Lesbók Morgunblaðsins - 18.04.1998, Síða 7
Á Kjarvalsstöðum verða opnaðar í dag kl. 16 tvær myndlistarsýningar. HULDA STEFÁNSDÓTTIR fjallar um verk
Georgs Guðna Haukssonar í Vestursal og Bernhards Moninot í gangrými og ræðir við listamennina.
IMYNDUN
OG VERULEIKI
GETA VERIÐ JAFN
RAUNVERULEG
LISTMÁLARINN Georg Guðni Hauksson
hefur skapað sér þá sérstöðu meðal yngri
kynslóðar myndlistarmanna að þau þrett-
án ár sem hann hefur unnið að list sinni
hefur hann undantekningarlaust fengist við að
mála landslag. Af ákafa og einlægni gagnvart
viðfangsefninu hefur honum tekist að finna
nýja fleti á því sem hljómar vissulega eins og
hefðbundinn og úrsérgenginn efniviður. Síð-
asta einkasýning Georgs Guðna var í Norræna
húsinu árið 1995. Og hann lætur engan bilbug
á sér finna á stórri sýningu í Vestursal Kjar-
valsstaða. Innan fínlegra blæbrigða persónu-
legs myndmáls kveður við nýjan tón í stundum
gi-ófari útfærslum á landslagi, stundum fínlegri
en fyrst og fremst landslagi sem gæti „verið“
alls staðar og hvergi, landslag sem er „minnis-
stætt vegna þess hversu dæmigert það er,“
eins og listamaðurinn komst sjólfur að orði.
Jón Proppé, gagnrýnandi, fjallar um mál-
verk Georgs Guðna í sýningarskrá. Þar bendir
hann m.a. ó að það sé ekki hluturinn, þ.e.
landslagið, heldur myndin sjálf sem skipti öllu
móli. „Verkið felst ekki í eftirmyndun náttúr-
unnar heldur bókstaflega í myndun hennar í
málverkinu." Þannig er eins og listamaðurinn
kafi dýpra að baki ímynd landslagsins líkt og
það blasir við okkur úti í náttúrunni eða af ljós-
myndum og dragi saman í eina einfalda heild-
armynd ótal hughrif ljóss og myrkurs, láréttu
sjóndeildarhringsins og lóðréttar línur fjalla og
hóla. Og hið ímyndaða landslag verður jafnvel
raunverulegra en veruleikinn. Hvernig svo
sem á því getur staðið, - en slíkir eru töfrar
málverksins.
Georg Guðni líkir tilfinningunni að baki
myndsköpun sinni við það að feta sig í myrkri
úti í náttúrunni. Ailtaf viðbúinn því að detta um
einhverja þúfuna eða stíga ofaní skurð, en þeg-
ar birtir blasir kannski ekkert annað við en
óendanleg slétta heiðarinnar. Það er einmitt
þessi óskilgreindi „buski“ og kyrrð sem Georgi
Guðna þykir eftirsóknarverð. Landslag sem er
mótað af birtu heils sólarhrings og í leik sínum
við loft og láð. Og eftir því sem hann ferðast
meira um landið skerpist á heildaráhrifum
hvers landshluta um sig og þeir verða aðgrein-
anlegri. „Það sem hefur alltaf heillað mig í mál-
verkum annarra og eldri landslagsmálara er
það sem býr í bakgrunni verkanna. Eg reyni
að kalla fram þessa tilfinningu fyrir fjarlægð-
inni með einfaldri endurtekningu sömu for-
manna og blæbrigðum ljóss og skugga, líkt og
áhorfandinn rekji sig í gegnum málverkið inn í
fjarskann."
