Tíminn - 12.05.1968, Blaðsíða 8

8
TÍMINN
SUNNUDAGUR 12. maí 196«.
Aflabresturinn
mikli 1935-38.
íslendingar höfðu þó við að
gllíma meini erfiöleika á þessuim
tíma en nœstum allar þjóðir
aðrar. Til viðbótar því, að út-
f’lutninigsveirðið hafði lækkað
um næstom helmáng, bættist
við eindæma afLaleysi og mark-
aðslhirun á árunum 1935—38.
Þannig nam fiis’kaflinu á ár-
unum 1925—34 um 59 þús.
smiál. til jafnaöair, en nam
tifl. jafnaðar 36 þús. _ smál. á
árunum 1935—38. Á árunum
1925—34 nam saltfistosútflutn-
ingurinn til jafuaðar 37 millj
fcr. og var þá 3/5 hlutar alls út
fiiutningsins, en vair efcki nema
17 millj kr. til jafnaðar á ár-
unum 1935—38. Samdrátturinn
stafaði eihkum af aflabresu og
svo þvi, að bezti saltfisfcmark-
aðuiriinn tapaðist alveg vegna
borgarastyrjaldarinnar á Spáni.
Mikill sigur
Framangreindar tölur sýna
bezt, hve mikil fjarstæða það
er, að bera þá erfiðlieika.. sem
nú er glimt við, saman við hina
miklu erfiðleika áranna 1935
—38.
Það tókst með framtakssemi
og ráðdeild að sigrast á erfiðleik
unum 1935—38 og það á þann
hátt, að kjör almiennings voru
öliu betri hér en í hinum auð-
ugustu löndum á þeim tíma,
samfcv. mati hinna kunnugustu
mianna.
Stína Britta Melander og Ólafur Þ. Jónsson I aðalhlutverkum I „Brosandi
land“. sem Þjóðleikhúsið sýnir um þessar mundir.
Mcnn og málofni
"ZíSGiZZ'
Rigoletto eftir Verdi.
Dr. Þórður og
karfavinnslan
Dr. Þórður Þorbjarnairson,
íbrstjóri Rannsóknarstofnunar
fisfciðnaðarinis átti sextugsaf-
mæli síðastl. sunnudiag. í til-
efni af því, var þess réttilega
minnzt í greinum um hann, hve
vel hann hefði sameinað að
vera bæði vísindamaður og
framfcvæmdamaðuir. Það er
meira verk hians en nofckuirs
manns annans, að rannsóknar-
stofnun fiskiðnaðarins er í röð
fremstu stofnana á því sviði
og nýtur jafnt viðurfcenningair
utan landis og innan.
Senmile'ga mun þó nafn dr.
Þórðar lifa lengst vegna þess,
að hann átti ungur frumkvæði
að því að farið var að vinna
mjöi og lýsi úr karfanum. Það
er búið að færa íslendimgum
miikla björg í bú á fjórða ára-
tug. Þetta reyndist þó allra mik
iivægast á breppuiárunum fyrir
striðið bæði fyrir togaraútgerð
ina og þjóðarbúskapinn í heild.
Sagan um dr. Þórð Þorbjarn-
arson og fcarfavinnsiuna er
iglögigt dæmi þess, hve miklu
ungir og dugandi vísindamenn
geta komið til vegar, ef þeir fá
aðstöðu til að njóta þekktngar
simmair. Þess vegna er fátt mik-
ilvægar í firamifa'rasókn þjóð-
airinnar en að hún tryggi sér
sem mest slíka starfsfcrafta.
Vilhjálmur Stefáns-
son og kreppan
Vlhjálmur Guðmundsson rifj
aði upp söguna um dr. Þórð
Þoiibjiarnairson og karfavinmsl-
una í skemimtiiegri afmælis-
grein í Mbl. Jafnframt vitnaði
hann til athygMsverðra orða Vil-
hjáims Stefánssonar landkönn-
uðs. Vil'hjálmi Guðmundssyni
segist svo frá:
„Karfa hafði ávallt verið
varpað fyrir borð úr afla tog-
aranna, unz Þórður kenndi
ofckuir að vinna mjög verðmætt
lýsi úr fcarfalifur og fóðurmjöl
og lýsi úr bolnum. Á þenuan
háitt setti hann aðgerðarlausar
Isá'ldarverkismiðjur í gang, m.
