Alþýðublaðið - 18.01.1996, Blaðsíða 5

FIMMTUDAGUR 18. JANÚAR 1996
ALÞÝDUBLAÐK)
5
á s t a m á I
Karólina Lamb. Hún sagði um Byron: „Þetta
fagra föla andlit er örlög mín" og þegar hann
hafnaði henni rambaði hún á brún geðveiki og
ofsótti elskhuga sinn af miklu kappi.
komið sér úr húsi hjá flestum betri
borgurum vegna sérkennilegra og fá-
ránlegra uppátækja. Hún hafði engu
sinnt nema kjánalegri ást, sent hún
lagði allt tilfmningaríki sitt í. Og sú ást
eyðilagði hana. „Líf mitt hefur ekki
verið eins og best verður á kosið,“
viðurkenndi hún, „ég er þræll hvatvísi
minnar - ég hef flýtt fyrir falli mínu.“
Geðheilsu hennar hrakaði nú á þann
veg að eiginmaður hennar, sem sýnt
hafði framferði konu sinnar ómælda
þolinmæði, treysti sér ekki til að búa
með henni lengur. Hún sagði eitt sinn
að hann elskaði sig einungis þegar allt
gengi í haginn en sinnti sér ekki á erf-
iðleikastundum. Orð hennar lýstu ekki
sanngimi í hans garð. því hann lét á
engu bera alla þá mánuði sent hún
geystist um veislusali Lundúna með
ástmanni sínum, Byron, eða í leit að
honum. Lamb hafði sýnt eiginkonu
sinni þolinmæði og umburðarlyndi
þegar flestir aðrir í hans spomm hefðu
kosið að hverfa á braut með forrnæl-
ingar á vörum. Og þó hann kysi að
jlíta sambúðinni yfirgaf hann hana.
Þau bjuggu aðskilin þar til hún lést, en
svo mikill samgangur var á milli
þeirra að í raun var eins og ekkert
hefði breyst.
Karólína gerði sér grein fyrir að sá
maður sem hún verið verst var maður-
inn sem hafði elskað hana heitast. Hún
tók nú að unna honum af sömu ákefð
og á fyrstu hjónbandsárum sínum.
Þegar hún átti ekki ýkja langt ólifað
spurði hún kunningja sinn: „Hver
heldurðu að sé besti maður sem ég hef
kynnst?“ „Byron,“ var svarað. ,,Nei,“
sagði Karólína, „William Lamb.“ í
einu síðasta bréfi sem hún skrifaði
raðaði hún þeim einstaklingum sem
hún hafði elskað heitast í tölusett sæti.
Hún setti William Lamb fyrstan, þá
móður sína, síðan Byron, son sinn
setti hún í fjórða sæti, og í það firnmta
bróður sinn.
Karólína Lamb lést árið 1828 rúm-
lega fertug. f nafnlausri minningar-
grein sem birtist í bresku dagblaði, og
. talið er að eiginmaður hennar William
Lamb hafi skrifað, var að finna þessi
orð, sem lýsa skilningi og fullkominni
fyrirgefningu: „Heimurinn sýnir ást-
konunt skálda miskunnsemi, og
kannski ekki að ófyrirsynju, því til-
finningar þeirra má að nokkru réttlæta,
og þær byggja ekki eingöngu á ást til
einstaklingsins heldur eru hluti af
ímyndunarafli og það er það sem
-skapar tilfinninguna, en ekki siðspillt
innræti... Æskuár þessarar hæfile'ka-
ríku og hjartahlýju veru gáfu fógur
fyrirheit; vonir sent urðu að engu á
fullorðinsárum hennar.”
William Lamb varð forsætisráð-
herra Breta frá 1834-1841 og þótti
ekki atkvæðamikill. Einhver orðaði
það svo að hann hefði fremur minnt á
stjórnarformann en leiðtoga. Þegar
Viktoría drottning komst til valda átið
1837, einungis átján ára að aldri, varð
hann nánasti ráðgjafi hennar. Viktoría
drottning varð ástfangin af hinum tæp-
lega sextuga ráðgjafa sínum. Hún fann
í honum föðurímynd og hetju sem hún
gat dáð, dýrkað og leitað til og dagbók
hennar var um tíma helguð honum að
stórum hluta. En það var vitaskuld áð-
ur en Albert, hinn heittelskaði eigin-
maður, kom til sögunnar.
