Alþýðublaðið - 07.02.1987, Blaðsíða 8

8_____________________
GYLFI Þ. GÍSLASON 70 ÁRA
Laugardagur 7. febrúar 1987
§J afnaðarstefnan
og andleg verðmæti
Ekki veit ég, hvort eðlilegt er að gera
ráð fyrir því, að þjóðmálaáhugi kvenna
beinist inn á nokkuð aðrar brautir en
þjóðmálaáhugi karla og hann eigi sér
eitthvað aðrar rætur. Margir telja þó, að
svo sé, og hallast ég að því, að það sé
rétt. Þetta þýðir þó auðvitað ekki, að
margar konur líti ekki yfirleitt sömu
augum á þjóðmál og margir karlmenn.
En sé það rétt, að eitthvað ólíkra við-
horfa gæti hjá konum og körlum, í
hverju skyldi þá munurinn vera fólg-
inn?
Þegar karlmaður myndar sér skoðun
á þjóðmálum, tekur afstöðu til vanda-
mála samfélagsins, er eflaust algeng-
ast, að hann leggi áherzlu á hags-
munabaráttu sína og annarra. Hann
telur þá stefnu réttasta, sem eflir mest
tiltekna hagsmuni. Auðvitað er ekki
víst, að hann sé fyrst og fremst að
hugsa um eigin hagsmuni. Hann get-
ur einnig tekið tillit til hagsmuna ann-
arra og óskað þeirrar skipunar mála og
þeirra ráðstafana, sem taka mest og
bezt tillit til þeirra, t.d. hinna vanmátt-
ugu og tekjulágu í þjóðfélaginu. En ég
held, að það séu fyrst og fremst hags-
munasjónarmið, sem ráða þjóðmála-
afstöðu karla.
Á þetta við um konur?
Þegar kona myndar sér skoðun í
þjóðmálum, þegar hún tekur afstöðu
til vandamála samfélagsins finnst mér
ekki ósennilegt, að hún leggi ekki
megináherzlu á hagsmunabaráttuna,
heldur sé næmari fyrir því en margur
karlmaðurinn, að í þjóðmálabarátt-
unni skiptir margt fleira miklu máli en
lifskjörin. Þegar öllu er á botninn hvolft
er ekki víst, að það þjóðfélag sé gott,
þar sem allir hafa nóg að bíta og
brenna og kannske meira en nóg. Það
Pessa rœðu flutti
Gylfi P. Gíslason á
landsfundi Alþýðu-
flokkskvenna 13.
október 1972.
er ekki víst, að manneskjunni dugi það
til farsældar og hamingju, að hafa háar
tekjur og eiga miklar eignir. Ef lífinu er
lifað án göfgandi markmiðs, ef það er
innantóm eftirsókn eftir skemmtun,
að ég ekki tali um, ef það er sýkt af
svalli og spiliingu, þá megna engar
tekjur og engar eignir að gera það gott
og fagurt. Mér þætti ekki ósennilegt,
að konur hefðu á þessu næmari skiln-
ing en karlmenn, þeim sé það yfirleitt
ljósara en karlmönnum, að eftirsókn
eftir efnisgæðum einum saman er ekki
einhlít til góðs, heldur verður þar við
að bæta andlegum verðmætum, á
grundvelli mannúðar og kærleika, ef
samfélag á að vera gott og þeir, sem
það byggja, hamingjusamir.
Við, sem erum hér, erum öll jafnað-
armenn. Jafnaðarstefnan er kenning
um það, hvernig hægt sé að gera þjóð-
félagið réttlátara, þannig að allir eigi
þess ávallt kost að vinna fyrir sér og fá
í sinn hlut réttláta umbun vinnu sinn-
ar, þannig að enginn þurfi nokkru
sinni að óttast um afkomu sína eða ör-
yggi. frá vöggu til grafar. En jafnaðar-
stefnan er meira. Hún er hugsjón um
réttlátt og göfugt þjóðfélag, þjóðfélag,
þar sem ekki aðeins er reynt að tryggja
öllum mönnum góða afkomu, heldur
einnig að veita þeim þroskaskilyrði,
gera þá að betri mönnum. Of sjaldan er
því veitt athygli, að í hinum gömlu og
fleygu vígorðum jafnaðarstefnunnar
um frelsi, jafnrétti og bræðralag er
ekki minnzt á bætt kjör sem megin-
markmið jafnaðarmanna, heldur efl-
ingu andlegra verðmæta: þess að geta
verið frjáls, að njóta jafnréttis við aðra
menn og búa í bræðralagi við þá. Þetta
eru talin hamingjuskilyrði, ekki síður,
heldur jafnvel fremur en góð lífskjör.
