Alþýðublaðið - 21.01.1986, Page 4

alþýðu-
Þriðjudagur 21. janúar 1986
Alþýöublaöið, Ármúla 38, 108 Reykjavík
Sími: (91) 81866, 81976
Útgefandi: Blaö hf.
Ritstjóri: Árni Gunnarsson (ábm.)
Blaðamenn: Jón Daníelsson og Ása Björnsdótlir
Framkvæmdastjóri: Valdimar Jóhannesson
Skrifstofa: Halldóra Jónsdóttir og Eva Guömundsdóttir
Setning og umbrot: Alprent hf., Ármúia 38
Prentun: Blaöaprent hf., Síðumúla 12
Áskriftarsíminn
er 81866
„Og þanitig komst hjartans barn mitt í
hendurnar ákaupmönnunumí Reykjavík“
Af gefnu tilefni um uppruna Morgunblaösins, vald þess og áhrif
Fyrir fáum árum birtist í Alþýðublaðinu grein um
Morgunblaðið, uppruna þess og áhrif. Grein þessi var
birt i tilefni áhrifa blaðsins á úrslit síðustu sveitarstjórn-
arkosninga og vegna skrifa þess um opinbera blaða-
styrki. — Morgunblaðið hefur enn á ný byrjað gamla
sönginn um blaðastyrkina, sem það vill að verði felldir
niður. —
Þótt margt í þessari grein eigi við atburði liðins tíma
á hún enn fullt erindi í þá umræðu, sem enn er hafin:
í bók sinni „Alltaf á heimleið"
segir Vilhjálmur Finsen frá því, er
hann stofnar Morgunblaðið ásamt
Ólafi Björnssyni. Hann greinir
einnig frá því, er kaupmannavaldið
i Reykjavík neyðir hann til að selja
sér blaðið. í upphafi þessarar frá-
sagnar segir hann orðrétt: „Morg-
unblaðinu var í minni tíð aldrei ætl-
að að vera stjórnmálablað".
Kaflinn um Morgunblaðið í bók
Vilhjálms er mjög fróðlegur fyrir
alla þá, sem vilja kynna sér ætt og
uppruna Morgunblaðsins. Þar segir
orðrétt: „Áður en hann fór að heim-
an, kvaðst hann hafa selt ísafold
félagi kaupmanna og annarra í
Reykjavík. (Það er Ólafur Björns-
son, sem greinir Vilhjálmi Finsen
frá þessu, er hann heimsækir hann
til Kaupmannahafnar, innskot
höf.). . . .„Ólafur tjáði mér, að í
félaginu væru flestir kaupmenn,
sem kvæði að í Reykjavík, og þann-
ig mestu auglýsendurnir. Þeir byðu
svo og svo mikið í blaðið (Morgun-
biaðið), þeir væru búnir að kaupa
ísafold og ætluðu að stofna dag-
blað með Morgunblaðssniði, ef ég
vildi ekki selja, og gefa þannig út
bæði dagblað og vikublað. Bæði
blöðin áttu að vera pólitísk".
Og Vilhjálmur heldur áfram:
„Við Ólafur áttum báðir að vera rit-
stjórar, Ólafur pólitískur ritstjóri
og ábyrgðarmaður og ég frétta-
stjóri og auglýsingastjóri. Ekkert
var talað um hvaða kaup ég skyldi
fá. Þetta virtist eiginlega allt fyrir
fram ákveðið, enda þótt „grósser-
anir“ heima í Reykjavík vissu ekki,
hvort ég vildi selja blaðið eða ekki“.
Þá greinir Vilhjálmur frá því, að
Jes Zimsen, stórkaupmaður, hafi í
umboði kaupenda á íslandi símað
til Kaupmannahafnar, að vildi
Finsen ekki selja fyrir það verð, sem
boðið hefði verið, væru kaupmenn-
irnir staðráðnir í að stofna annað
dagblað. Síðan segi Vilhjálmur:
„Mér fór ekki að lítast á blikuna. Ef
margir kaupmenn í Reykjavík væru
í þessu nýja félagi, yrði erfitt fyrir
mig að fá auglýsendur fyrir blaðið.
