Vísir - 11.07.1978, Blaðsíða 10

10
ÞriOjudagur 11. júli 1978 VISIR
VÍSIR
Utgefandi: Reykjaprent h/f
Framkvæmdastjóri: DaviA Gu&mundsson
Ritstjórar: Þorsteinn Pálsson ábm.
úlafur Ragnarsson
Ritstjórnarf ulltrúi: Bragi Guðmundsson. Fréttastjóri erlendra frétta:
Guðmundur Pétursson. Umsjón með helgarblaði: Arni Þórarinsson. Blaöa-
menn: Berglind Ásgeirsdóttir, Edda Andrésdóttir, Elias Snæland Jónsson,
Guðjón Arngrimsson, Jón Einar Guðjónsson, Jónína Mikaelsdóttir, Katrín Páls-
dóttir, Kjartan Stefánsson, Oli Tynes, Sæmundur Guðvinsson. Iþróttir: Gylfi
Kristjánsson og Kjartan L. Pálsson. Ljósmyndir: Gunnar V. Andrésson, Jens
Alexandersson. Útlitog hönnun: Jón Oskar Hafsteinsson, MagnúsOlafsson.
Auglýsinga- og sölustjóri: Páll Stefánsson Askriftargjald er kr. 2000
Dreifingarstjóri: Sigurður R. Pétursson á mánuði innanlands.
Auglýsingar og skrifstofur: Síðumúla 8. Verð I lausasölu kr. 100
Simar 86611 og 82260 eintakið.
Afgrei&sla: Stakkholti 2—4 sfmi 86611 Prentun Bla&aprent h/f.
Ritstjórn: Siðumúla 14 simi 86611 7 linur
Kjðrfylgi vitieysunnar
Að undanförnu hafa viðræðunef ndir Alþýðubandalags
og Alþýðuflokks kannað möguleika á myndun minni-
hlutastjórnar. Nú hafa Framsóknarmenn verið dregnir
inn í myndina í því skyni að láta á það reyna, hvort unnt
sé að mynda vinstri stjórn eftir gömluforskriftinnifrá
1956.
Báðir þessir kostir eru slæmir. Minnihlutastjórn yrði
einfaldlega of veik við ríkjandi aðstæður. Flest bendir
einnig til þess, að vinstri stjórn samkvæmt gömlu upp-
skriftinni séeinnig dæmd til að mistakast eins og einn af
frambjóðendum Alþýðubandalagsins benti á í umtalaðri
tímaritsgrein fyrir kosningar.
Dr. Þráinn Eggertsson hagf ræðingur segir í Vísisgrein
í gær að næstu ríkisstjórnar bíði það vandasama verk-
efni að koma efnahagsmálum þjóðarinnar í gott horf. I
sjálf u sér eru það ekki ný sannindi. En sú f ullyrðing hag-
fræðingsins er á hinn bóginn athyglisverðari, að litlar
likur séu á því að þetta takist sökum skilningsleysis á
eðli þeirra vandamála, sem við er að glíma.
Báðar vinstri stjórnirnar komu efnahagsmálunum í
algjöra ringulreið innan þriggja ára og þær sprungu báð-
ar vegna innri ágreinings um viðnám gegn verðbólgu.
Framhald stjórnmálaþróunarinnar eftir þessar tvær
vinstri stjórnir var hins vegar með ólíkum hætti, sem
vert er að leiða hugann að.
Á eftir f yrri vinstri stjórninni kom stjórn sem hóf við-
reisn efnahagslífsins með kerf isbreytingu þar sem horf-
ið var frá höftum til f rjálsræðis. ( kjölfar síðari vinstri
stjórnarinnar kom á hinn bóginn stjórn, sem ekki náði
tökum á vandamálinu.