William Lamb verður seint talinn
hafa notið gæfú í einkalífi. Einkasonur
hans og Karólínu lést árið 1836 tæp-
lega þrítugur. Sama ár var höfðað
einkamál vegna hneykslismáls sem
tengdist hefðarkonu við hirðina. Hann
var þá starfandi forsætisráðherra og
málið var látið niður falla. Örfáum ár-
um áður hafði ástarsamband hans við
aðra konu valdið miklu umtali.
Hann lét af embætti forsætisráð-
herra 1841. Ári síðar fékk hann hjarta-
áfall og var e;ftir það rúinn heilsu og
ekki fullkomlega með sjálfum sér eftir
það. Lamb lést árið 1848, tæplega sjö-
tugur. Hann saknaði ætíð konu sinnar,
sem hafði reynst honum svo illa. „-
Þrátt fyrir allt var hún mér meira virði
en nokkur annar var eða á eftir að
verða,“ sagði hann og mörgum árurn
eftir lát hennar heyrðist hann spyrja
þunglyndislega, með djúpum söknuði:
„Skyldi ég eiga eftir að hitta hana í
öðrum heimi?“ ■
og á ekki eftir að vera í návist þinni
framar.“ Ómögulegt er að henda reið-
ur á því hvort frásögn Karólínu sé
sönn eða login. Hún var ekki ætíð
áreiðanlegt vitni, svo mjög á valdi
langana sinna að raunveruleikaskynið
brást henni hvað eftir annað.
Byron, sem var mesti gallagripur í
einkalífi, steig ekki gæfuspor þegar
hann kvæntist. Eiginkonan komst
fljótlega á þá skoðun að snillingurinn
væri snarvitlaus og yfirgaf hann. Kar-
ólína notaði tækifærið og skrifaði Byr-
on einkennilegt bréf þar sem hún
sagðist ekki myndu segja konu hans
það sem hún ein vissi um verstu synd-
ir hans. Þegar Byron svaraði ekki
skrifaði hún eiginkonunni bréf þar
sem hún gaf í skyn að hún gæti veitt
henni ýmsar niiður geðþekkar upplýs-
ingar um eiginmann hennar. Eigin-
konan beit á agnið og samþykkti fund
og þar sagði Karólína eiginkonunni
frá ástum Byrons og hálfsystur hans
og ástarævintýrum Byrons með ung-
urn karlmönnum. Þær frásagnir urðu
til að herða eiginkonuna í hatri sínu á
eiginmanninum og var það þó all-
nokkuð fyrir.
Eftir að hafa náð sér rækilega niður
á fyrrverandi ástmanni sínum þótti
Karólínu sem enn væri ekki nóg gert
og einbeitti sér að því að skrifa skáld-
söguna Glenarvan. Það var skelfilega
vond bók sem hún skrifaði á tveimur
vikum og aðalsöguhetjan var greini-
lega Byron sem þar var gerður sekur
um morð og mannrán. Vinir og kunn-
ingjar Karólínu komust að því sér til
Byron lávarður. I byrjun var hann
heillaður af Karólinu, en að iokum
sagði hann: „Ég veit ekki hverja ég
á eftir að elska, en fram að síðustu
stundu lifs míns mun ég hata
þessa konu.
Remember thee! remember thee!
Till Lethe quench life ’s burning stream
Remorse and Shame shall cling to thee,
And haunt thee like afeverish dream!
Remember thee! Aye, doubt it not.
Thy husband too shall think ofthee,
By neither shalt thou beforgot,
Thoufalse to him, thoufiend to me!
Hún skrifaði Byron frá írlandi til að
tjá honum ást sína. Svar hans:
„Skemmtu þér. En láttu mig í friði."
Skömmu síðar gerði hún tilraun til að
skera sig á háls með rakvélablaði en
móðir hennar stöðvaði hana.