Vinnubrögðin hafa orðið grófari eins og best
sést á fjölda smámynda sem Georg Guðni byrj-
aði að vinna fyrir þremur árum og hefur síðan
Morgunblaöið/Golli
GEORG Guðni og landslag heiðarinnar. „Á síðustu árum hef ég forðast að spyrja sjálfan
mig of margra spurninga varðandi það hvað ég sé að fara með myndum mínum og látið
það ráðast hverju sinni.“
þróað með sér öllu „kæruleysislegri“ og ósjálf-
ráðari pensilstrokur í bland við fínleika þeirra
og nákvæmni áður. „Krafan um að fylgja
ákveðinni hugmynd var farin að hamla mynd-
skopuninni. A síðustu árum hef ég forðast að
spyrja sjálfan mig of margra spurninga varð-
andi það hvað ég sé að fara með myndum mín-
um og látið það ráðast hverju sinni,“ segir Ge-
org Guðni. „Ég lít svo á að það skipti málarann
engu hvort hann málar landslag eða eitthvað
annað. Málverk og náttúra eru tvö gerólík fyr-
irbæri I eðli sínu. Og það er jafn erfitt að gera
ímynduðu og raunverulegu landslagi skiL
Hvoru tveggja getur verið jafn raunverulegt.“>
TEIKNAÐ
MEÐ UÓSI
SÝNING Bemards Moninots á Kjarvalsstöðum er
fyrsta einkasýning listamannsins utan heimalandsins,
Frakklands. Hann hefur þó tekið þátt í samsýningum
víða erlendis frá því að hann kom fyrst fram á sjónar-
svið myndlistarinnar um 1970 en Bernard hefur einkum vak-
ið athygli fyrir teikningar unnar í gler. Frá íslandi fer hann
til Edinborgar þar sem hann opnar sýningu í Gallery Fmit
Market. Á sýningunni á Kjarvalsstöðum er úrval verka lista-
mannsins allt frá árinu 1980 fram til síðasta árs. Moninot lýs-
ir sjálfur öllum verkum sínum sem teikningum, hvort sem
línumar em kallaðar fram sem gárar á vatni eða skuggar
svifskúlptúra, lágmynda eða fínlegra forma á glerplötum sem
varpað er á hvítan vegginn.
Megininntak listsköpunar Bernards Moninots felst í tím-
anum og því að gera þetta óáþreifanlega hugtak sýnilegt.
Fínleg form birtast á litfleti sem borinn hefur verið á bakhlið
glers. Skuggaspilið sem formin varpa á hvítan vegginn ræðst
af sólarljósinu. Og þegar ljóssins nýtur ekki við hverfur
teikningin. Stundum era þessi form óregluleg að lögun en í
annan stað minna þau okkur á stjörnufræðina í geómetrískri
þrívíddarlögun sinni.
Farandskuggar er röð lágmynda sem Moninot vann á
ferðalögum sínum milli landa og landshluta í Frakklandi.
Hugmyndin kviknaði eitt sinn þegar listamaðurinn kom auga
á ljósbletti sem dönsuðu um á bekk í lystigarði. Verkin era
samsett úr fínlegum sporöskjum eða krosslaga formum sem
tengd era saman á neti píanóstrengja. Heildarformið er form
sólai’ljóssins eins og það skein inn um ákveðinn glugga, á
ákveðnum tíma, - og á ákveðnum stað, eins og titlar verk-
anna vísa til. Hvítt á hvítu standa verkin í röð á veggnum og
lýsingin virkjar skuggaspilið að nýju, - á öðrum tíma og öðr-
um stað. Moninot segir notkun píanóstrengjanna ekki úr
lausu lofti gripna. „Þar með fæst tenging við tónlistina sem
er sömu eiginleikum gædd og skuggai’nir, þ.e. að leika um í
tíma og rúmi.“ Listamanninum er tónlist hugleikin því hann
grípur oftar til þessarar samlíkingar, eins og þegar hann
bendir á að öll verkin séu samsett úr mörgum smærri og
óreglulegum einingum og þar af leiðandi myndi þau eins og
ákveðinn takt innbyrðis þegar augun leita á milli einstakra
hluta verksins.
Á síðustu árum hefur Moninot unnið að smíði fínlegra svif-
verka úr jámi og bronsi. Vinnustofu sinni breytti hann í
„sjóndeildarstofu,“ þar sem hann ígrandaði lengi marg-
breytilega skuggana sem þessir hlutir vörpuðu á loftið eða
Morgunblaðið/Golli
FRANSKI myndlistarmaðurinn Bernard Moninot lýsir verkum sínum sem teikningum þar sem áhöldin eru Ijós og skuggi.
„himininn" í vinnustofunni. Stjörnukíkir sem er skuggamælir og stýra hreyfingum skugganna. í sýndarveraleika Moninots
og vogarskálar sem vegaljós, - og þar af leiðandi skugginn verður hið ósýnilega sýnilegt og hverfulleiki tímans eins og
sem ljósið varpar á vegginn. Tónkvísl og pendúll slá taktinn þrívíður hlutur.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 18. APRÍL 1998 7