a. á Flateyiri og Siglufirði, og
aflaði þjóðarbúinu mil'ljóna-
tefcna. Þetta mun vera ein af
ástæðunum fyrir því. hvermg
viið íslendingar björguðumst í
kireppunni. Það vakti sérstaka
athygli Vilhjáimis Stefánssonar
landfcönnuðs, þegar hann kom
hingað i heimsókn á þeim ár-
um, að hér bjó almenningur við
sfcánri kjör að hans dómi en
fóik bæði í Bandaríkjunum og
Bretlandi, þar sem hann þekkti
bezt til, — kreppan hafði ekki
kýtt okkur á sama hátt og menn
í þeiim löndum, eins og hann
segir í erindi, sem varðveitt
muu í fórum útvairpsins “
Víst voru kjör aimennings
bág hér á fcreppuárunum. Samt
áleit vel dómbær maður eins
og Vilhjálmur Stefánsson, að
þau væru betri hér en meðal
hinna ríkustu þjóða á þeim tíma.
í þeim ummælum Vilhjálms
er fólgiun merkur dómur um
stefnu og störf íslenzfcra valda-
manna á þessum tíma.
Eins og áður segir, tófcst þetta
með sparnaði og ráðdeild ann-
arsvegar og firamtaki og nýjum
úrræðum hims vegar, en m. a.
á þessum árum var fryst'dðn-
aðurinn byggður upp, en iiann
hefur jaínan síðan venð edn
meginstoð sjávarútvegsins. Án
hans hefði ekki verið hægt að
vinma upp það mifcla tjón. er
hlauzt af missi saltfisfcmarkað-
arims á Spáni.
Afrek þeirra, sem sigruðust
á örðuglieifcumum miklu 1934
—38 verður seint ofmetið.
Þeim á þjóðin það að þafcka, að
hún missti ekfci sjálfstæði siitt
eiirns og Nýfundnalandsmenn,
sem gáfust upp vegrna hMð-
stæðra erfiðleifca á þessum ár-
um.
Söngleikirnir í
Þjóðleikhúsinu
Þjóðleifchúsið hefur nýiega
bafið sýmimgar á söngleiknum
„Brosandd land“ eftor Franz
Leíhar. Þetta er 21. sígildi söng
leifcurinn, sem Þjóðleifchúsið
sýmir, og_ má vei af því ráða
hve stórfellt menmingarstarf
hefur hér verið innt af hendi.
Þetta sést bezt, ef Mtið er yf-
ir skrá þeiura sönglieikja. sem
Þjóðleikhúsi’ð hefur sýnt, en
hún Mtur þannig út:
Leðurblafcan eftir J. Strauss,
La Traviata eftir Verdi,
Nitouehie eftir F. Hervé,
Cavalieria Rusticana eftiir
Maseami,
II Pagliacci eftir Leoncavalio,
Káta efckjan eftir Lehar,
Töfraflautam eftir Mozart,
Sumar í Tyrol eftiir R. Ben-
atzky,
Tosca eftir Puccini,
Kysstu mig Kata eftir Cole
Porter,
Rakarinn í Sevilla eftir Ross-
ind,
Bet'Mstúdentimn eftir Millöck
er,
Don Paskuale eftir Donizetti,
Siiigaumabaróninm eftir J.
Stnauss,
II Trovadore eftir Verdi,
Sardiasfurstinman eftir Kal-
man,
Madame Butterfly eftir
Puccini,
Ævimtýri Hoffmanns, eftir
Offenbach,
Marta eftir F. von Flotow
Samtaiis hafa verið 436 sýn-
ingar á þessum sígildu söng-
leikjum og hvorkj meira né
minma en 236.673 rmanns hafa
séð þá. Sýningafjöldi hverrar
óperu hefur verið frá 13 til
38.
Fyrsti sömglieikurinn, sem
Þjóðleifchús'ið sýndi, var Rigo-
letto, með Stefámi íslamdi og
Guðmumdi Jómssyni í aðalhlut-
verfcum. Frumisýningin var 3.
júmí 1951, eða rúmu ári eftir
að Þjóðleikhúsið tók tii starfa.
Sýmingar urðu ails 29 og sam-
tals sóttu þær 18600 manms.