Ég held, að þessi boðskapur jafnað-
arstefnunnar eigi ennþá dýpri hljóm-
grunn í hjörtum kvenna en karla. Auð-
vitað er hann sameiginlegur öllum
jafnaðarmönnum, hvort sem um kon-
ur eða karla er að ræða. En ef það
skyldi vera rétt, að sá þáttur jafnaðar-
stefnunnar, sem lýtur að auknum
þroskaskilyrðum mannsins, bættri
sambúð allra manna og auknum kær-
leika í samskiptum þeirra, eigi greiðari
aðgang að hjarta konunnar, þá sýnir
það, að hún hefur sérstöku hlutverki
að gegna í þjóðmálunum: Því, að veita
þessum boðskap viðtöku og breiða
hann síðan út til annarra.
Einn af frægustu hershöfðingjum
Breta í síðustu heimsstyrjöld segir frá
því í ævisögu sinni, að hann hafi eitt
sinn getað skroppið heim til sin í orlofi
til stuttrar dvalar. Honum þótti mjög
vænt um að hitta son sinn, sjö ára
gamlan, og lék sér við hann. Þá berst
honum skyndilega áríðandi símskeyti,
sem hann verður að svara samstundis.
Til þess að iáta son sinn hafa eitthvað
fyrir stafni á meðan, tekur hann landa-
bréf af heiminum, sem lá á borði í stof-
unni, klippir það í nokkra hluta og seg-
ir við son sinn, að nú skuli hann sýna
sér, hvað hann sé búinn að læra mikið
í landafræði með því að raða hlutunum
saman aftur. Hershöfðinginn var viss,
að hann hefði gefið syni sínum verk-
efni, sem mundi taka hann stundar-
fjórðung að leysa, svo að hann hefði
nógan tima til þess að svara skeytinu,
og fór inn í næsta herbergi. En eftir ör-
fáar mínútur kallaði drengurinn:
„Pabbi, ég er búinn." Hershöfðinginn
varð steinhissa, fór inn til sonar síns og
sá, að þetta var satt. Hann var búinn að
raða hlutunum rétt saman. Hershöfð-
inginn spurði son sinn, hvort hann
væri virkilega búinn að læra svona
mikið í landafræði. „Nei, nei, pabbi“,
sagði drengurinn. En þetta var enginn
vandi. Það var mynd af manni aftan á
kortinu."
Þetta minnti hershöfðingjann á, að
það er maður að baki sérhverju vanda-
máli, öll viðfangsefni eru fyrst og
fremst mannleg. Þetta er einmitt að-
alsmerki jafnaðarstefnunnar. Hún ein
allra kenninga í þjóðfélagsmálum hef-
ur komið auga á manninn sem megin-
viðfangsefnið, sem aðalmarkmiðið,
ekki aðeins hag hans og kjör, heldur
einnig þroska hans og hamingju, þann
þroska og þá hamingju, sem einungis
frelsi, jafnrétti og bræðralag geta
tryggt.
Það er þessi boðskapur, sem ég held,
að konur hafi að sumu leyti dýpri
skilning á en karlar. En auðvitað á
hann að vera öllum jafnaðarmönnum
sameiginlegur. Við skulum öll
strengja þess heit, að hefja þetta merki
hátt á loft, merki þess jafnaðar og þess
kærleika, sem megnar að gera alla
menn frjálsa og farsæla.
Gyljl Þ. Gislason Jlytur ræður á Þlngvöllum 1974.
ÁsgeirÁsgeirsson.forsetiíslands, setur Alþingi. Þettaer ádögum Viðreisnarstjórnar. í ráðherra-
stólnumsitjafrá vinstri talið: EggertG. Þorsteinsson, GylfiÞ. Gislason, Magnús Jónsson oglngólf-
ur Jónsson.