Ég átti ekki neitt, og ég komst að
þeirri niðurstöðu, að þetta gæti
orðið mér að falli. Ekki hvarflaði
þó að mér, að dagblað kaupmanna
gæti orðið betra en það blað, sem ég
gæfi út, en auglýsingar kaupmanna
væru mér þó nauðsynlegar. Auðvit-
að myndu kaupmennirnir heldur
auglýsa í sínu eigin blaði. Ég ráð-
færði mig gaumgæfilega við konu
mína, og okkur kom saman um, að
líklega væri hyggilegast að selja
blaðið. Og þannig komst hjartans
barn mitt í hendur á kaupmönnun-
um í Reykjavík. Ég var eins og hala-
klipptur hundur, þegar búið var að
ganga formlega frá þessu“.
„Nokkrum dögum seinna kom
greiöslan fyrir hlaöið. Hún kom í
sterlingspundum, og var þaó brezki
fiskkaupmaöurinn George Cope-
land, sem greiddi beint frá London.
Hinn 1. júlí tók hið nýstofnaöa
félag við blaðinu. Félagið hlaut
nafnið „Árvakur“, og á það Morg-
unblaðið ennþá".
í lok kaflans um Morgunblaðið
varpar Vilhjálmur fram þeirri
spurningu hverjir það hafi verið,
sem blöðin keyptu. Og hann svarar
sjálfur: „Það kom í Ijós, að það
voru ekki nema örfáir kaupmenn i
Reykjavík, sem voru hluthafar í út-
gáfufélaginu, og meðal þeirra er-
lendu kaupmennirnir George
Copeland, Carl Olsen, John Fneg-
er, Jensen—Bjerg. Ennfremur voru
hluthafar þeir Th. Thorsteinsson,
Jes Zimsen, Johnson & Kaaber,
Hallgrímur Benediktsson, Magnús
Einarsson, dýralæknir, og einhverj-
ir fleiri „smákarlar".
Hafa orðið breytingar
Þessi saga er hér rakin af gefnu
tilefni. „Árvakur“ gefur ennþá út
Morgunblaðið, og innan þess félags
eru hagsmunir kaupmanna yfir-
gnæfandi. Þeir keyptu Morgun-
blaðið af Vilhjálmi Finsen til að
gera það að pólitísku málgagni
þeirra pólitísku afla, er vildu halda
hlut sínum í íslenskri verslun og
völdum í fjármálalífi þjóðarinnar.
Engar breytingar hafa orðið á þess-
ari stefnu. Og enn eru það auglýs-
ingar kaupmanna og fasteignasala,
sem eru stærsti tekjuliður Morgun-
blaðsins, og hafa gert blaðið að því
stórveldi, sem það er í dag. Hags-
munir eigendanna eru nákvæmlega
þeir sömu og er þeir keyptu það af
Vilhjálmi Finsen. „Blað allra lands-
manna“ er fyrst og fremst málpípa
fyrrnefndra afla.
Á það skal bent, að hagur Morg-
unblaðsins hefur aldrei verið með
meiri blóma en einmitt nú. Fréttir
bárust af því, að auglýsingatekjur
blaðsins hafi verið meiri fyrrihluta
þessa árs en nokkru sinni fyrr. Þetta
kemur heim og saman við skýrslu
Þjóðhagsstofnunar, sem gefin var
út 22. júní síðast Iiðinn. Þar segir
orðrétt: „Samkvæmt tölum um
heildarveltu eftir söluskattsfram-
tölum virðist verslunarvelta hafa
verið um 75% meiri í krónum á
fyrsta fjórðungi þessa árs en á sama
tíma í fyrra“. Aukinn hagnaður
Morgunblaðsins er því engin tilvilj-.
un. Það eru hins vegar grátbrosleg
örlög Alþýðubandalags og Fram-
sóknar að láta hluta Sjálfstæðis-
flokksins leiða sig eins og blinda
kettlinga inn í ríkisstjórn, sem með
stjórnleysi á efnahagsmálum leiðir
Morgunblaðið og þar með Sjálf-
stæðisflokkinn til meiri áhrifa en
hann hefur haft um árabil.
Það kemur fram í bók Vilhjálms
Finsen, að það var m.a. hið erlenda
kaupmannavald, sem keypti Morg-
unblaðið. Þetta gerðu kaupmenn-
irnir til að tryggja aðstöðu sína hér
á Iandi. Það skyldi þó ekki vera, að
þetta kaupmannavald, sem hefur
ennþá umtalsverða hagsmuni af
ítökum í íslenskri verslun, hafi talið
sig missa spón úr aski sínum við
undirritun viðskiptasamnings ís-
lendinga og Sovétmanna. Þess
vegna hafi Morgunblaðið verið
knúið til hinna öfgafullu skrifa
sinna um þennan samning, en ekki
vegna umhyggju fyrir íslenskri þjóð
eða Helsinki—sáttmála.