Eftir f jögur ár sitjum við enn með það verkefni að
leysa þann vanda, sem þenslu- og ringulreiðarstefna
vinstri stjórnarinnar leiddi til. Fráfarandi ríkisstjórn
breytti ýmsu frá vinstri stjórnarstefnunni, en í of litlum
mæli. Bæði var að forystuflokkur vinstri stjórnarinnar
hafði áhrif til jafns við Sjálfstæðisflokkinn í stjórninni
og of margir sjálfstæðisþingmenn hafa í raun réttri
fylgt hreinni framsóknarstefnu, enda fengu báðir
flokkarnir skell í kosningunum.
Kjarni málsins er sá að mynda þarf stjórn, sem er laus
undan áhrifum vinstri stjórnarstefnunnar. Á það er að
lita, að Alþýðubandalagið bæði hafnar markaðskerfinu
og afneitar miðstýrðum áætlunarbúskap. Dr. Þráinn
Eggertsson bendir réttilega á það i Vísisgrein sinni, að
efnahagsstefna þess virðist oft beinast fyrst og fremst
að skemmdarverkum á markaðskerfinu.
Dr. Þráinn heldur því einnig fram, að skynugir menn
um efnahagsmál hafi ekki komist til áhrifa í Alþýðu-
bandalaginu, sem best sjáist af þeirri botnlausu van-
þekkingu, er fram komi í kosningabæklingi þeirra um
efnahagsmál. Þetta eru réttmætar athugasemdir. Þær
óformlegu stjórnarmyndunarviðræður, sem nú fara
fram, gefa því ekki von um bætta efnahagsstjórn.
Dr. Þráinn Eggertsson gagnrýnir einnig í grein sinni
þau viðhorf, sem fram hafa komið í Framsóknarf lokkn-
um og Sjálfstæðisf lokknum.að unnt sé að af la kjörfylgis
á næstunni með því 'að taka ekki þátt í stjórnarsamstarf i.
Alþýðuf lokkur og Alþýðubandalag eigi að opinbera van-
þekkingu sína. Dr. Þráinn segir réttilega, að þessi hug-
mynd, samkeppnin um það hver sé vitlausastur, séekki
eins skynsamleg eins og hún sé skemmtileg.
Sjálfstæðisf lokkurinn sigraði á vitleysúnni 1974 en Al-
þýðuflokkurinn núna. En sannleikurinn er sá, að
reynslan hef ur kennt okkur að óstjórn og óregla i efna-
hagsmálum skilja eftir sár, sem lengi eru að gróa. Krafa
dagsins er því um ábyrga og gjörbreytta ef nahagsstjórn.
ER FJARFESTING-
IN OF MIKIL
HÉR Á LANDI?
Leitað er álits f jögurra þingmanna
og jafnmargra hagfrœðinga
Sú mikla fjárfesting sem á sér
staöhérlendis hefur vakift mikla
athygii bæftihér innanlands sem
og erlendis. tslendingar virftast
sjáifir orðnir nokkuð gagnrýnir
á það hve stór hluti þjóftarfram-
leiðslu fer beint i fjárfestingu.
Stjórnunarfélag tslands hélt á
sinum tima rá&stefnu um fjár-
festingarmál þar sem yfir-
skriftin var: „Fjárfesting ts-
lendinga, uppbygging efta só-
un?” Asmundur Stefánsson
hagfræðingur Alþý&usam-
bandsins gekk þar út frá þvi aft
fjárfesting á tslandi væri of
mikil og þvf þjó&hagslega óhag-
kvæm. Bæfti væri hún megin-
orsök viðskiptahallans og fram-
kvæmd hennar væri verðbólgu-
aukandi.
Ólafur Daviftsson hagfræ&ing-
ur hjá Þjófthagsstofnun, benti f
erindi sinu á ráftstefnunni að ts-
lendingar fjárfestu mikift og til-
tölulega miklu meira en flestar
aftildarþjóðir OECD. Þá vakti
hann athygli á þvi aft oft væri
réttilega eða ranglega iitið á
fjárfestingu sem forsendu hag-
vaxtar og þvl væri þaft löndum
sem skemmra væru á veg kom-
inn i efnahagsþróun, kappsmál
aft leggja sem mest tii uppbygg-
ingar I þvl skyni aft geta aukift
neyslu siðar.
