Alþýðublaðið - 09.06.1989, Blaðsíða 2

2
Föstudagur 9. júní 1989
ÍIDYÐIIBLMÐ
Utgefandi: Blað hf.
Framkvæmdastjóri: Hákon Hákonarson
Ritstjóri: Ingólfur Margeirsson
Fréttastjóri: Kristján Þorvaldsson
Auglýsingastjóri: Steen Johansson
Dreifingætjóri: Siguröur Jónsson
Setning og umbrot: Filmur og prent, Ármúla 38
Prentun: Blaðaprent hf., Síðumúla 12
Áskriftarslminn er 681866
Áskriftargjald 900 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 50 kr. eintakið.
LÝÐRÆDISBYLTING í
KOMMÚNISTARÍKJUM
M ikil umbrot eiga sér nú staö í þeim ríkjum heims sem búa
viö stjórn kommúnista. Lýðræðislegarframfarirog umbætur
gerast í Sovétríkjunum þessa dagana, Kína rambar á barmi
borgarastyrjaldar eftir grimmdarverk kínverska alþýðuhers-
ins á Torgi hins himneska friðar í Peking, og merkilegar end-
urbætur á stjórnarfari eiga sér stað í Austur-Evrópu, einkum
Póllandi.
Athyglisvert er að athuga í þessu sambandi að öll þessi um-
brot á svæði kommúnistaríkja heims eru andmæli við ríkj-
andi kerfi kommúnismans, uppreisn gegn stalínisma. Frjáls-
ræðisþrá íbúa kommúnistaríkja heimsins og krafa um lýð-
ræði verður ekki lengur stöðvuð. Nú, í lok tuttugustu aldar,
þegar fjarskipti og tækni rýfur einangrun og verndarhjúp
kommúnistaríkjanna í heiminum, rýs kúguð og blekkt alþýða
þessara landa upp og mótmælir. En það er einniq athyalis-
vert, að forysta Sovétríkjanna, og þá einkum MikaílGorbat-
sjov leiðtogi hefur haft geysileg áhrif á umbótaölduna I ríkj-
um kommúnismans. það leikur enginn vafi á því, að þjóðir
Sovétríkjanna hafa gripið það tækifæri sem Sovétleiðtoginn
hefur rétt þeim. Það er einnig vitað mál, að perestrojkunni
verður ekki snúið við. Slíkt gæti kostað borgarastyrjöld.
Ahrif leiðtoga Sovétríkjanna eru gífurleg í Austur-Evrópu.
Með sanni má segja að hann sé lénsherra Austur-Evrópu.
Fyrirmæli Moskvu um glasnost og perestrojku í ríkjum Aust-
ur-Evrópu eru því skipun sem heimaríkum ráðamönnum
kommúnistaríkjanna mun reynast erfitt að mótmæla eða
standagegn. Umbæturnarmunu því streymayfir Austur-Evr-
ópu meðan sú lína er ofan á í Kreml.
r
I fyrsta skipti frá tímum Lenins fara saman óskir valdahaf-
anna í Moskvu og alþýðunnar. Segja má, að eftir byltinguna
1917 hafi ráðamenn Kommúnistaflokksins og alþýðan í Sov-
étríkjunum gert með sér félagssáttmála; almenningur gaf
eftirfrelsi sitt en fékk í staðinn vernduð lífsskilyrði, mat og :
atvinnu ásamt félagslegu öryggi. AlþýðaSovbétríkjanna hef- j
ur staðið við sinn hluta samningsins og reyndar ekki átt ann- !
arra kosta völ. Ráðamennirnir í Kreml hafa hins vegar ekki |
staðið við sinn hluta; skortur hefur ávallt verið á vörum í Sov-
étríkjunum, atvinnan stopul og lífskjörslæm, þótt félagslegt
öryggi hafi verið sæmilegt. Sama sagan gerðist í Kína eftir
valdatöku Maós formanns. En einnig þar varð stalínisminn
ofan á; menningarbyltingin og blómin þúsund voru alþýðu-
hreyfingar skipulagðar af valdamönnum. Alþýðan gaf frelsi
sitt eftir en fékk svikna vöru; spillingu, slæm lífskjör, þving-
anir. Deng Xioping reyndi að rjúfa þennan vítahring. Hann
átti þó nær einungis við efnahagslífið en gleymdi glasnost-
inu; hinu virka lýðræði, tjáningar- og prentfrelsinu. Uppreisn
námsmannanna í Peking erfyrst og fremst andóf gegn and-
legri kúgun; andóf sem ekki er skipulagt á skrifstofum
flokksforystunnar, heldur sprottið úr þjóðarvitund.
