Lesbók Morgunblaðsins - 09.10.1999, Side 12

Lesbók Morgunblaðsins - 09.10.1999, Side 12
Jóhannes Guðmundsson, Bessastöðum, formaður á Meiri-Garðsbátnum. Jón Þórðarson, háseti frá Meiri-Garði. Hann var bróðir Solveigar, konu Jóhannesar. Engin mynd mun vera til af Guðmundi Jónssyni frá Bakka. Landhelgisbátnum Ingjaldi (áður Meiri-Garðsbáturinn) var stillt upp fyrir framan Stjórnarráðið og síðar Þjóðminjasafnið er baráttan fyrir landhelginni stóð sem hæst 1972-73. Langafabörn Jóhannesar formanns standa hér fyrir framan bátinn árið 1973. Báturinn er nú til sýnis í Sjóminjasafni íslands t Hafnarfirði og verður sýning sem helgast landhelgisátökunum á Dýrafirði opnuð þar 17. október næstkomandi. ÓDÆÐISVERK Á DÝRAFIRÐI FYRIR 100 ÁRUM Þann 10. október næstkomandi, þ.e. á morgun, verða liðin 100 ár frá því að Hannes Hafstein, þá sýslumaður í Norður-Isafjarð- arsýslu, hélt við sjötta mann til að freista þess að ráðast til upp- göngu í breska togarann Roya- list, sem þá var að togveiðum á miðjum Dýrafirði. Togarinn hafði verið að veiðum á firðinum í næstum fjóra sólarhringa á undan og skafið botninn inn eftir öllu. Land- helgi íslands var þá einungis 3 sjómílur og gæsla á miðunum lítil sem engin. A þessum dögum hafði skipstjórinn, sænskur maður er Nilsson hét, komið í land á Þingeyri og versl- að, en sýndi yfirvöldum ekki skipsskjölin eins og honum bar, en kvaðst koma seinna. Bátsverjar A þessum árum stunduðu menn vor- og haustróðra á Vestfjörðum. Dýrfirðingarnir, sem hér koma við sögu, voru á nýjum árabát, er þá var kallaður Meiri-Garðsbáturinn en seinna Ingjaldur. Hann var í eigu Kristjáns Ólafssonar, bónda og skipstjóra í Meira- Garði. Jóhannes Guðmundsson, formaður á bátnum, var svili Kristjáns en Jón Þórðarson, einn bátsverja, mágur þeirra beggja. Jóhann- es var 37 ára gamall, fæddur og uppalinn í Önundarfirði. Þar í Hjarðardal kynntist hann konu sinni, Solveigu Þórðardóttur, en hún var af Rauðasandi, fædd á Sjöundá árið 1855. Solveig og Jóhannes giftust árið 1891 og voru fyrstu fjögur árin í húsmennsku á Mýrum. Þar fæddist elsta bam þeirra, Ingimar Hall- grímur. Jarðnæði lá ekki á lausu í þá daga, síst fyrir efnalaust fólk. í Mýralandi hafði verið hjáleiga er hét Bessastaðir, raunar bær með sama nafni þegar á söguöld, og er bæjar- ins getið í Gísla sögu Súrssonar. Jóhannes fékk leyfi til að byggja nýbýli á rústum kots- ins, lítinn en notalegan bæ, og fæddust þeim þar tvö börn enn, Guðbjörg, f. 1893, og Guð- mundur Sigurður, f. 1895. Jón Þórðarson, bróðir Solveigar, var í vist ásamt konu sinni, Guðnýju Jónsdóttur, í Meiri-Garði hjá systur sinni, Sigríði, og mági. Yngstur bátsverja var Guðmundur Jónsson frá Bakka, 18 ára, sem þá var vinnumaður á Lækjarósi. Fjórði báts- verjinn var Jón Gunnarsson þá í vinnu- mennsku á Mýrum, kvæntur og átti börn. Sá fimmti var Guðni Bjamason frá Sjávarborg í Mýrahreppi, einnig kvæntur og barnmargur. EFTIR SIGRÍÐI INGIMARSDÓTTUR Meiri-Garður í Dýrafirði 1960. Breskur togari hafói verið við veiðar uppi í landsteinum á Dýrafirði þegar kært var til sýsl umanns. Hannes Hafstein brá við skjótt og reru fi mm bátsverjar á Meiri-Garðsbátnum með hann að togaranum. Bretarnir slökuðu þá á togvír með jDeim afleiðingum að bátnum hvolfdi. Þrír Dýrfirðingar fórust, en Hannesi Hafstein, sem var syndur, var naumlega bjargað. Bátsverjai- á Meiri-Garðsbátnum lágu við í fjárhúsum við Hrólfsnaust utan og neðan við Mýrar, það voru þeirra verbúðir. Oðru hverju skutust þeir þó heim til sín enda ekki langt að fara. Þriðjudaginn 10. október ýttu þeir úr vör í bítið og komu að um klukkan fjögur. I þetta skipti biðu þeirra menn í lendingunni. Þar vora komnir Hannes Hafstein, sýslumað- ur Norður-ísafjarðarsýslu, Friðrik Bjarna- son, hreppstjóri á Mýrum, og Guðjón Sólberg Friðriksson, verslunarmaður á Þingeyri. Eins og fyrr sagði voru Dýrfirðingar orðnir langþreyttir á ágangi breskra og þótti sá fylla mælinn, er var á Haukadalsbótinni. Daginn áður hafði því Jóhannes Ólafsson, hreppstjóri í Þingeyrarhreppi norðan við fjörðinn, sent Guðjón til Isafjarðar til fundar við sýslumann. Því voru þeir þangað komnir. Sýslumaður hafði óskað þess að fá bát og mannskap út að togaranum. Þeir Jóhannes voru tregir til slíkrar glæfrafarar og Guðni þverneitaði að fara, bar við ómegð og illum draumum og fór hvergi. Eftir nokkurt þóf og eindregnar skipanir yfirvaldsins ýttu báts- verjar frá landi og voru sýslumaður og Guð- jón Sólberg með í för. Var þá róið eða siglt út að togaranum. Veður var að sögn fremur milt, gola út fjörðinn. Sýslumaður var í ein- kennisbúningi, en frakka utan yfir og skipti um húfu til að þekkjast síður. Þegar kom að skipshlið bauð sýslumaður mönnum sínum að grípa í togvír sem togarinn dró stjórnborðs- megin. Sýslumaður hneppti nú frá sér frakk- anum svo einkennisbúningurinn kom í Ijós og hrópaði hátt og snjallt til skipstjóra bæði á ensku og dönsku að gefa sig fram og leyfa uppgöngu á skipið. Ekkert svar fékk hann við þeirri skipun, en nokkrir skipsmenn þustu að borðstokknum vopnaðir bareflum. Einn þeirra skaut ár að bátsverjum en hitti ekki. Þeir í bátnum þóttust vissir um að hún væri ætluð sýslumanni. Svo gerðist það í einni svipan að slakað var á togvírnum með þeim afleiðingum að hann lenti yfir bátinn, sem við það kastaðist á hliðina, svo að allir hrukku út- byrðis. Sýslumaður einn var syndur, en mikið klæddur og í þungum vatnsstígvélum. Jón Gunnarsson og Guðjón Friðriksson gátu hangið á bátnum. Jón Þórðarson náði um stund taki á árinni, sem kastað hafði verið að sýslumanni, en örmagnaðist og hvarf í hafið. Jóhannes og Guðmundur drukknuðu báðir. Lík þeirra fundust aldrei. 1 2 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 9. OKTÓBER 1999

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.