Alþýðublaðið - 07.10.1987, Blaðsíða 8

fmiiiiiíifiiin
Miðvikudagur 7. október 1987
Fréttir án afruglara:
Aukafjárveiting
undanþágupólitík
Storminn mikla hefur lægt.
Fjölmiðlar sem undanfarið
hafa linnulaust upplýst al-
menning um straum aukafjár-
veitinga undan tveimur fjár-
málaráðherrum, Þorsteini
Pálssyni og Jóni Baldvin,
hafa aftur náð landfestu i
fréttaflutningi sínum. Það má
velta fyrir sér hvort þessi
fréttaflutningur hafi verið
tímasettur með það í huga
að fjármálaráðherrann Jón
Baldvin var erlendis þá viku
sem holskeflan reið yfir. —
Það verður hins vegar ekki
gert hér, því miðað við frétta-
flutning helgarinnar má leiða
getum að því að umræddir
fjölmiðlar hafi séð að sér.
Þannig segir t.d. Tíminn um
helgina að „Jón Baldvin ríg-
haldi í kassann." Stöð tvö
virtist einnig Ijúka sinni hrinu
um helgina með viðtali við
Þorstein Pálsson, þar sem
honum gafst færi á að út-
skýra málið.
Mælanleg afköst
Miðað við fréttaflutninginn
hefur fólk, að vonum, furðað
sig á atorku eins manns,
Jóns Baldvins, sem sam-
kvæmt fyrstu mælingum átti
að sjálfdáðum að hafa dælt
út úr ráðuneytinu 63 milljón-
um í formi aukafjárveitingar
frá því 8. júní er rikisstjóm
Þorsteins Pálssonar tók við. í
Ijós hefur hins vegar komið
að 45 milljónir af 63 voru
greiddar samkvæmt skuld-
bindingum sem búið var að
gefa og núverandi fjármála-
ráðherra tók enga ákvörðun
um.
Þessar 45 milljónir flokk-
ast undir: a) 15,1 milljón
vegna ákvörðunar fyrri ríkis-
stjórnar. b) Uppgjör á mörk-
uðum tekjustofnun, skipu-
lagsstjóra ríkisins frá árinu
1985—86 að upphæð 21,2
milljónir króna. c) Vegna
ákvæða samninga, bæði
verk- og leigusamninga 3,6
milljónir. d) Ákvörðun núver-
andi ríkisstjórnar um 5 millj-
ónirtil iðnaðarrannsókna
vegna stækkunar álversins.
Miðað við samtölu þess-
ara fjárveitinga nema beinar
aukafjárveitingar Jóns Bald-
vins á tímabilinu, um 18 millj-
ónum í stað 63 milljóna. Jón
hefur því skrifað upp á 6 mill-
jónir á mánuði, eða 1,5 mill-
jón á viku.
Að sögn Jóns Baldvins
hefur hann hafnað 40 beiðn-
um um aukafjárveitinar fyrstu
þrjá mánuðina í embætti fjár-
málaráðherra. Þessar 40
beiðnir voru upp á 200 mill-
jónir króna. Virðist hann því
hafa sýnt mun meiri festu en
forverar í embættinu, því í
umræðunni um aukafjárveit-
ingar hefur, þrátt fyrir allt,
komist til skila að seinni-
hluta árs hafa slíkar fjárveit-
ingar yfirleitt aukist mjög.
„Það er sýnilegt að ég muni
ekki geta staðið svo fast
undir lok ársins," sagði fjár-
málaráðherra í samtali við
blaðamann. I Alþýðublaðinu í
gær er raunar gefin vísbend-
ing um aukið streymi úr
kassanum, því fjármálaráð-
herra er neyddur til að skrifa
upp á 35 milljóna króna
reikning vegna utanríkisráð-
herrafundar NATO sem hald-
inn var í sumar. Reikningur-
inn bíður undirskriftar.
Umhyggja fyrir
ríkiskassanum
Samkvæmt upplýsingum
úr fjármálaráðuneytinu má
gera ráð fyrir að aukafjárveit-
ingar stefni nú í 1—1,5% af
fjárlögum. Fram hefur komiö
að aukafjárveitingar í tíð
Alberts Guðmundssonar voru
um 10% af niðurstöðu frum-
varps að fjárlögum. Það er
því ekki að ástæðulausu að
menn velti fyrir sér hvort
setja eigi reglur um aukafjár-
veitingarnar, þegar sýnt er að
útstreymið virðist að nokkru
leyti fara eftir því hve mönn-
um er umhugað að gæta rík-
iskassans. Þannig hefur t.d.
núverandi utanríkisráðherra,
fyrrum forsætisráðherra
Steingrímur Hermannsson
sagt beinum orðum að tíma-
bært sé að móta reglur. Það
virkar hins vegar svolítið hjá-
kátlegt, að Steingrími skyldi
ekki hafa dottið þetta I huga
fyrr.
Þegar rætt er um að setja
reglur um aukafjárveitingarn-
ar, virðist gleymast hvaðan
hvatinn sjálfur kemur. Það
eru fyrst og fremst fagráðu-
neytin sem knýja fram auka-
fjárveitingarnar. Uppruni
þeirra er ekki nema að óveru-
legu leyti í fjármálaráðuneyt-
inu sjálfu. Með því að fjalla
sérstaklega um slíkar beiðnir
f ríkisstjórn, í einhvers konar
nefndum, væri því ef til vilt
verið að koma á sjálfvirku af-
greiöslukerfi aukafjárveit-
inga. Aukið samráð við fjár-
veitinganefnd væri einnig
ekki alhliða lausn því eins og
menn vita, þá er t.d. ekki
starfandi fjárveitinganefnd
og verður ekki fyrr en
þing kemur saman. Að mati
Jóns Baldvins er raunhæf-
asta leiðin til að veita auka-
fjárveitingum aðhald, að gera
fjáraukalögum skil fyrir lok
hvers þings.