Hinn glæsilegi sigur Samstöðu í Póllandi í nýafstöðnum
þingkosningum þar í landi, gefur enn eina glögga vísbend-
ingu um lýðræðisbyltinguna í kommúnistaheiminum. Þrátt
fyrir fasísk kosningalög og stjórnlög Póllands sem tryggja
Kommúnistaflokknum og gömlu valdastéttinni meirihluta-
völd, eru úrslitin í þingkosningunum slík, að heimurinn spyr
nú hvort kommúnistarnir f Póllandi neyðist fyrr eða síðar til
að afsala sér völdum. Ef Kreml lætur þróunina halda áfram,
mun hiðsamagerast í öðrum ríkjum Austur-Evrópu. Fái frjáls
vilji alþýðunnar að ráða i frjálsum kosningum, bendir allt til
þess að alræði kommúnismans verði gert brottrækt. I
ÖNNUR SJÖNARMIÐ
AD vera lýðræðislega kosinn á
þing er ekkert smámál lengur.
Það er að segja fyrir pyngjuna.
Áður þótti nóg að hafa góða
stefnuskrá, hafa þéttan þjóðfé-
lagshóp á bak við sig, og kunna
nokkurn veginn að koma fyrir sig
orði. Hefðu menn útlitið með sér
sakaði það ekki.
En nú er öldin önnur. Alla vega
ef maður á að trúa viðmælendum
PRESSUNNAR sem kom út í
gær. Þar segja framkvæmda- og
kosningastjórar flokkanna ekki
sínar farir (og sinna flokka) slétt-
ar.
Það kostar nefnilega peninga
að reka kosningar í dag. Mikla
peninga. Ástandið er að taka á sig
sömu mynd og í Bandaríkjunum.
Því meiri peningar í kosninga-
sjóði, því meiri möguleikar á
góðri útkomu í kosningum. Pen-
ingarnir tryggja lýðræðið.
Athyglisverðir hlutir koma
fram í grein PRESSUNNAR, eins
og það að það var Framsóknar-
flokkurinn sem sveik samkomu-
lag flokkanna um að auglýsa ekki
í sjónvarpi. Þegar auglýsingaher-
ferðin um „klettinn i hafinu“ fór
af stað, komu hinir flokkarnir á
eftir.
Lesum hvað Kjartan Gunnars-
son framkvæmdastjóri segir:
„Eg tel að eftir þessi svik sé úti-
lokað að tryggja með neinum
hætti að slíkt samkomulag náist
fyrir næstu kosningar," segir
Kjartan Gunnarsson. „Eg get að
minnsta kosti ekki mælt með því
við Sjálfstæðisflokinn að slíku
samkomulagi verði treyst.“ Ef
slíkt samkomulag yrði gert yrði
það að vera með samþykkt kjör-
dæmasambandanna, því þau
spila aðalhlutverkið í öllum und-
irbúningi og framkvæmd kosn-
ingabaráttunnar. “
HEYRUM hins vegar hljóðið
í framsóknarmönnum samkvæmt
PRESSUNNI:
„Framsóknarmenn segja sögur
af útgjöldum flokksins vegna
kosningabaráttunnar stórlega t
ýktar, en andstæðingar flokksins
segja að kostnaðurinn hljóti að
hafa hiaupið á tugum milljóna.
„Sjónvarpsauglýsingarnar og all-
ar aðrar auglýsingar á vegum
flokksins voru heimatilbúnar,"
segir Eiríkur Valsson. „Allar hug-
myndir og textar voru unnin af
okkur sjálfum, en svo voru keypt-
ir menn til að mynda það. Þetta
var allt unnið á sem ódýrastan
hátt. Þar að auki var þetta keyrt á
tiltölulega skömmum tíma á með-
an aðrir, t.d. Alþýðuflokkurinn,
voru búnir að vera með herferð í
gangi í heilt ár. Þetta stóð bara
yfir í þrjár vikur hjá okkur. Auk
þess er birting í sjónvarpi ekki svo
dýr miðað við dagblaðaauglýs-
ingar. Heilsíðuauglýsing í Morg-
unblaðinu kostar nú um 170.000
krónur og það var okkar mat að
miðað við áhorfendafjölda væri
talsvert ódýrara að fara með þetta
í sjónvarp." Framsóknarmenn
halda því fram að kosningabarátt-
an á landinu öllu hafi kostað
flokkinn innan við 10 milljónir
króna.“
EN hvað segir Ámundi
Ámundason, sem annaðist kosn-
ingabaráttu Alþýðuflokksins í
síðustu kosningum:
„Ég held að auglýsingar Fram-
sóknarflokksins hafi haft stór-
kostleg áliril'," segir Ámundi
Ámundason. Flokkurinn stóð illa
áður en hann fór af stað með
„klettinn í hafinu“ og lionum
tókst að rétta sinn hlut. Það var
ekkert nýtt í þessari kosningabar-
áttu annað en auglýsingarnar.
