf aðkoman að leikverkinu er með
óvenjulegum hætti. Sýningin hefst í raun í
Nýhöfninni, steinsnar frá Kóngsins nýja torgi
kl. 21.30, þegar lagt er frá með leikhús-
gesti. Þurrkvíin er hinum megin við höfnina,
séð frá Nýhöfninni og þangað er einfaldlega
siglt með leikhúsgesti. Kl. 22 hefst svo sýn-
ingin, sem fer fram í skjóli myrkursins. Ferð-
in um slóðir Guðrúnar hefst því í hjarta borg-
arinnar, liggur úr ljósafljóði skarkala borgar-
innar út í svartnættið og tómið, sem síðan
er hlaðið tónum og tali, leik og litum.
Hugmyndina að leiksýningu í þurrkví fékk
Louise Beck leikmyndahönnuður fyrir nokkr-
um árum, þegar hún stóð á botninum í þurrkví
í Stokkhólmi. Þegar hún fann svo samskonar
mannvirki á Hólmanum í Kaupmannahöfn,
sem hafði verið hermannvirki eins og annað
á Hólmanum, fæddist hugmyndin að því að
setja á svið gleymda sögu á þessum gleymda
stað undir yfirborði sjávar. Sagan sem hún
fann var sagan um Guðrúnu, eins og hún
er rakin í Eddukvæðum. Haukur Tómasson
varð fyrir valinu til að túlka efnið í tónum
og yfir 200 aðrir hafa einnig komið við sögu.
Hugmyndin er kannski bæði bijálæðisleg
og ofurmannleg, því það þarf meira en venju-
lega krafta til að koma henni í framkvæmd.
Og ekki síst þurfti um 88 milljónir íslenskra
króna til að láta hugmyndina rætast. Þurrkví
er kannski góð til að gera við skip, en hún
þarf margs við til að nýtast sem leikhús.
Kranamir koma reyndar í góðar þarfir til
að koma hlutum á flug. Tækjakosturinn til
að koma hljóðinu til skila er til dæmis bæði
mikill og margbrotinn, svo hljóðið berist
bæði vel og jafnt til allra. Þetta er aðeins
eitt af milljón atriðum, sem þurfa að smella
saman í tæplega tveggja tíma langri sögu
Guðrúnar Gjúkadóttur, þar sem um 150
manns koma við sögu á hverju kvöldi.
Æfíngatíminn hefur verið langur og
strangur mánuður. Haukur fylgdist með æf-
ingum og hafði sér til fulltingis Guðna Franz-
son klarinettuleikara, sem er ekki aðeins
þrautþjálfaður tónlistarmaður, heldur einnig
vanur leikhúsmaður. í dagskránni er Guðni
titlaður sem aðstoðarmaður tónskáldsins.
Með bros á vör segist hann aðspurður um
hlutverk sitt í uppsetningunni hafa haft
fijálsar hendur til að valsa um og segja álit
sitt. Og það kom honum þægilega á óvart
hve andinn í hópnum var góður. Vissulega
hafi menn stundum skipst nokkuð ákaft á
skoðunum, en enginn hafí þó skellt á eftir í
eitt skipti fyrir öll.
Það segir sig sjálft að hægt var að hafa
skoðanir á mörgu, þegar við sögu komu 27
leikarar og söngvarar, sautján tónlistarmenn,
tæplega níutíu statistar í hlutverkum manna
Gjúkunga og Atla Húnakonungs og tæplega
sjötíu aðstoðarmenn á sviði tækni og annarra
framkvæmda. Og Vigdís Finnbogadóttir for-
seti ljáði framkvæmdinni einnig nafn, því hún
er vemdari sýningarinnar.
Allsherjarlist á hafsbotni
Það er erfitt verk að ætla sér að lýsa því
sem fyrir augu ber frá því að áhorfendur
feta sig niður stiga niður í þurrkvína í húm-
inu neðan yfirborðs sjávar og þar til þeir
klífa aftur upp á yfirborðið undir miðnætti.
Það er rúmt um áhorfendur í þurrkvínni, líka
þó þeir séu 450 eins og flest kemst að og
þarna reika þeir um, þar til sýningin hefst
skyndilega með senu, þar sem Guðrún syng-
ur kvæðabrot um það þegar hún er gefin
Sigurði. Söngtextana hefur Haukur sjálfur
valið úr Eddukvæðum og þeir eru sungnir á
íslensku. Hlutverk Guðrúnar er bæði túlkað
í söng, en einnig af leikkonu á sviðinu, sem
flytur talaða texta á dönsku.
Sögunni vindur fram og flytjendur fara á
milli palla í báðum endum þurrkvíarinnar,
auk þess leikið er á upphækkunum eftir henni
endilangri. Aðstoðarmenn leiða áhorfendur
fram og aftur, en einhvérn veginn þarf þess
ekki, því áhorfendur reika ósjálfrátt um eftir
leikurunum, eða koma sér fyrir á pöllum, sem
standa við kvíarveggina. Og það kemur einn-
ig fyrir að áhorfendur verða þátttakendur
og eru reknir með svipuslögum og kyndlum,
en þó meira með leikrænum látum en að
þeim stafi hætta af.
Tónlistin er flutt af Athelas hópnum,
fínnskum hópi ungra tónlistarmanna, sem
hefur getið sér gott orð fyrir flutning nútima-
tónlistar. Danska sjónvarpið mun taka leik-
verkið upp, en það var á mörgum frumsýning-
argesta að heyra að vel myndi fara á að
tónskáldinu gæfist tækifæri til að útbúa tón-
leikagerð verksins, því tónlistin er ekki að-
eins leikhljóð, heldur gegnumsamið verk, sem
myndi án efa njóta sín til hlítar í góðum flutn-
ingi í tónlistarsal. Án samanburðar hvarflar
hugurinn óneitanlega til Wagners, sem tón-
setti sömu sögu fyrir rúmri öld. Einnig hann
hafði í huga allsheijar listaverk, sem höfðaði
til allra skynfæra.
Sýningar á Fjórðu Guðrúnarkviðunni
standa til 17. ágúst, alla daga nema sunnu-
daga. Miða er hægt að kaupa á dönskum
pósthúsum, sem hafa miðasölunetið Billet-
Net, en einnig við feijustaðinn í Nýhöfninni,
þaðan sem siglt er kl. 21.30.
SVERRIR Guðjónsson kontratenórsöngvari i hita leiksins.
MARGIR gestanna kölluðu tónlist Hauks bæði sérstæða
og stórbrotna.
HAUKUR og Sverrir að frumsýningu
lokinni.
6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 27. JÚLÍ 1996