í framangreindum tilvitnunum í
bók Vilhjálms Finsen kemur m.a.
fram, að Morgunblaðið var keypt
af honum fyrir sterlingspund, sem
komu beint frá London af ávísana-
reikningi fiskkaupmannsins
George Copeland. Blaðið var sem-
sagt keypt fyrir erlenda fjármuni.
Muna lesendur eftir því hvernig
Morgunblaðið lét, þegar Benedikt
Gröndal, þáverandi formaður Al-
þýðuflokksins skýrði frá því, að Al-
þýðuflokkurinn hefði fengið nokk-
urn fjárhagsstuðning frá skoðana-
bræðrum á hinum Norðurlöndun-
um. Morgunblaðið taldi það nánast
landráð að Alþýðuflokkurinn
skyldi þiggja þetta „kratagull".
Morgunblaðið spratt upp af slíku
gulli (þó ekki frá krötum). Og enn
þann dag í dag fær það greitt er-
lendis frá í formi endurgreiðslu á
auglýsingareikningum fyrirtækja,
sem hafa umboð fyrir erlend stór-
fyrirtæki, er greiða kostnað við
auglýsingar á framleiðslu sinni hér
á landi.
„Blaú allra landsmanna“
Hinn gagnmerki stjórnmála-
maður Ólafur Thors, sem um ára-
tuga skeið var einn voldugasti for-
ystumaður Sjálfstæðisflokksins, og
þekkti innviði hans betur en flestir
aðrir menn, sagði eitt sinn, að gengi
Sjálfstæðisflokksins yrði ávallt í
réttu hlutfalli við gengi Morgun-
blaðsins. Fáir munu draga í efa að
mikill sannleikur er fólginn í þess-
um orðum. Sjaldan eða aldrei hefur
útbreiðsla og áhrif Morgunblaðsins
verið eins mikil og nú.
Fyrir nokkru var sagt í forystu-
grein Alþýðublaðsins að Morgun-
blaðinu hefði tekist fyrir síðustu
sveitarstjórnarkosningar að leiða
hugi íslendinga frá þeirri stað-
reynd, að Sjálfstæðisflokkurinn
bæri ábyrgð á núverandi ríkis-
stjórn. Svo vel tókst sá skollaleikur
Morgunblaðsins, að Sjálfstæðis-
flokkurinn vann umtalsverðan
kosningasigur, sem er í fullkominni
þversögn við þá ábyrgð, sem hann
ber á núverandi ríkisstjórn. Hinn
pólitíski geðklofi Sjálfstæðis-
flokksins felst meðal annars í því,
að núverandi forsætisráðherra, sem
er að stýra þjóðarskútunni upp á
ægisand hruns og kreppu, gekk til
liðs við núverandi borgarstjóra í
Reykjavík. Þá var einn helsti lífgjafi
ríkisstjórnarinnar gerður að forseta
borgarstjórnar.
Ýmsir hafa sagt, að hinn eiginlegi
sigurvegari í síðustu sveitarstjórn-
arkosningum hafi verið Morgun-
blaðið. (Dagblaðið hjálpaði dulítið
til, enda fór hinn frjálsi og óháði
ritstjóri þess til útlanda með sam-
viskuna í töskunni, og lét ritstjórn
og leiðaraskrif eftir fyrrverandi
þingmanni Sjálfstæðisflokks-
ins.). —
Bent hefur verið á, að nokkrum
dögum fyrir kosningar hafi allt að
því helmingur kjósenda á landinu
ekki verið búinn að gera upp hug
sinn til stjórnmálaflokkanna, enda
gætti mikils pólitísks leiða meðal
almennings. í Reykjavík var nánast
ekki um neinn málefnalegan
ágreining að ræða, nema ef vera
skyldi um það, hvort þáverandi
meirihluti ætlaði að troða Reykvík-
ingum ofan í gjár og gjótur á
Rauðavatnssvæðinu eða ekki.
Framh. á bls. 3
Molar
Fylgisaukning í augsýn?
Davíð Oddsson, borgarstjóri, fór
á kostum í sjónvarpinu á miðviku-
dagskvöldið og tætti af sér brand-
arana. Það verður ekki af mann-
inum skafið, hvaða álit sem menn
annars kunna að hafa á stjórn-
málaskoðunum hans eða stjórn-
unaraðferðum, að hann er með
allra orðheppnustu mönnum og
fljótur að koma auga á þau tilsvör
sem líkleg eru til að erta hlátur-
kirtlana.