Hins vegar er ég þeirrar skoðunar
að flokkar eigi ekki að auglýsa í
sjónvarpi. Það er hættulegt lýð-
ræðinu ef kosningar fara að snú-
ast um fjármagn og auglýsinga-
gerð, þar sem hinir fjársterku ráða
ríkjum. Nýjar hreyfingar og
flokkar hafa þá ekki bolmagn til
að láta í sér heyra.“
En því miður virðist sem Iýð-
ræðislegar kosningar séu að þró-
ast í peningakosningar.
EINN MEÐ
KAFFINU
Presturinn og leikarinn rif-
ust. „Ef ég eignaöist son
sem væri fábjáni, þá myndi
ég látahann læratil prests,"
hrópaöi leikarinn.
„Faöir Yðar hefur greini-
lega ekki verið Yöur sam-
mála,“ sagði presturinn
rólega.
ÐAGATAL
Þögnin er þjóðarnauðsyn
Það er stundum erfitt að vera til
á þessu landi.
Allt er tengt saman eins og
köngulóarvefur; er dregið í einn
þráð titrar allt netið.
Tökum bara mjólkuraðgerðir
þeirra kjarabræðra Ögmundar og
Ásmundar. Um leið og þeir
hvöttu launþegar til að hætta að
kaupa mjólk í þrjá daga, kölluðu
þeir reiði kúabænda yfir sig. Gott
ef ekki Mjólkursamsölunnar
einnig, vöruflutningamanna og
dreifingaraðila.
En hvað var hægt að gera? Ef
þeir kjarabræður hefðu beðið
fólk um að hætta að kaupa bens-
ín, hefðu þessir forystumenn
launþegagreyfingarinnar verið
níddir niður af bensínfélögum,
bensínafgreiðslufólki og olíu-
flutningafyrirtækjum.
Ég tala nú ekki um ef þeir hefðu
sagt fólki að hætta að éta sælgæti
í þrjá daga. Það hefði verið aðför
að íslenskum iðnaði.
Það er erfitt að hætta einhverju á
íslandi án þess að fjöldi manns
missi vinnuna eða bíði af því var-
anleg mein.
Hvað ef allir hættu að drekka
vín? Ekki myndi aðeins barþjón-
ar, veitingafólk, ölgerðarmenn,
áfengisráðunautar og meðferðar-
læknar missa vinnu sína. Ríkið
myndi glata sinni stærstu tekju-
lind — og fara sennilega á haus-
inn.
Ólafur Ragnar þyrfti að fá sér
vinnu erlendis.
Þetta er erfitt mál. Langeinfald-
ast er því að brúka kjaft en gera
ekkert. Þetta hafa allir verkalýðs-
leiðtogar gert gegnum á'rin. Þeir
hafa birst einu sinni á ári í ein-
hverjum ræðustól niður á
Lækajrtorgi og brúkað kjaft. Síð-
an hafa þeir horfið inn á kontór-
ana sína á nýjan leik. Og allt fallið
i ljúfa löð.
Verðbólgan hefur haldið
áfram.
Vöruverð hækkað.
Kaupmáttur rýrnað.
Launaskriðið farið af stað.
Taxtafólkið orðið eftir.
Og svo er kominn 1. maí og ein-
hver forystumaður kemur út af
kontórnum og heldur ræðu.
Lífið á íslandi heldur áfram
sinn gang. Og nægan fisk að fá —
næga vinnu að fá.
Þegar leiðtogar launþegahreyf-
ingarinnar eru aftur á móti farnir
að blása í herlúðra á öðrum dög-
um en 1. maí og fólk meira að
segja farið að taka mark á þeim,
þá er málið orðið allsnúið.
Fólk hættir til dæmis að kaupa
mjólk og kippir grunninum und-
an kúabændum sem alltaf hafa
staðið í fastar, fjórar framsóknar-
fætur. Og aldrei þurft að óttast
samkeppni. En nú er samkeppnin
komin. Ekki frá Hagkaup í þetta
skipti.
Nei, frá Vierkalýðskontórun-
um.
Það er sem sagt erfitt og nær
ómögulegt að draga í spotta á ís-
landi án þess að hópur manna
velti um koll. Allir eru bundnir
saman í sömu líflínuna þegar upp
er staðið. Eins dauði er annars út-
för, eins og skáldið sagði.
Þess vegna er best að halda
kjafti.
Það hafa allir góðir ráðamenn
skilið.
Það hafa allir góðir stjórnar-
andstæðingar skilið.
Það hafa allir verkalýðsforingj-
ar skilið.
Það hef ég skilið og set hér með
punkt.