Karólína hélt áfram að senda Byron
bréf sem hann svaraði með því að
senda henni uppsagnarbréf þar sem
hann sagðist elska aðra konu. Hún
brást við með því að stofna til eins
konar svartagaldursmessu þar sem
börn fóru með ljóð meðan hún
brenndi mynd af Byron og afrit af
bréfum hans (hún gat ekki hugsað sér
að brenna upprunalegu bréfin). Hún
hélt áfram að senda honum bréf og
þrábað um lokk úr hári hans. Hann
sendi henni lokk úr hári kunningja-
konu sinnar. Hún ágirntist mynd af
honum og falsaði undirskrift hans til
að eignast hana.
Hún ruddist inn á heimili hans án
þess að gera boð á undan sér. Eitt sinn
er hann var ekki heima tók hún bók af
borði hans og skrifaði inn í hana:
„Mundu mig!“ Þegar Byron kom
heim og sá skilaboðin skrifaði hann í
bræði fyrir neðan orðsendingu hennar
ljóð, sem seint mun flokkast til ljúfra
ástarljóða:
Forsmáð kona leitar hefnda
Byron skrifaði tengdamóður Karól-
ínu, sem var trúnaðarvinkona hans, og
sagði, ekki að ófyrirsynju: „Eg er farin
að halda að hún sé raunverulega geð-
biluð, annars væri mér ómögulegt að
þola það sem ég hef þurft að umbera
af hennar hálfu.“ Hann neitaði að hitta
Karólínu og sagði: „Ég veit ekki
hverja ég á eftir að elska, en fram að
síðustu stundu lífs míns mun ég hata
þessa konu.“
Karólína hélt áfram að skrifa hon-
um og hann svaraði: „Þú segist ætla
að eyðileggja mig. Ég þakka, en ég
hef þegar séð um það
sjálfur. Þú segist ætla
að steypa mér í glötun,
kannski muntu einung-
is spara mér ómakið."
Samskiptaerfiðleikar
elskendanna fyrrver-
andi náðu síðan há-
marki þegar þau hittust
fyrir tilviljun á dans-
leik. Þau skiptust á
nokkrum orðum. Frá-
sagnir af því hvað síð-
an gerðist stangast á en
skyndilega tóku við-
staddir eftir því að Karólína var með
hníf í hendi og kjóll hennar var blóð-
ugur. Hvort hún ætlaði að skaða sig
eða Byron er ekki vitað. Viðstaddir
tóku af henni hnífinn og héldu síðan
áfram að dansa. Opinbera skýringin
var sú að hún hefði skorið sig á gleri,
en enginn hirti um að trúa að svo hefði
verið.
Byron féllst loks á að hitta Karól-
ínu. Karólína sagði síðar að hann
hefði sagt við sig á þeim fundi: „Ves-
alings Karo, ef allir eiga eftir að hata
mig, þá veit ég að þú munt ekki breyt-
ast - ekki einu sinni vegna illrar með-
ferðar.“ Hún svaraði: ,Jú, ég er breytt
hrellingar að einnig þeir voru fyrir-
myndir að persónum í bókinni. Karól-
ína Lamb var enn einu sinni orðin al-
ræmdasta persónan í samkvæmislífi
Lundúnaborgar.
„Ég hef flýtt fyrir falli mínu"
Eftir að Byron yfirgaf Karólínu
hrakaði líkamlegri og andlegri heilsu
hennar mjög. Fátt minnti á þá glað-
lyndu stúlku sem hún eitt sinn var.
Hún fékk æðisköst þar sem enginn
fékk við hana ráðið og almennt álit
var að hún væri orðin geðveik.
Byron hélt til Grikklands og barðist
þar í frelsisstríði Grikkja og þar lét
hann lífið, þrjátíu og sex ára gamall.
Nóttina áður en hann lést dreymdi
Karólínu hann í fyrsta sinn síðan þau
kvöddust og hún stökk fram úr rúminu
æpandi af skelfingu.
Hún sagði ævisagnaritara Byrons:
„Ég elskaði hann rneir en dyggðina,
trúna - meira en allar framtíðarhorfúr.
Hann kramdi hjarta mitt en samt elska
ég hann.“
Hún hafði kastað öllu frá sér hans
vegna. Hún hafði eyðilagt hjónaband
sitt, sem hefði svo auðveldlega orðið
gott hefði hún eingungis verið fær um
að sýna meiri sjálfsstjóm. Hún hafði