Ekki varð heldur annað heyrt
en borgarstjóri Reykvíkinga sé
söngmaður ágætur og auk heldur
skáldmæltur í betra lagi. Menn
minnast þess kannski að Davíð
þótti á sínum tíma búa yfir ágæt-
um leikhæfileikum og þegar hann
var í menntaskóla, lék hann aðal-
hlutverkið í Bubba kóng, sem
Herranótt sýndi.
Borgarstjórinn í Reykjavík á
þannig fleira sameiginlegt með
forseta Bandaríkjanna, en það
eitt að vera hægri sinnaður í skoð-
unum. Nú er að vísu skylt að taka
fram, að það mun almennt vera
mál manna, að Davíð hafi verið
mun betri leikari en Ronald.
í herbúðum pólitískra and-
stæðinga borgarstjórans, velta
menn nú því sem ákafast fyrir sér
hvort framkoma Davíðs „Á líð-
andi stund“ muni verða til þess að
auka vinsældir hans sem stjórn-
málamanns upp úr öllu valdi með
þeim afleiðingum að fylgi Sjálf-
stæðisflokksins í Borgarstjórnar-
kosningunum vaxi að sama skapi,
eða hvort það hafi kannski al-
mennt runnið upp fyrir kjósend-
um að maðurinn á hvergi annars
staðar heima en í leikhúsinu sem
þá gæti þýtt að kjósendur legðu
sitt af mörkum til að koma hon-
um á rétta hillu með því að fella
núverandi meirihluta í kosning-
unum.
Kófsveittir blaðamenn
Sænskir blaðamenn fengu á dög-
unum verk að vinna sem aldeilis
kom út á þeim svitanum. Þar í
landi er nefnilega fjárlagafrum-
varpið sent til fjölmiðla nokkru
áður en það er lagt fram í trausti
þess að ekkert verði birt úr því fyrr
en á ákveðnum degi.
Þetta er gert til þess að blaða-
mönnum gefist kostur á því að
setja sig inn í helstu atriði frum-
varpsins og undirbúa vandaða
umfjöllun. Birtingarbannið er að
sjálfsögðu undantekningarlaust
virt, enda er þetta fyrirkomulag
öllum til hagsbóta og mættu ís-
lensk stjórnvöld gjarna taka sér
það til fyrirmyndar.
Að þessu sinni brá hins vegar
svo við að á flokksblaði jafnaðar-
manna „Aktuellt í politiken"
urðu þau mistök að umfjöllunin
um frumvarpið birtist tveimur
dögum of snemma.
í fjármálaráðuneytinu var
haldinn fundur æðstu manna í
skyndi og þar var ákveðið að leyfa
tafarlausa birtingu frumvarpsins,
enda varla um annað að gera úr
því sem komið var.
Þetta varð til þess að á flestum
blöðum þurfti að kalla út mann-
skap í skyndi til að vinna fréttir úr
fjárlagafrumvarpinu, en þá var
tímapressan orðin gífurleg og
segja heimildir okkar að margur
þrautþjálfaður blaðamaðurinn
hafi svitnað töluvert af taugaæs-
ingi einum saman þetta kvöld.
Sömu heimildir halda því líka
fram að ritstjóri Aktuellt i poli-
tiken muni sennilega ekki fá fjár-
lagafrumvarpið sent næsta ár.
•
Albert fékk undanþágu
Flugstjórar eru í yfirvinnubanni
þessa dagana svo sem kunnugt er
af fréttum. Ástæðan er deila
þeirra við Pétur Einarsson, flug-
málastjóra. Pétur er framsóknar-
maður mikill og sögðu skæðar
tungur á sínum tíma að fram-
sóknarmennskan hefði verið met-
in mest af verðleikum hans, þegar
embættið var veitt.
MOLAR hafa einnig heyrt á
skotspónum að þeir menn sem
Pétur skipaði í stöður á dögunum,
og öll óánægjan stafar af, muni
einnig hafa til að bera þennan
sama verðleika. Óánægja fíugum-
ferðastjóranna mun þar með
beinast að stórum hluta að fram-
sóknarmennskunni.
Þetta skýrir kannski hve auð-
velt var að fá undanþágu frá yfir-
vinnubanninu, þegar Albert Guð-
mundsson, iðnaðarráðherra, brá
sér til Akureyrar í embættiserind-
um um daginn. Við biðum hins
vegar í spenningi eftir því hvað
kunni að gerast þegar einhver
framsóknarráðherranna ætlar að
bregða sér bæjarleið.