Til aft kanna nánar afstöftu
rá&amanna til fjárfestingar
voru lagftar eftirfarandi spurn-
ingar fyrir einn þingmann úr
hverjum þingflokkanna og þar
aft auki voru fjórir hagfræfting-
ar beðnir um aft svara sömu
spurningum:
,,Er að þbiu mati rétt að
draga úr fjárfestingunni og þá á
hvern hátt? Er til dæmis æski-
legt aft taka upp iánsfjár-
skömmtun efta á aft hækka vexti
enn frekar?
Þörf ó að
draga úr
fjórfestingunni
1978 og 1979
segir forstöðumaður
Þjóðhogsstofnunar
Jón Sigurðsson
Jón Sigurftsson, forstö&umað-
ur Þjófthagsstofnunar svaraði
þannig:
Fjárfesting úr hófi fram er
tvimælalaust ein af ástæftum
veröbólguþróunar undanfarinna
ára. A siftustu árum hafa
heildarútgjöld til fjármuna-
myndunar — ásamt öftrum
þjóftarútgjöldum — verift of
mikil. Hlutfall fjárfestingar af
þjóftarframleiftslu hefur aft vlsu
lækkaft nokkuft siftustu tvö árin,
en ég tel þó enn þörf á aft draga
úr fjárfestingu á þessu og næsta
ári, þannig aft hún veröi neöan
viö fjórftung af þjóöarfram-
leiöslunni. Þessi viftmiöun er
engan veginn algild, þótt hún
eigi vift nú.
En viftfangsefni fjárfestingar-
stjórnar er ekki afteins aö
tryggja hæfileg heildarumsvif i
fjárfestingarstarfsemi heldur
ekki siftur aö beina fjármagninu
aö þeim verkefnum, sem skila
mestu í þjóftarbúiö, þegar til
lengdar lætur.
Til þess aft sinna þessu tvi-
þætta verkefni þurfa stjórnvöld
aö beita ýmsum aöferöum:
I fyrsta lagi eru beinar fjár-
festingarákvarftanir hins opin-
bera mikilvægar I þessu sam-
bandi, hvort sem framkvæmda-
féö er fengiö meö skattheimtu
e&a lántöku.
1 öftru lagi koma svo ákvarft-
anir um lánskjör til fjárfesting-
ar. Vift þau skilyrfti, sem hér
hafa rikt meö neikvæftum raun-
vöxtum, er eftirspurn eftir láns-
fé jafnan meiri en framboftiö.
bess vegna hefur verift hér láns-
fjárskömmtun.
Jafnvægi verftur ekki komift á
i skyndi meft vaxtabreytingum
einum, en vaxtabreytingar eru
nauftsynlegar til þess aö draga
úr þvi misvægi, sem hér hefur
verift á lánamarkafti. Raunhæf
vaxtakjör stuðla aft auknum
innlendum sparnaði i peningum
og þannig væri unnt aft mæta
lánsfjárþörf til framkvæmda i
meira mæli meft innlendu fé.
Lánskjörin þarf einnig aft sam-
ræma milli lánastofnana um
leiö og þau eru samræmd raun-
verulegum lántökukostnafti. Ef
um vildarkjör á aft vera aft
ræfta, þarf aft ákvefta þau skýrt
á takmörkuðu sviöi og borga
opinskátt meö þeim af skattfé.
t þriftja lagi ráfta fjárfesting-
arstyrkir, framlög rikisins til
fjárfestingarlánasjófta og skatt-
meöferft fjárfestingarfjár fyrir-
tækja verulega um fjárfestingu.
A þessu svifti þarf aft bæta
stjórnina og e.t.v. aft taka upp
fjárfestingarsjóöi fyrirtækja til
jöfnunar á fjárfestingarútgjöld-
um þeirra.