Fjáraukalög vannýtt
tæki
Um fjáraukalög segir Ólaf-
ur Jóhannesson m.a. í bók
sinni Stjórnskipun íslands:
„Framlagning fjáraukalaga-
frumvarps eftir á, er oftast í
reyndinni aðeins skýrslugjöf
um fjárgreiðslur úr ríkissjóði,
en samþykkt fjáraukalaganna
felur auðvitað í sér synda-
kvittun ríkisstjórninni til
handa.“ Ólafur bendir einnig
á í bókinni að lengi vel voru
flutt tvenn fjáraukalagafrum-
vörp fyrir hvert fjárhagsár.
Flutti ríkisstjórnin þá á
næsta ári, eftir að fjárhags-
árið var liðið, fjáraukalaga-
frumvarp og tók í það þær
fjárveitingar, sem ráðherra
taldi sérstaklega þörf á að fá
heimild fyrir.
Næsta ár þar á eftir var
svo flutt annað fjáraukalaga-
frumvarp fyrir sama og hið
fyrra, og voru þar teknar þær
greiðslur, sem endurskoðun
ríkisreikninga taldi nauðsyn-
legt að fá heimild fyrir. Nú
orðið eru hins vegar aðeins
afgreidd ein fjáraukalög fyrir
hvert fjárhagsár, en frumvarp
að þeim er ekki flutt fyrr en
að lokinni endurskoðun yfir-
skoðunarmanna, og eru fjár-
aukalögin því alllöngu, eða
tveim eða þrem árum, á eftir
því ári, sem þau eru fyrir.
Flestir eru sammála um
það að aldrei verði aukafjár-
veitingum að öllu hætt þó
reynt sé að gera því skóna að
slíkar fjárveitingar séu fyrst
og fremst geðþóttaákvörðun
fjármálaráðherra til þess að
hygla pólitískum vildarvinum.
Þeir sem vita betur sjá hins
vegar fljótlega að ef fjármála-
ráðherra hefði ekki sllkt vald
gætu ýmis vandamál skap-
ast. Þannig yrði t.d. erfitt að
standa við kjarasamninga
gagnvart opinberum starfs-
mönnum ef knúinn yrði fram
launahækkun umfram það
sem I fjárlögum er gert ráð
fyrir. Að sama skapi gæti
ríkissjóður ekki hækkað inn-
heimtu ( samræmi við hærra
verðlag, umfram það sem
gert væri ráö fyrir í fjárlög-
um. Þannig ætti ríkissjóður
einnig erfitt með að bæta
ófyrirsjáanlegt tjón, þar sem
ríkissjóður stendur utan
tryggingafélaganna.
Afruglaðar undan-
þágur
Það virðist því vera sem
stormurinn mikla hafi farið af
stað vegna misskilnings. Þeir
sem sögðu svo linnulaust frá
eyðslusömum og spilltum
ráðherrum, rugluðu e.t.v.
saman aukafjárveitingum og
spilltu undanþágukerfi. En
með undanþágupólitík er um
að ræða að verið sé að hygla
pólitiskum vildarvinum eða
gæðingum, eins og stundum
er kallað.
í þvl sambandi er kannski
nærtækt að líta á eitt dæmi,
Stöð tvö. Það er dæmi um
lítið fyrirtæki sem hefur vax-
ið mikið þrátt fyrir lítið eigið
fé, en bygg’ir starfsemi sína
og tilveru e.t.v. öðru fremur á
undanþágum i kerfinu.
Ein meginforsendan fyrir
tilurð Stöðvar tvö, var að fjár-
málaráðherra, þáverandi,
felldi niður aðflutningsgjöld
á svokölluðum afruglurum
sem er lykill áhorfanda að
stöðinni. Fyrirtækið Heimilis-
tæki flytur lyklana inn og
önnur fyrirtæki sem flytja inn
sjónvörp og hliðstæða vöru
fá ekki að versla með mynd-
lykla Stöðvar tvö. Þarna er
veitt undanþága einu fyrir-
tæki og myndi einhver kalla
óeðlilega viðskiptahætti.
Ennfremur fékk nýja sjón-
varpsstöðin endurgreiddan
söluskatt áýmsum tækjum
til sinnar starfsemi, svo sem
filmum, myndböndum og
hljóðböndum. Tækin eru enn-
fremur að mestu fjármögnuð
í gegnum fjármögnunarleigu,
en eins og fjármögnunar-
leigufyrirtækin auglýsa sjálf
þá eru lánin hagstæð þrátt
fyrir háa vexti, vegna skatta-
legs hagræðis slíks fjár-
mögnunarforms, umfram
eignarkaup í hefðbundnum
skilningi.
Umræðan um aukafjárveit-
ingar verður því kannski til
þess að fjölmiðlar og aðrir
fari að líta á nærtæku dæm-
in alls staðar í kringum sig.
Það má nefnilega oft komast
að kjarna málsins, bara með
sjálfskoðun. — Það er e.t.v. til
of mikils mælst á tímum
sjálfumgleðinnar.
'f^réttaskvring
■ < Kristján Þorvaldsson íjÉH skrifar