Þáttur islenzkra
söngvara
í f.ramammefndum söngleikjum
sem Þjóðliedkhúsið hefur sýnt,
hafa 25 íslenzkir sömgvarar far-
ið með stærri og mimni hlut-
verk, t. d. Guðmundur Jóns-
son 20 hlutverk, Guðmundur
Guðjómsson og Þuríður Páls-
dóttir 9 hlutverk hvort, Sigur-
veiig Hjaltesited 13, Jón Sigur-
björmsson og Kristimn Hallssori
8 hvor, Eygló Vifctorsdóttir,
Svala Nielsem og Eriingur Vig-
fússon 4 og svo aðrir færri hlut
verk. AMir þeir íslenzku óperu
söngvarar, sem nokkuð að ráði
hafa starfað við erlendar óper
ur, hafa einnig sungið í óper-
um Þjóðlieiikhús'sins. flestir 2
eða 3 stórhlutverk Má þar
nefna Emar Kristjámsison. Stef-
án íslandi, Maríu Markan, Þor-
stein Hannesson og Magnús
Jómsson.
í óperettunni Brosamdi lamd,
sem nýlega er hafið að sýma,
eins og áður segir, fer umigur,
efmdlleigur söngvari, Ólafur
Jómsson, með aðalhlutverkið.
Gestasýningar
Þá h-efur Þjóðl'eifchúsið haft
4 gestaópierur. Fyrst er að
nefna Brúðkaup Figaros eftir
Mozarf, sem Komumglega óper-
an í Stokkihólmi flutti á fyrsta
starfsári Þjóðleifchússin's í júmd
1950, 7 simrnum. Það var í fyrsta
sinm sem ópera með fuil
skipaðri hljóimsveit var flutt á
íslandi. Síðam sýndi Fdmnsika
óperan Ösifcerbottndmgar eftir
Madetoja, Wiesbadem óperam
sýmdi Cosi van Tutte eftir Moz
art og Pragóperan sýndi Seldu
biúðima eifltir Smietana.
Lofcs miá geta þess, að Þjóð
iedfclhúsið hefur sýrnt þrjá nú-
'tíma sömgleifci þar sem efcki er
'gert ráð fyxir að þurfi lærða
óperusömgv,ara tl þess að
syngja, meimia þá að Mtlu leyti,
svokalaða „musdcal“. Má þar
fyirst og fremst nefma vinsæl-
asfca söngleik þessarar aldar My
Fair Lady, sem rúmlega 42 þús
und manms sáu. Aufc þess hef-
ur leifchúsið frumflufct tvo ís-
l'enzka gamamsömgledfci Járn-
hausinm eftir Jón Múla og
Jónas Ámaison og Hornafcóiral
imm eftir Odd Björmssom og
Leif Þórarinssom.
Brautin rudd
Saiimtalls eru óperu- og söng-
leiíkjasýnimgar ÞjóðleifcihúsSins
orðmar 593 sem samsvarar því
að í nær 3 ár hefði Þjóðleilk-
hiúsdð eimgöngu sýmt söngliedikii,
(sem um 317 þúsumid imamms
’hafa séð.
Framamgreimt yfMiit sýnir
glöggt, að þessi sfcarfsemi Þjóð-
ieifclhússins hefur veditt íslend-
imgum kost á að sjá og heyra
margar af frægustu og vinsæl-
ustu óperum og óperettum
hieimsimis og þeim þamnig jafn-
frairnt gefizt að kynnast mörg-
um af ágætusitu óperutónskáld
um, sem uppi hafa verið. Þá
hafa þeir femgið að heyra og
sjá nokkra af ágætustu og eft
irsóttustu óperusömgvurum
stóru óperanna í heiminum
eims og t. d. Nicolai Gedda,
Hjördís Schymiberg, Mattiwilda
Dobbs, Joel Barglund og Stímu
Brittu Melamder.
Hér hefur þvi vissuilega ver
ið urnnið mikið menmingarstarf,
sem rmeta ber og viðurkenna.
Þegar alit kemur til aiMs, er
það þó mikilvægast, að ótvi-
rætt hefur sanmezt, að ekki
skortir ísienzka söngvara til að
halda uppi slíkrt starfsemi. Þess
vegna hlýtur það að verða
eitt takmiarkið í íslenzkri list-
sitarfisemí og menningarmálum
að koma á reglulegum söng-
leikjasýningum, hvort sem það
verður á vegum Þjóðleikhús.s-
ins eða það leyst með öðrurn
hætfci. En svo myndarlega hef-
ur Þjóðleifchúsið hér rufct braut
ima, að eftir þetta verður ekki
aftur snúið, heldur mun verða
haidið áfram að auka og efla
þennan þýðingarmifcla menm-
imgariþátt.