í fjórfta lagi er mikilvægt aö
gerftar séu strangar og sam-
ræmdar kröfur til þjóöhagslegr-
ar arösemi framkvæmda, sem
framlög eöa lán eru veitt til,
hvort sem þær eru á vegum hins
opinbera eöa einkaaftila og aö
erlendar lántökur verfti ákveftn-
ar innan ramma heildaráætlun-
ar, sem markast af framleiöslu-
getu þjóftarbúsins.
Nauðsynlegt að
flytja fjórmuni fró
braskarastéttinni
til launamanna...
segir Svavar Gestsson
þingmaður Abl.
Svavar Gestsson svara&i spurn-
ingunni þannig:
Fjárfesting er ekki öll af hinu
vonda eins og ætla mætti stund-
um af ummælum manna um
hina miklu fjárfestingu hér á
landi. Til dæmis er fjárfesting i
skólakerfinu nauftsynleg, sömu-
leiftis er sú fjárfesting rétt-
lætanleg sem skilar sér aftur I
aukinni framlei&slu þjó&arinn-
ar. Fjárfestingin I Grundar-
tangaverksmiftjunni og Viftis-
húsinu er dæmi um vitlausa
fjárfestingu. Spurningin I þess-
um efnum er sú hvernig,
hvenær og hve mikift á aö nota
til fjárfestingar. Þaö er þvi for-
senda skynsamlegrar fjárfest-
ingarstefnu aö teknar séu
ákvarftanir um þaft hvernig
rafta skuli framkvæmdum á
hverjum staö og hve miklum
hluta fjármuna þjóftarinnar
skuli variö til þess aft setja I
framkvæmdir efta ^kaup á at-
vinnutækjum. Þaö þarf meö
öftrum oröum aö taka upp áætl-
unarbúskap, raunverulegan
áætlunarbúskap I staft þeirra
einskisnýtu óskalista sem fram-
leiddir eru i kllóavis I opinber-
um stofnunum. Þaft þarf aö nota
vel þaft fjármagn, sem er til
ráftstöfunar. 1 verftbólgudansi
undanfarinna ára hefur verft-
bólgufjárfestingin aukist ár frá
ári. Sérstaklega er athyglisvert
hvaft alls konar milliliöir
blómstra i steinsteypunni á
höfuftborgarsvæftinu og sjálf-
sagt viftar einnig. Þessa vit-
lausu verftbólgufjárfestingu
þarf aö stöftva.
Alþýftubandalagift hefur sett
fram ítarlegar tillögur I efna-
hagsmálum þar sem drepift erá
margvisleg atriöi,meftal annars
fjárfestingarstjórn. Þar er lögft
áhersla á aft gerftar verfti þjóft-
hags- og framkvæmdaáætlanir
til langs tlma, sem verfti grund-
völlur meginákvarftanatöku I
efnahagsmálum, og taki þær
mift af framleiftslugetu þjóöar-
búsins, byggftastefnu, hóflegri
nýtingu auftlinda og félagsleg-
um markmiftum I umsköpun
samfélagsins i samræmi viö
hagsmuni launafólks. Innan
ramma áætlana þessara verfti
gerftar sérstakar fjárfestingar-
áætlanir fyrir allar höfuftgrein-
ar atvinnullfsins og opinbera
starfsemi. Þá verfti allar meiri-
háttar lánveitingar metnar I
ljósi fjárfestingaráætlana I vift-
komandi atvinnugreinum.
bessi meginatriöi verfta aft
skoöast sem hluti heildarstefnu
i efnahagsmálum. Þaft er úti-
lokaft aft rá&a vift nokkurn
vanda án þess um leift aft llta á
heildina og þaft er vonlaust vift
rikjandi kringumstæftur I efna-
hagsmálum á lslandi aft ná
minnsta árangri nema beitt sé
róttækum aögerftum. Nú duga
ekki gömlu íhaldsúrræftin frác-
ar en fyrri daginn. Þaft er nauft-
synlegt aft flytja fjármuni frá